درس خارج فقه استاد هادی نجفی

امام صادق (علیه السلام) فرمود: زن زناکار، جهت اجرای مجازات رجم تا قسمت کمر در گودالی دفن می گردد و نخست امام(حاکم) و سپس دیگران بوسیله سنگ هایی کوچک سنگسار می کنند.

امام صادق( علیه السلام) :مردی از کوفه نزد امیرمومنان علی (علیه السلام) آمد و گفت: مرتکب گناه زنا شدم پس مرا از آن پاک کنید، سپس حضزت فرمود: وقتی چهار مرتبه اقرار نمود او برای اجرای مجازات خارجش نمودند . چون هنگام اجرای مجازات رسید آن مرد به امیرالمومنین (علیه السلام) عرض کرد: فرصت خواندن دو رکعت نماز را به من بدهید. بعد از آن او را در گودال قرار دادند و سپس امیرمومنان علی (علیه السلام) سنگی برداشتند و چهار تکبیر گفته و به او زدند و با سه سنگ که بر هر کدام سه تکبیر گفتند او را رجم نمودند. بعد از ایشان فرزندشان امام حسن ( علیه السلام) مانند کار پدر را انجام دادند و پس از ابشان امام حسین( علیه السلام) همان کار را انجام دادند که در این هنگام مجرم فوت شد و امیرمومنان علی (علیه السلام) او را از گودال خارج نمود و دستور به تهیه قبری بر او دادند و بر پیکرش نماز خوانده و او را دفن نمودند. پس از آن به حضرت عرض شد: آیا او را غسل نمی دهید؟! حضرت پاسخ فرمودند: او به چیزی غسل نمود که تا روز قیامت پاک می باشد . حقیقتاً بر کار بزرگی استقامت کرد.

صاحب جواهر(ره) نیز می فرمایند: نعم يمكن إرادة الأحجار المعتدله من الصغار في النصوص، و لعله لذا قال في القواعد و كشف اللثام: و لا يرجم بحصى صغار جدا يعذب بطول الضرب مع بقاء الحياة، و على كل حال فلا يكفي الرمي بصخرة واحدة تجهز عليه و تقتله لخروجه عن معنى الرجم، و لأنه خلاف المأثور، و لا يقتل المرجوم بالسيف لعدم الأمر به و لا جعل كفارة لذنبه، بل ينكل بفعل ما يزجر الغير و يدفعه عن فعل مثله. [5]
می توان گفت: مراد از سنگ های کوچک در روایات ، سنگهای معمولی و متوسط باشند و گویا به همین دلیل علامه(ره)[6] در قواعد و فاضل اصفهانی در کشف اللثام[7] فرموده اند: با سنگریزه کوچک رجم انجام نمی شود چون با این کار، و طولانی شدن سنگ زدن تا زمان هلاکتِ مرجوم، او مورد عذاب و شکنجه قرار می گیرد. و به هر حال اینکه صخره ای بزرگ را بر او فرود آورند تا یکباره کشته گردد نیز از معنای رجم خارج است و البته بر خلاف نص می باشد و از طرفی قتل با شمشیر هم جایز نیست چرا که امری بر آن وجود ندارد و کفاره آن گناه هم با آن قرار نگرفته است بلکه رجم باید به ونه ای باشد که موجب عبرت دیگران و حالت پیشگیری از وقوع این جرم برای دیگران باشد.

میثم تمار گوید: یک زن نزد امیرالمومنین (علیه السلام) چهار مرتبه بر ارتکاب زنا اقرار نمود، پس حضرت فرمود: ای قنبر مردم را خبر کن تا حاضر شوند. جمعیت آمدند و مسجد از مردم پر شد حضرت برخواسته و حمد و ثنای الهی گفتند و سپس فرمود: ای مردم پیشوای شما فردا با این زن به میدان کوفه می‌آید تا به یاری خدا حد الهی را بر او جاری سازد. وقتی شما خارج می‌شوید امیرمؤمنان هم همراه شما خواهد بود حتما با نقابی صورت خود را بپوشانید و با خود سنگ بیاورید. نباید کسی از شما کسی دیگری را بشناسد. خود را به خوبی بپوشانید تا زمانی که به خانه خود می‌روید. سپس از منبر پائین آمد. چون صبح شد حضرت با آن زن به طرف مکان رجم خارج شد و مردم در حالی که با نقاب صورت خود را پوشیده بودند و پاره‌هایی سنگ را در دست و در آستین و در دامن عبا برگرفته بودند به سوی میدان رهسپار شدند. حضرت دستور داد برای او گودالی آماده کردند و آن زن را تا سینه در آن پنهان کردند آنگاه بر قاطر خود سوار گشت و پا در پنجه رکاب نمود و دو انگشت سبّابه خود را در گوش نهاد و با صدای بلند آواز داد: ای گروه مردم به راستی که خداوند تبارک و تعالی دستوری را برای پیامبرش صلّی اللَّه علیه و آله فرستاد و رسول خدا آن را به من گفته است و آن اینکه هر کس حدی از حدود الهی به گردن دارد در اجرای حد اقدام ننماید پس هر کس حدی بر عهده اوست همانند حدی که بر این زن است حق ندارد در این کار شرکت کند. پس همگی مردم در آن روز بازگشتند به جز امیرمؤمنان و حسن و حسین علیهم السلام! و اینان حد را بر او جاری کردند در حالی که با آنان کسی از مردم نبود. امام صادق (علیه السلام) فرمود در میان افرادی که بازگشتند محمد پسر امیرمؤمنان هم بود.

البته این روایت از نظر سند ضعیف می باشد. شاهد در عبارت" بِأَنَّهُ لَا یُقِیمُ الْحَدَّ مَنْ لِلَّهِ عَلَیْهِ حَدٌّ فَمَنْ کَانَ لِلَّهِ عَلَیْهِ مِثْلُ مَا لَهُ عَلَیْهَا فَلَا یُقِیمُ عَلَیْهَا الْحَدَّ" است که فرمود: هر کس حدی از حدود الهی به گردن دارد در اجرای حد اقدام ننماید پس هر کس حدی بر عهده اوست همانند حدی که بر این زن است حق ندارد در این کار شرکت کند.

امام باقر(علیه السلام) فرمودند: مردی را که مرتکب زنا شد و چهار مرتبه بر انجام آن اقرار نمود را نزد امیر مومنان علی (علیه السلام ) آوردند که حضرت به اصحابشان فرمودند: فردا صبح در حالی که صورتهای خویش را پوشانده اید حاضر شوید . پون فردا همه حاضر شدند فرمود: هر کس نمرنکب گناه زنا مثل این گنهکار شده او را رجم نکند و بازگردد.امام (علیه السلام) در اینجا فرمود: تعدادی برگشتند و افراد باقیمانده او را رجم نمودند.

سپس او را بیرون برد و در میان مردم ندا زد: ای مردم بیائید تا حد را بر این فرد که مرتکب زنا شده است اجرا کنیم. خود را بپوشانید نباید کسی از شما دیگری را بشناسد. حضرت او را به طرف صحراء جبان برد. مرد گفت: ای امیرمؤمنان می‌خواهم دو رکعت نماز بخوانم. حضرت به او اجازه داد. آنگاه او را در حفره ای قرار داد و مردم در مقابلش قرار گرفتند. حضرت فرمود: ای مردم این حقوق خداوند متعال است کسی که حقی بر گردن دارد برود و او را سنگ نزند چرا که کسی که حقی بر گردنش است نمی تواند حدود خداوند را برپا کند. مردم همگی رفتند و تنها حسن و حسین و امیرمؤمنان علیهم السلام باقی ماندند. حضرت سنگی را برداشت و سه تکبیر گفت سپس آن را انداخت. سپس با سه سنگ که در هر کدام آنها سه بار تکبیر گفت او را زد. حسن و حسین علیهما السلام نیز همان کار امیرمؤمنان را انجام دادند و مرد فوت کرد. حضرت او را از حفره درآورد و بر او نماز خواند و دفنش کرد. تا آخر حدیث
شاهد در عبارت "إِنَّ هَذِهِ حُقُوقُ اللَّهِ فَمَنْ کَانَ لِلَّهِ فِی عُنُقِهِ حَقٌّ فَلْیَنْصَرِفْ وَ لَا یُقِیمُ حُدُودَ اللَّهِ مَنْ فِی عُنُقِهِ حَدٌّ" است یعنی ای مردم این حقوق خداوند متعال است کسی که حقی بر گردن دارد برود و او را سنگ نزند چرا که کسی که حقی بر گردنش است نمی تواند حدود خداوند را برپا کند.

البته باید گفت: این روایت بعنوان مویّد بر مطلب می باشد چرا که علاوه بر مرسله بودن،درخواستِ مجرم بر آنست که هر که مجازاتی بر ذمه دارد، رجم نکند. لکن می توان گفت چون امام (علیه السلام ) آنرا نقل فرمودند و ردعی نکردند، قابل پذیرش است.

ويدفن إذا فرغ من رجمه، ولا يجوز إهماله.
پس از رجم و مرگ مجرم دفن او لازم است و رها نمودن و بی حرمتی به او جایز نیست.
بنابراین مانند دیگر اموات مسلمان، او نیز تجهیز و تکفین و تدفین می شود چرا که اجرای مجازات بر مسلمانی،رجم موجب خروج او از اسلام نخواهد شد بنابراین ادله وجوب تجهیز مسلمانِ میّت شامل او می شود چنانچه روایات زیر بر آن دلالت دارد.

امام باقر (عليه السّلام) فرمود: زنى نزد امير المؤمنين آمد، و گفت: من عمل زشت زنا انجام داده‌ام، حضرت از او رو گردانيد، زن بدان سو رفت و در مقابل آن حضرت شد و گفت: من مرتكب زنا شده‌ام، باز حضرتش روى از او گردانيد، زن نيز به آن سو شد و گفت: من زنا كرده‌ام، اين بار نيز حضرت رو گردانيد، و زن به آن سو شده و گفت: من مرتكب عمل قبيح شده‌ام، پس حضرت فرمان داد او را بازداشت كردند و زن حامله بوده و درنگ كردند تا وضع حمل كرد، سپس امر فرمود براى او حفره‌اى در رحبه و میدان كوفه كندند، و لباسى جديد براى او پوشاندند ، و زن را تا سينه درون آن حفره كردند و دروازه رحبه (ميدان) را بستند، و با سنگ او را هدف قرار داد و گفت: بسم اللَّه اللّهمّ على تصديق كتابك و سنّة نبيّك» سپس به قنبر فرمان داد او را سنگ زند، بعد بمنزل‌ رفت، و فرمود: قنبر اجازه ده اصحاب محمّد صلّى اللَّه عليه و آله بیايند و او را سنگسار كنند و داخل شدند و هر يك با سنگى او را هدف قرار داد و سنگها تمام شد و آنان ندانستند همان سنگها را بار دوّم باو بزنند يا نه، و در زن رمقى باقيمانده بود، به قنبر گفتند: ما او را با سنگهايمان زديم ولى هنوز زنده است: از امام بپرس اكنون چه كنيم، فرمود: با سنگهايتان دوباره شروع كنيد، از نو سنگسار كردند تا جان سپرد، گفتند: مرد، اكنون با او چه كنيم، فرمود: او را به خویشاوندانش بسپاريد و بگوئيد با او همانند مردگانشان رفتار كنند.

امام صادق( علیه السلام) :مردی از کوفه نزد امیرمومنان علی (علیه السلام) آمد و گفت: مرتکب گناه زنا شدم پس مرا از آن پاک کنید، سپس حضزت فرمود: وقتی چهار مرتبه اقرار نمود او برای اجرای مجازات خارجش نمودند . چون هنگام اجرای مجازات رسید آن مرد به امیرالمومنین (علیه السلام) عرض کرد: فرصت خواندن دو رکعت نماز را به من بدهید. بعد از آن او را در گودال قرار دادند و سپس امیرمومنان علی (علیه السلام) سنگی برداشتند و چهار تکبیر گفته و به او زدند و با سه سنگ که بر هر کدام سه تکبیر گفتند او را رجم نمودند. بعد از ایشان فرزندشان امام حسن ( علیه السلام) مانند کار پدر را انجام دادند و پس از ابشان امام حسین( علیه السلام) همان کار را انجام دادند که در این هنگام مجرم فوت شد و امیرمومنان علی (علیه السلام) او را از گودال خارج نمود و دستور به تهیه قبری بر او دادند و بر پیکرش نماز خوانده و او را دفن نمودند. پس از آن به حضرت عرض شد: آیا او را غسل نمی دهید؟! حضرت پاسخ فرمودند: او به چیزی غسل نمود که تا روز قیامت پاک می باشد . حقیقتاً بر کار بزرگی استقامت کرد.