درس خارج فقه استاد هادی نجفی

موضوع: مسائل مستحدثه/ضمان کاهش ارزش پول /تعریف مفردات

بحث در کاهش ارزش پول است. مفهوم و معنای دو کلمهٔ «کاهش» و «ارزش» واضح است و معنای «پول» نیز به گونه‌ای است که حتّی کودکان آنرا می‌شناسند و مانند تعریف وجود است که حاجی سبزواری قدّس سرّه در تعریفش می‌گوید: مفهومه من اعرف الاشیاء و کنهه فی غایة الخفاء.
پول را در زبان عرب نقد می‌نامند. ابن فارس می‌گوید: النون و القاف و الدال أصلٌ صحيح يدلُّ على إبراز شيء و بُروزه. و درهمٌ نَقْدٌ: وازِنٌ جيّد، كأنَّه قد كُشِف عن حاله فعُلم.[1] یعنی آنچه که وزن و جودتش بر معیار لازم باشد و گویا در همان وقت سنجیده و گزارش شده باشد. و اصل این کلام بر ابراز و بروز چیزی دلالت دارد. لذا نقد یک دیدگاه یا نقد درهم کاشف از صحّت یا عدمِ صحّت حال آن دیدگاه و جودت یا عدمِ جودت آن درهم است، چنانچه عیار طلا را می‌سنجند.
در تاج العروس گوید: و النَّقْدُ: تَمْيِيزُ الدَّراهِمِ‌ و إِخراجُ الزَّيْفِ منها، و كذا تَمييزُ غَيْرِها، كالتَّنْقَادِ و الاِنْتِقَادِ و التَّنَقُّدِ، و قد نَقَدها ينْقُدُها نَقْداً، و انْتَقَدها، و تَنَقَّدها، إِذا مَيَّزَ جَيِّدها مِن رَدِيئها.[2] کلمهٔ نقد بر نفس چیزی که غالباً مورد نقّادی قرار می‌گیرد عوض از چیزی دیگر است. اگر چیزی را عوضِ یک شیء قرار دهند، آن عوض را نقد گویند و بر پرداخت و دادنِ نقد اطلاق می‌شود.
بنابراین نقد در زبان عربی به معنای آنست که گاهی به عنوان شیء وسط در درجهٔ بین اشیاء قرار می‌گیرد و معیار ارزش و مالیت بین دو چیز است. صفت مالیتی که بر نقد عرضه می‌شود نوعی توزین و ارزش و قدر برای اشیاء دیگر است چنانچه می‌گویند: این پول از آن چیز ارزش بیشتری دارد و جمعِ نقد، نقود است.
پول را بر اساس وظایفی که بر عهده دارد تعریف کرده‌اند. مثلاً برخی گفته‌اند ثمن و قیمت آنچه خریداری می‌شود، فلان مقدار پول است. قیمت آنچه تلف شده، فلان مقدار پول است‌ قیمت دیه‌ای که بر ذمّه آمده، پول است. آنچه واسطهٔ تبادل کالاها قرار می‌گیرد، پول است و پول حاکم بر مبادلهٔ دو کالا می‌باشد. بر این اساس هر کس پول داشته باشد، گویا مالک اشیاء مادی دنیوی است چرا که بوسیله آن می‌تواند به دنیا دست یابد. نسبت پول به دیگر اموال یکسان است و گویا پول به مثابه آینه‌ای است که همهٔ اشیاء از طریق آن دیده می‌شوند.