درس خارج اصول استاد سیدعلی موسوی‌اردبیلی

موضوع: مباحث الألفاظ/مقدمه واجب/ ثمره نزاع در مسأله مقدمه واجب

اشکال آخوند بر ثمره:

اولاً: موضوع اجتماع امر و نهی در جایی است که امر و نهی از دو جهت تقییدی در شیء واحد خارجی مصداق پیدا کنند، در حالی که بنابر قول به وجوب مقدمه، حیثیت مقدمیت در امری که به مقدمه تعلق گرفته است، حیثیت تعلیلیه است نه تقییدیه و امر به ذات مقدمه به حمل شایع متعلق شده است.

ثانياً: با غض نظر از اشکال اول، بنابر وجوب غیری مقدمه و حرمت نفسی آن، اصلاً اجتماعی لازم نمی‌آيد.

ثالثاً: اگر مقدمه تعبدی باشد و قائل به عدم جواز اجتماع شویم، اتیان آن به نحو صحیح ممکن نخواهد بود، چه قائل به وجوب غیری مقدمه باشیم و چه نباشیم، و اگر قائل به جواز اجتماع گردیم، اتیان آن در هر دو فرض مذکور صحیح خواهد بود.

پاسخ محقق اصفهانی به اشکالات آخوند:

1 ـ حيثيات تعلیلیه در احکام عقلیه بازگشت به حیثیات تقییدیه پیدا می‌کنند و این مطلب منافاتی با اين که واجب مقدمی، مقدمه به حمل شایع باشد ندارد.

2 ـ ممکن است در موردی که مقدمه منحصره نیست بگویم که اگر قائل به جواز اجتماع امر و نهی بشویم، دیگر وجهی برای اختصاص وجوب به فرد غیر حرام وجود نخواهد داشت.

البته در صورت انحصار مقدمه در فرد حرام، نمی‌توان ملتزم به وجوب آن شد، چون از آن الزام به تکلیف ممتنع لازم می‌آيد که قائلین به جواز اجتماع امر و نهی نیز ملتزم به آن نیستند.