موضوع: حکم روزه ی مستحبی در سفر

 بحث در این بود که صوم در سفر ممنوع است و از آن مواردی استثناء شده است. صاحب عروة در این مورد می فرماید: بل الأقوى عدم جواز الصوم المندوب في السفر أيضا إلا ثلاثة أيام للحاجة في المدينة و الأفضل إتيانها في الأربعاء و الخميس و الجمعة.

 یکی از این موارد این است که فردی مسافر است و به دلیل حاجتی که از خداوند می خواهد، می تواند در شهر مدینه سه روز روزه بگیرد و بهتر است این سه روز در چهارشنبه، پنج شنبه و جمعه باشد.

دلالت روایات:

 وسائل الشیعه ج 10 ص 275 باب 11 از ابواب مزار

 حدیث 1: مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ (شیخ طوسی) بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَى بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنْ كَانَ لَكَ مُقَامٌ (یعنی اقامة) بِالْمَدِينَةِ ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ صُمْتَ أَوَّلَ يَوْمٍ الْأَرْبِعَاءَ وَ تُصَلِّي لَيْلَةَ الْأَرْبِعَاءِ عِنْدَ أُسْطُوَانَةِ أَبِي لُبَابَةَ وَ هِيَ أُسْطُوَانَةُ التَّوْبَةِ الَّتِي كَانَ رَبَطَ نَفْسَهُ إِلَيْهَا حَتَّى نَزَلَ عُذْرُهُ مِنَ السَّمَاءِ (ابو لبابة یکی از اسرار نظامی را برای یهودیان فاش کرد و آیه ای در مورد خیانت او نازل شد و او خود را به ستونی در مسجد مدینه بست و آنقدر ماند تا خداوند توبه اش را قبول کرد و پیامبر او را از ستون باز کرد.) وَ تَقْعُدُ عِنْدَهَا يَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ ثُمَّ تَأْتِي لَيْلَةَ الْخَمِيسِ الَّتِي تَلِيهَا مِمَّا يَلِي مَقَامَ النَّبِيِّ ص لَيْلَتَكَ وَ يَوْمَكَ وَ تَصُومُ يَوْمَ الْخَمِيسِ ثُمَّ تَأْتِي الْأُسْطُوَانَةَ الَّتِي تَلِي مَقَامَ النَّبِيِّ ص وَ مُصَلَّاهُ لَيْلَةَ الْجُمُعَةِ فَتُصَلِّي عِنْدَهَا لَيْلَتَكَ وَ يَوْمَكَ وَ تَصُومُ يَوْمَ الْجُمُعَةِ فَإِنِ اسْتَطَعْتَ أَنْ لَا تَتَكَلَّمَ بِشَيْ‏ءٍ فِي هَذِهِ الْأَيَّامِ فَافْعَلْ إِلَّا مَا لَا بُدَّ لَكَ مِنْهُ وَ لَا تَخْرُجَ مِنَ الْمَسْجِدِ إِلَّا لِحَاجَةٍ وَ لَا تَنَامَ فِي لَيْلٍ وَ لَا نَهَارٍ فَافْعَلْ فَإِنَّ ذَلِكَ مِمَّا يُعَدُّ فِيهِ الْفَضْلُ ثُمَّ احْمَدِ اللَّهَ فِي يَوْمِ الْجُمُعَةِ وَ أَثْنِ عَلَيْهِ وَ صَلِّ عَلَى النَّبِيِّ ص وَ سَلْ حَاجَتَكَ وَ لْيَكُنْ فِيمَا تَقُولُ اللَّهُمَّ مَا كَانَتْ لِي إِلَيْكَ مِنْ حَاجَةٍ شَرَعْتُ أَنَا فِي طَلَبِهَا وَ الْتِمَاسِهَا أَوْ لَمْ أَشْرَعْ سَأَلْتُكَهَا أَوْ لَمْ أَسْأَلْكَهَا فَإِنِّي أَتَوَجَّهُ إِلَيْكَ بِنَبِيِّكَ مُحَمَّدٍ نَبِيِّ الرَّحْمَةِ ص فِي‏ قَضَاءِ حَوَائِجِي صَغِيرِهَا وَ كَبِيرِهَا فَإِنَّكَ حَرِيٌّ (سزاوار است) أَنْ تُقْضَى حَاجَتُكَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ شیخ طوسی از طبقه ی دوازدهم است و روایت مزبور را از کتاب موسی بن قاسم که از رجال دوره ی ششم است نقل می کند. روات این سند همه ثقه هستند.

 حدیث 3: مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِذَا دَخَلْتَ الْمَسْجِدَ فَإِنِ اسْتَطَعْتَ أَنْ تُقِيمَ ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ الْأَرْبِعَاءَ وَ الْخَمِيسَ وَ الْجُمُعَةَ فَتُصَلِّي بَيْنَ الْقَبْرِ وَ الْمِنْبَرِ يَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ عِنْدَ الْأُسْطُوَانَةِ الَّتِي عِنْدَ الْقَبْرِ فَتَدْعُو اللَّهَ عِنْدَهَا وَ تَسْأَلُهُ كُلَّ حَاجَةٍ تُرِيدُهَا فِي آخِرَةٍ أَوْ دُنْيَا وَ الْيَوْمَ الثَّانِيَ عِنْدَ أُسْطُوَانَةِ التَّوْبَةِ وَ يَوْمَ الْجُمُعَةِ عِنْدَ مَقَامِ النَّبِيِّ ص مُقَابِلَ الْأُسْطُوَانَةِ الْكَثِيرَةِ الْخَلُوقِ (مکان شلوغی است) فَتَدْعُو اللَّهَ عِنْدَهُنَّ لِكُلِّ حَاجَةٍ وَ تَصُومُ تِلْكَ الثَّلَاثَةَ الْأَيَّامِ

 حدیث 4: وَ عَنْهُ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع صُمِ الْأَرْبِعَاءَ وَ الْخَمِيسَ وَ الْجُمُعَةَ وَ صَلِّ لَيْلَةَ الْأَرْبِعَاءِ وَ يَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ عِنْدَ الْأُسْطُوَانَةِ الَّتِي تَلِي رَأْسَ النَّبِيِّ ص وَ لَيْلَةَ الْخَمِيسِ وَ يَوْمَ الْخَمِيسِ عِنْدَ أُسْطُوَانَةِ أَبِي لُبَابَةَ وَ لَيْلَةَ الْجُمُعَةِ وَ يَوْمَ الْجُمُعَةِ عِنْدَ الْأُسْطُوَانَةِ الَّتِي تَلِي مَقَامَ النَّبِيِّ ص وَ ادْعُ بِهَذَا الدُّعَاءِ لِحَاجَتِكَ وَ هُوَ اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِعِزَّتِكَ وَ قُوَّتِكَ وَ قُدْرَتِكَ وَ جَمِيعِ مَا أَحَاطَ بِهِ عِلْمُكَ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ عَلَى أَهْلِ بَيْتِهِ وَ أَنْ تَفْعَلَ بِي كَذَا وَ كَذَا

 تمامی این روایات روزه ی مستحبی را در چهارشنبه تا جمعه معتبر می دانست ولی صاحب عروة قائل بود که سه روز هر چه باشد جایز است و بهتر آن است که از اربعاء تا جمعه باشد.

 از این رو باید دید استثناء روزه در سفر مخصوص به همان سه روز است یا اینکه مطابق صاحب عروة این سه روز بهتر است.

 امام قدس سره قائل است که متعینا همین سه روز باید باشد (از چهارشنبه تا جمعه) و نه روزهای دیگر و آیة الله خوئی هم به همین قائل است و می فرماید: غیر از این سه روز در حرمت روزه در سفر داخل می باشد. آیة الله حکیم هم چنین می گوید و ما هم به همین قائل هستیم. صاحب جواهر هم در ج 17 ص 285 قائل است که این حکم به همین ایام اختصاص دارد بعد می فرماید: شیخ مفید در مقنعه قائل است که هر سه روزی جایز است ولی آن سه روز افضل است و حتی او قائل است که این حکم مختص به مدینه نیست و در تمامی مشاهد ائمه این حکم جاری است.

اما آیة الله سبزواری قائل است که آن سه روز بهتر است به دلیل اینکه در مستحبات اگر مطلقی باشد و بعد مقیدی علماء می گویند که مقید دلیل بر مرتبه ی بالاتر است. مثلا روایتی می گوید که نماز شب را باید خواند و بعد می گوید در نماز وتر باید چهل مؤمن را دعا کرد و ... در این مورد دعا کردن برای چهل مؤمن دلیل بر این است که اگر در نماز وتر چنین کنند فضیلت نماز بیشتر است.

 آیة الله سبزواری می فرماید: در صدر روایت که سخن در سه روز است یعنی هر سه روز صحیح است و بعد امام آن سه روز را مقید به چهارشنبه تا جمعه می کند.

 به هر حال بحث در جایی است که هم مطلقی باشد و هم مقیدی ولی در ما نحن فیه روایت مطلق وجود ندارد و هر چه هست مقید به همان سه روز است.

 بعد صاحب عروة اضافه می کند: و أما المسافر الجاهل بالحكم لو صام فيصح صومه و يجزيه حسبما عرفته في جاهل حكم الصلاة إ

 یعنی آنچه گفته شد مربوط به عالم به مسئله است ولی جاهل به حکم اگر روزه بگیرد روزه اش صحیح است.

 ان شاء الله فردا این بحث را ادامه می دهیم.