درس اخلاق استاد سید کاظم مصطفوی

موضوع: توصیه‌های اخلاقی/تهذیب نفس /ترک گناه درب ورودی تهذیب نفس

گفته شده بود که مهم ترین علم و مؤثر دین علم که برای شخص انسان آرامش بخش است، چون انسان به طور فطری به دنبال آرامش است و بهشت آخرین مرحله‌ی تکاملی است، ﴿فَرَوْحٌ وَرَيْحَانٌ وَجَنَّةُ نَعِيمٍ﴾[1] ، علمی که آرامش می‌دهد و هدف بعثت رسول خدا (ص) بوده و علمی که اگر در جهان پیاده شود، یک مورد در جهان درگیری، جنگ و خون ریزی وجود نخواهد داشت، این علم، علم اخلاق است؛ ولی در عین حال مظلوم ترین علم است. فقط از عنایات الهی است که علوم حوزوی یک پیوند ناگسستنی با علم اخلاق دارد؛ به این معنا که یک عالم علوم حوزوی در عین حالی که عالم فقه و اصول است، یک معلم و مربی اخلاق هم هست.

سؤال: گفته می‌شود که چرا علماء در زمان قدیم یا در عصر قبلی بسیار از نظر تهذیب و ضعیت خوبی داشته اند والآن ندارند.

یک جواب این است که در آن زمان، یک استاد فقه و اصول، یک استاد اخلاق هم بوده است؛ مثلا در نجف استادی بود به نام شیخ صدرا که استاد علامه جعفری و علامه طباطبایی بوده است، در درسی که با ایشان داشتیم، درس کفایه‌ی ایشان در نجف آن روز در حد درجه کامل از اجتهاد بود، در ضمن بحث، نکته‌های اخلاقی هم داشت؛ از جمله می‌فرمود می‌گویند شما اصول می خوانید به شما چه می‌دهد؟ دنیا می‌دهد؟ جواب این است که کفایه بالاتر از دنیا می‌دهد، فکر نکیند هدف فقط همین دنیا است، به پیروان و جویندگان علوم آل البیت (ع) روحیه معنوی و روح ولائی میدهد.

اخلاق؛ یعنی تزکیه و تهذیب، اگر تهذیب نباشد کل حوزه ویروسی می‌شود و خطرناک می‌گردد، اگر برای شخص تهذیب نباشد خطرناک می‌شود. یک صاحب نظری گفته است یک عالمی که علم دارد ولی تهذیب ندارد، در حقیقت شیطان بزرگ است و عالمی که علم حوزوی دارد و تهذیب دارد، در شکل یک پیامیر کوچک است. برای یک طلبه اگر تهذیب نباشد صحت سلب دارد و او طلبه نیست.

در جلسات قبل اشارت هایی شد که اصل تهذیب از ترک گناه شروع می‌شود و با اعمال عبادی ادامه پیدا می‌کند و در رمضان تقرب حاصل می شود. در ماه رجب اولا اعمال خود را چک کنید. در جامعه شناسی گفته می‌شود که رشد جامعه برگرفته از رشد فرد است و رشد فرد بستگی به واعظ از خودش دارد که هر کسی واعظ خودش باشد و اعمالش را چک کند. ماه رجب، ماه عملیات استغفار است که هفتاد تا استغفار قبل از ظهر و هفتاد تا بعد از ظهر انجام دهید و هزار تا لا اله الا الله را در هر روز از روزهای ماه رجب بگویید. خوش به حال کسی که وقتش را برای لا اله الا الله صرف کند. در ادامه هر نماز دویست تا لا اله الا الله بگویید هزار لا اله الا الله تکمیل می‌شود و روزه بیست و هفتم رجب خیلی ثواب دارد و آن روز را حتما روزه داشته باشید.

هر قسمت از عمری که برای دعا و درس هزینه شده است ضایع نشده است، تمام تلاش در جهت اعمال و فراگیری علوم، عبادت به حساب می‌آید. تا انسان به مرکز اصلی هدایت و ارشاد اتصال برقرار نکند به جایی نمی‌رسد. مرکز اصلی هدایت و ارشاد، اهل بیت و قرآن است تا دست آدم به اهل بیت بند نشود، هر چند استعداد و زکاوت داشته باشد به جایی نمی‌رسد. فقهائی که بجایی رسیده اند، به اهل بیت متوسل بوده اند. سیدنا الاستاد آیة الله العظمی خویی (ره) هر روز قبل از درس حرم امیر المؤمنین (ع) می‌رفت. حضرت امام خمینی (ره) هر شب حرم حضرت مشرف می‌شد. مدرسه فیضیه وابسطه به حرم است و اگر تقوا می‌جویید به حرم بروید. کسانی که به جایی رسیده اند از طریق توسل بوده است. روایاتی که از اهل بیت به ما رسیده است آن قدر زیاد است و نکته دارد که برای تربیت روح آدم ساخته شده است. عدد روایات اهل بیت (ع) در کتب اربعه تقریبا43000 روایت است و بعضی از مراجع توصیه داشتند یک دور وسائل را بخوانید که به عنوان یک اثر وضعی، نورانیت می‌دهد. بحار الانوار نکاتی دارد که یک اخلاق رؤیایی است و اگر آن اخلاق برای یک طلبه تحقق پیدا کند، تمام زندگی اش آرامش است. تلاش کنید اما تلاش بدون ارتباط با اهل بیت نمی‌شود.

در زمان شیخ انصاری یک طلبه خیلی علاقه به سؤال داشت ولی توانش را نداشت. رفت حرم امیر المؤمنین (ع) توسل کرد یا باب مدینة علم الرسول عنایتی کن که ما هم جزء فضلاء شویم، گفته می‌شود که حضرت یک بسمله به گوش او خواند، یک مرتبه آمد در جلسه درس ذهنش فرق کرده و شروع کرد به اشکال کردن و شیخ مطلبی می‌گفت و او اشکال می‌کرد. بحث که تمام شد، دم درب خروجی شیخ گفت کارت دارم، وقتی نزدیک آمد، فرمود: زیاد بالا و پایین نپر، آن امامی که به گوش شما یک بسمله خوانده، به گوش من سوره حمد را کامل خوانده است.

ما ارباب داریم و بی کس نیستیم و عنایت آقا شامل حال ماست. در باره‌ی عنایت حضرت بگوییم اهلیم یا نا اهل شما کریم هستید، نااهل و اهل نزد کریمان یکی است. یک مطالعه علمی برای خود داشته باشید.

امیرالمؤمنین (ع) می‌فرماید: «رحم الله عبدا راقب ذنبه و خاف ربه».[2] حضرت دعا کرده است که خدا رحمت کند و دعای ایشان رد نمی‌شود قطعا مورد رحمت خداست کسی که مراقبت کند و گناهش را کنترل و ترصد کند. این فرد مورد رحمت خداست. یک طلبه یا روحانی یا فرد مؤمن، کار اولش مراقبت است و سعی کند که گناه از او سر نزند که این کار توفیق، آرامش و عزت می‌آورد و موجب موفق شدن به خدمت می‌گردد. کسی که گناه نکند از تمام خطرات بخصوص خطر آبرو بیمه است. بیمه آبرو این است که گناه نکنید.

امام هادی (ع) می‌فرماید: «أَشَدُّ النَّاسِ اجْتِهَاداً مَنْ تَرَكَ الذُّنُوبَ».[3] در قدم اول خود آدم شروع کند به مراقبت و ترک گناه و آن وقت درب تکامل به سوی معنویت باز می‌شود و یک حالت آمادگی برای رشد معنوی انسان فراهم می‌شود.