1400/11/04
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: مباحث الألفاظ/مقدمه واجب/ اطلاق و تقیید وجوب و واجب در مقدمه
اشکال آخوند بر مدعای شيخ
مرحوم آخوند بر مدعای مرحوم شيخ ايراد گرفته و می‌فرمايند: وجوب مقدمه به حکم عقل جهتی بجز مقدمیت ندارد و قصد توصل در آن مدخلیتی ندارد، به همين جهت مرحوم شيخ خود قائل به اجتزاء در غير مقدمات عبادی شده است. البته می‌توان پذیرفت که حصول امتثالی که ثواب بر آن مترتب است، متوقف بر قصد توصل است.
بنابر اين تصرف در ملک غیر در موردی که انقاذ غریق متوقف بر آن باشد، واجب است ولو این که قصد توصل به جهت غفلت از توقف و مقدمیت وجود نداشته باشد، هرچند اگر در اين صورت بدون قصد توصل در ملک غير تصرف کند، متجری محسوب می‌شود. همان گونه که اگر ملتفت به مقدمیت باشد و با این وجود اصلاً قصد توصل به ذی‌المقدمه را نکند، به نسبت به ذی‌المقدمه متجری محسوب می‌شود.
ولی چنانچه تصرف در ملک غير را به داعی دیگر انجام داد و قصد توصل را نیز به عنوان مؤکد آن داعی در نظر گرفت، تجری نیز نکرده است.
خلاصه این که توصل با مقدمه به ذی‌المقدمه از فوائدی است که مترتب بر اتیان مقدمه است، نه این که قصد توصل قید و شرط وقوع مقدمه بر وصف وجوب باشد، زیرا ملاک وجوب فی حد نفسه در ذات مقدمه وجود دارد وگرنه بدون قصد، ذات واجب نیز نباید حاصل شده و وجوب نباید ساقط گردد.
اما این که این مطلب را با اتیان مقدمه در ضمن مصداق حرام آن نقض کنید که با این که متعلق وجوب نیست، اما سبب سقوط وجوب می‌شود، مدعای صحیحی نیست، چون سقوط وجوب با مصداق حرام از مقدمه به این جهت است که آن مصداق نیز می‌تواند سبب تحصیل غرض شود اما چون به جهت حرمت، مانع از تعلق وجوب به آن پیدا شده است، وصف وجوب پیدا نکرده است در حالی که اگر قصد توصل دخیل در تحصیل غرض باشد، برای سقوط وجوب باید قصد توصل وجود داشته باشد، زیرا مقتضی برای آن وجود دارد و مانعی نیز از آن وجود ندارد، وگرنه وجوب نباید ساقط گردد و چون تالی بالضروره باطل است پس کشف می‌شود که قصد توصل مدخليت در وقوع بر وصف وجوب ندارد.[1]