موضوع: مسائل مربوط به قضای روزه

 مسئله ی هشتم: لا يجب تعيين الأيام‌ فلو كان عليه أيام فصام بعددها كفى و إن لم يعين الأول و الثاني و هكذا بل لا يجب الترتيب أيضا فلو نوى الوسط أو الأخير تعين و يترتب عليه أثره‌

 این مسئله در این مورد است که کسی که روزه می گیرد لازم نیست معین کند که امروز روزه ی روز هشتم ماه رمضان را قضا می کند و هکذا.

 علت طرح این مسئله این است که در حدیث آمده است (من فاتته فریضة فلیقضها کما فاتت) از این رو گفته شده است که چه بسا تعیین روز روزه ای که فوت شده لازم باشد. ولی لازم نیست این خصوصیت در مامور به لحاظ شود. بله روزه های ماه رمضان به ترتیب انجام می شود ولی رتبه ی این روز در مامور به قید نشده است تا لازم باشد در قضا آن را رعایت کنیم.

 این مانند آن است که کسی از یک نفر در عرض چند روز چند درهم قرض کرد او باید همه ی دراهم را یکجا به او بدهد و لازم نیست نیت کند که این درهم مثلا مربوط به دومین روزی است که از او قرض گرفت و هکذا.

فرع دوم در کلام صاحب عروة این است که لازم نیست که روزه ها را به ترتیب قضا کند. مثلا اگر کسی از روزه ی بیستم تا بیست و پنجم روزه اش را بخورد حال موقعی که دارد روزه می گیرد لازم نیست به ترتیب روزه ها قضای آن را بگیرد مثلا می تواند در روز اولی که قضا را می گیرد نیت آخرین روزی که از او قضا شده است را بکند.

 بله اگر یک روز را معین کرد و گفت من امروز قضای روزه ی شب بیست و یکم ماه رمضان را می گیرم در این صورت دیگر معین می شود و نمی شود آن را تغییر داد.

 بعضی از عبادیات جزء عناوین قصدیه هستند مانند نماز ظهر و عصر که اگر کسی بدون قصد یک چهار رکعتی بخواند این نه ظهر حساب می شود و نه عصر. در مورد روزه هم همین است اگر کسی روزه بگیرد و نیت مستحبی و یا قضا و یا ادا نکند بعد نمی تواند آن را به نیت ادا و یا قضا به جا آورد.

صاحب عروة در آخر این مسئله می فرماید: تعين و يترتب عليه أثره‌

 توضیح آن این است که در ما نحن فیه اگر یک روز را معین کرد و مثلا گفت که اول قضای روزه ی شب جمعه را می گیرم. بعد اگر متوجه شود که شب جمعه را قبلا قضا کرده بود روزه ی آن روز را نمی تواند به عنوان روزه ی قضای روز دیگر نیت کند. بله اگر از اول نیت نمی کرد و یکی از روزه های قضا را می گرفت یک روز از روزه هایش کم می شد ولی در فرض مزبور کم نمی شود.

 این ثمره را صاحب جواهر در ج 17 ص 398 ذکر شده است.

 مسئله ی 9: لو كان عليه قضاء من رمضانين فصاعدا يجوز قضاء اللاحق قبل السابق‌ بل إذا تضيق اللاحق بأن صار قريبا من رمضان آخر كان الأحوط تقديم اللاحق و لو أطلق في نيته انصرف إلى السابق و كذا في الأيام‌.

 این مسئله در مورد کسی که از چند روز ماه رمضان روزه هایی به گردن اوست که باید قضای آنها را به جا آورد. او می تواند ابتدا هر کدام از ماه رمضان ها را نیت کند.

 اگر وقت برای گرفتن روزه های ماه رمضان اخیر ضیق شده باشد صاحب عروة قائل است احوط این است که اول روزه های لاحق را بگیرد. (امام قدس سره در حاشیه می فرماید: اقوی این است که اخیر را مقدم کند ما هم به قول امام قائل هستیم.)

 به هر حال گرفتن روزه فوری نیست ولی اگر سال رو به اتمام باشد و به ماه رمضان بعدی نزدیک شویم و وقت ضیق شود باید فورا روزه ها را بگیرد تا قبل از حلول ماه رمضان روزه های قضای آن سال را تمام کند.

 وسائل ج 7 ص 246 باب 25 از ابواب شهر رمضان

 حدیث 6: عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِيٍّ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِذَا مَرِضَ الرَّجُلُ مِنْ رَمَضَانٍ إِلَى رَمَضَانٍ ثُمَّ صَحَّ فَإِنَّمَا عَلَيْهِ لِكُلِّ يَوْمٍ أَفْطَرَهُ فِدْيَةُ طَعَامٍ وَ هُوَ مُدٌّ لِكُلِّ مِسْكِينٍ... وَ إِنْ صَحَّ (اگر خوب شد) فِيمَا بَيْنَ الرَّمَضَانَيْنِ فَإِنَّمَا عَلَيْهِ أَنْ يَقْضِيَ الصِّيَامَ فَإِنْ تَهَاوَنَ بِهِ وَ قَدْ صَحَّ فَعَلَيْهِ الصَّدَقَةُ وَ الصِّيَامُ جَمِيعاً لِكُلِّ يَوْمٍ مُدٌّ إِذَا فَرَغَ مِنْ ذَلِكَ الرَّمَضَانِ. از این حدیث استفاده می شود اقوی حرمت است و فرد باید تا قبل از ماه رمضان آینده روزه های قضای آن سال را بگیرد.

بعد صاحب عروة می فرماید: اگر فقط نیت قضا کند و یکی از ماه های رمضان را نیت نکند از ماه رمضان سابق حساب می شود. علت آن این است که عرفا چنین چیزی به ماه رمضان اول ملحق می شود.

نتیجه ی آن در کفاره ی تاخیر ظاهر می شود به این شکل که اگر کسی بدون اینکه ماه رمضان اخیر را نیت کند روزه هایی را قضا کند هم از سال اول حساب می شود و بعد اگر وقتش برای گرفتن روزه های ماه اخیر ضیق شود و نتواند روزه ها را بگیرد باید کفاره ی آن روزها را بدهد.

 مسئله ی 10: لا ترتيب بين صوم القضاء و غيره‌ من أقسام الصوم الواجب كالكفارة‌ و النذر و نحوهما نعم لا يجوز التطوع بشي‌ء لمن عليه صوم واجب كما مر‌.

 صاحب عروة در این مسئله می فرماید: اگر کسی چند روزه ی قضا که مربوط به کفاره و نذر و امثال آن به گردن دارد لازم نیست که یکی را مقدم کند. البته واضح است که هنگام روزه گرفتن باید نیت کند که کدام را قضا می کند.

 بعد صاحب عروة اضافه می کند که کسی که روزه ی واجب به گردن دارد نمی تواند روزه ی مستحبی بگیرد.

 سابقا هم گفتیم که فرق بین روزه و نماز در این است که در نماز اگر کسی نماز واجب به گردن داشته باشد می تواند نماز مستحبی بخواند ولی در روزه نمی شود.

 مسئله ی 11: إذا اعتقد أن عليه قضاء فنواه‌ ثمَّ تبين بعد الفراغ فراغ ذمته لم يقع لغيره و أما لو ظهر له في الأثناء فإن كان بعد الزوال لا يجوز العدول إلى غيره و إن كان قبله فالأقوى جواز تجديد النية لغيره و إن كان الأحوط عدمه‌

 این مسئله در مورد کسی است که تصور می کرد مثلا چند روز روزه ی قضا به ذمه داشت و همان را نیت کرد و بعد متوجه شد که روزه ی ماه رمضان به ذمه ی او نبود بلکه می بایست روزه ی نذر را می گرفت. در این صورت آن روزها از نذر حساب نمی شود زیرا آنی که بدهکار بوده نیت نکرده و آنی که نیت که غیر از آنی بوده که بدهکار بوده است. باید توجه داشت که قصد در این موارد تعیین کننده است.

 ان شاء الله این بحث را فردا پی می گیریم.