درس خارج فقه آیت الله نوری

کتاب الصوم

89/10/27

بسم الله الرحمن الرحیم

 موضوع : فی شرائط صحة الصوم
 
 
 عرض کردیم که در باب 28 از ابواب احکام شهر رمضان روایاتی ذکر شده که دلالت دارند کسی که روزه واجب بر ذمه اش هست نمی تواند روزه مستحبی بگیرد و اگر بگیرد روزه اش صحیح نیست ، این روایات ششگانه را در جلسات قبل خواندیم و مورد بحث قرار دادیم ، و همچنین کلام صاحب جواهر را نیز مورد بررسی قرار دادیم فقط ایشان در آخر کلامشان مطلبی را ذکر کردند که صاحب عروة نیز در عروة تبعاً للجواهر به این مطلب اشاره کرده است که بحث ما درباره همین مطلب می باشد و آن این بود که اگر شخصی که روزه واجب بر ذمه اش است روزه مستحبی را که می خواهد بگیرد نذر کند و با نذرش آن روزه ی مستحبی را بر خودش واجب کند تا مثلاً به ثوابش برسد در این صورت با اینکه روزه واجب بر ذمه اش بوده ولی می تواند این کار را کند و روزه ی نذری اش هم صحیح است زیرا اخبار ششگانه دلالت داشتند بر اینکه اگر کسی روزه واجب بر ذمه اش باشد نمی تواند روزه مستحبی بگیرد در حالی که با نذر دیگر روزه مستحب نمی باشد بلکه واجب می شود لذا دیگر آن روایات شامل این مورد نمی شوند پس روزه اش صحیح است .
 صاحب عروة در این مورد می فرمایند : « ولو نذر التطوّع علی الإطلاق صحّ و إن کان علیه واجب فیجوز أن یأتی بالمنذور قبله بعدما صار واجباً و کذا لو نذر أیّاماً معیّنة یمکن إتیان الواجب قبلها و أما لو نذر أیّاماً معیّنة لا یمکن إتیان الواجب قبلها ففی صحّته اشکال من أنّه بعد النذر یصیر واجباً و من أنّ التطوع قبل الفریضة غیر جائز فلا یصحّ نذره و لا یبعد أن یقال : إنّه لا یجوز بوصف التطوّع و بالنذر یخرج عن الوصف و یکفی فی رجحان متعلّق النذر رجحانه و لو بالنذر و بعبارة اخری المانع هم الوصف الندب و بالنذر یرتفع المانع » . کسی که روزه ی واجب بر ذمه اش باشد جایز است نذر روزه کند به نذر مطلق و می تواند روزه ی نذر را مقدم دارد بر روزه ی واجبی که بر ذمه اش بوده و همچنین جایز است که نذر کند روزه ی روز معینی را در صورتی که ممکن باشد روزه ی واجبی که بر ذمه اش بود را قبل از آن روز معین اداء نماید ، به خلاف صورتی که ممکن نباشد که در این صورت (عدم امکان اداء روزه واجبی که بر ذمه اش بوده قبل از روزه نذری) در صحت نذر اشکال است زیرا ؛ « من أنّه بعد النذر یصیر واجباً و من أنّ التطوّع قبل الفریضة غیر جائز فلایصح نذره » .
 صاحب عروة در چند جای دیگر نیز بانذر این مشکل را درست کرده اند که البته به این کار ایشان اشکال وارد است خصوصاً حضرت امام (ره) اشکال بسیار خوبی به کلام ایشان کرده اند ، مثلاً صاحب عروة در کتاب الصلوة در فصل اوقات الرواتب در مسئله 17فرموده اند : « إذا نذر النافلة لامانع من إتیانها فی وقت الفریضة و لو علی القول بالمنع... إلی آخر الکلام » همانطورکه می بینید در اینجا نیز ایشان إتیان نافله در وقت فریضه را بانذر درست کرده اند و فرموده اند اگر نافله را نذر کند صحیح است و می تواند آن را در وقت فریضه بجا بیاورد و لو علی القول بالمنع و همان صوری که در کتاب صوم در مسئله مورد بحثمان مطرح کرده بودند در اینجا نیز مطرح کرده اند .
 خوب صاحب عروة در بحث صوم در آخر مسئله از اشکال مقدر جواب داده اند و فرموده اند : « و لایبعد أن یقال: إنّه لایجوز بنوصف التطوّع و بالنذریخرج عن الوصف و یکفی رجحان متعلق النذر رجحانه و لو بالنذر و بعبارة اخری المانع هو وصف الندب و بالنذر یرتفع المانع » . ما عرض می کنیم که این مشکل رجحان متعلق نذر با خود نذر برطرف نمی شود زیرا در این صورت دور پیش خواهد آمد چراکه نذر متوقف است براینکه متعلقش راجح باشد و راجح بودن متعلق نیز بر نذر متوقف است که این دور می شود و در واقع اشکال مهم بر کلام صاحب عروة هم در صلوة و هم در صوم همین پیش آمدن دور است .
 عرض کردیم که حضرت امام (ره) به کلام صاحب عروة اشکال کرده اند ایشان در حاشیه عروة در کتاب الصلوة در فصل اوقات الرواتب در ضمن مسئله 17 که به عرضتان رسید به کلام صاحب عروة اشکال کرده اند و فرموده اند : « الأقوی علی القول به البطلان ، لأنّ وصف النفل لا یرتفع بالنذر ، بل متعلّق الوجوب فی النذر و أشباهه هو الوفاء بها و صلوة النفل فی وجودها الخارجی مصداق الوفاء بالنذر ، فالصلاة الخارجیة مصداق للنافلة و للوفاء بالنذر من من غیر أن ینقلب عنوان النافلة عمّا هو علیه ، والتفصیل موکول إلی محله ، وما ذکره فی المتن غیر وجیه خصوصاً فی الفرض الذی تعرض و علّله . و توهّم رجحان النفل المطلق بلا قید وقت الفریضة مدفوع بأنّ النفل وقت الفریضة إذا کان حراماً لا یعقل أن یکون المطلق القابل للانطباق علیه راجحاً فیصیر النفل قسمین راجحاً و حراماً » . بنابراین اشکال ما بر کلام صاحب عروة همانطورکه حضرت امام (ره) مطرح کرده اند این است که این مورد را با نذر نمی توان از مساق آن اخبار خارج کرد زیرا متعلق نذر باید فی حد نفسه راجح باشد که در این موارد اینطور نیست لذا کسی که روزه واجب بر ذمه اش است نمی تواند روزه مستحبی بگیرد حتی با نذر کردن آن روزه مستحبی ، بقیه بحث بماند برای جلسه بعد... .
 
 
  و الحمدلله رب العالمین اولاً و آخراً و صلی الله علی
  محمد و آله الطاهرین