موضوع: علم رجال/جوامع روایی شیعه /شناخت نامه کافی شریف

شناخت نامه کافی:

مؤلف: محمد بن یعقوب کلینی معروف به ثقه الاسلام و رئیس المحدثین در حدود سال ۲۵۵ قمری در روستای "کلین" از توابع شهر ری متولد شده است. مرحوم کلینی با سفر به شهرهای مختلفی همچون ری،قم،بغداد و کوفه به تحصیل علوم و گردآوری احادیث پرداخته است. در قم از محضر محدثان نامداری چون احمد بن ادریس قمی از یاران امام عسکری(ع) و نیز علی بن ابراهیم قمی بهره برد سپس به کوفه رفت و در آنجا از محضر آخرین نائب امام زمان(عج) علی بن محمد سمری استفاده نمود و در اواخر عمر هم به بغداد مهاجرت نمود و در آنجا به تدریس و تعلیم احادیث پرداخت.

مرحوم کلینی در نظر بزرگان:

- مرحوم نجاشی: شیخ کلینی برجسته اصحاب در دوران خود بوده است و بهترین و موثق‌ترین مردم در حدیث بوده است او کتاب بزرگ حدیثی خود به نام کافی را در ۲۰ سال نگاشته است.

- مرحوم شیخ طوسی: هم در کتاب رجال آورده: محمد بن یعقوب کلینی جلیل القدر و عالم به روایات اهل بیت(ع) بوده است.

- علامه محمد تقی مجلسی اول در تمجید از مرحوم کلینی: حق آن است که در علمای ما نظیر کلینی یافت نمی‌شود،اگر کسی در روایات و ترتیب کتابش تدبر کند در می‌یابد که او از ناحیه خداوند متعال مورد تایید بوده است.

- مرحوم خوانساری در روضه الجنات: او در حقیقت امین اسلام و رهنمون بزرگان و در شریعت اسلام بزرگ عالمان است که در وثاقتش هیچکس سخنی ندارد و درجایگاه بلند او از نگاه بزرگان جای تردید نیست.

- علامه بحرالعلوم: فقیه الاسلام و شیخ مشایخ اعلام و مروج مذهب در دوران غیبت که اصحاب و مخالفان بر فضیلت و عظمت جایگاه او اتفاق نظر دارند.

- مرحوم شیخ عباس قمی: او شیخ أجل،پیشوای مردم و پشتوانه محدثان بزرگ در دوران غیبت امام(عج) است

- نسبت به مقام کلینی ابن اثیر روایتی از پیامبراکرم(ص) نقل می‌کند که ایشان فرموده است: خداوند برای این امت در هر قرنی شخصی را برمی‌انگیزد که دین را تجدید و احیا می‌کند، بعد ابن اثیر می گوید احیاگر شیعه در آخر قرن اول امام باقر(ع) و در آخر قرن دوم علی بن موسی الرضا(ع) و در آخر قرن سوم کسی نیست مگر ابوجعفر محمد بن یعقوب کلینی.

کتاب شریف کافی:

کتاب کافی نخست‌ترین و مهم‌ترین جامع روایی شیعه است که توسط ثقه الاسلام کلینی در قرن سوم طی ۲۰ سال کوشش علمی تدوین شده است. ایشان نسبت به انگیزه تالیف کتاب در مقدمه کافی نوشته که این کتاب را من به تقاضای یکی از دوستان و به خاطر حل دو تا مشکل اساسی که در این زمان با آن مواجه هستیم نوشتم یکی اینکه در برخی از موضوعات اختلاف روایات برای علما و محدثین مشکل ساز شده است و دوم هم اینکه کتابی که جامع تمام فنون علوم دین باشد تا طالبان علم دین به روایات اهل بیت(ع) دسترسی پیدا کنند وجود ندارد.

کل کتاب کافی در 8 جلد تدوین شده است: دو جلد آن به عقاید و اخلاق اختصاص دارد که به اصول کافی معروف شده است و پنج جلد آن به فروع فقهی و احکام اختصاص دارد که به آنها فروع کافی اطلاق می‌شود و یک جلد هم به انعکاس روایات در زمینه‌های مختلف از قبیل تفاسیر، پند و موعظه و نامه های ائمه(ع)اختصاص یافته که به روضه کافی شهرت دارد. کافی ۳۶ کتاب و فصل و ۲۳۶ باب دارد و برای تعداد روایات کافی ۱۶۱۹۹و ۱۶۱۲۱و ۱۵۸۰ و رقم‌های دیگری ذکر شده که اختلاف‌ها نوعاً به خاطر تعداد سندهایی بوده که برای یک روایت بوده یا احتساب حدیث‌های تکراری یا متعدد و یا شمردن روایتی که امام(ع) در یک مجلس به چند سوال پاسخ داده است می باشد.

برخی مانند ملا خلیل قزوینی نسبت به انتساب روضه کافی به مرحوم کلینی اشکال کردند و گفته اند روضه کافی اثر ابن ادریس حلی است. ولی این ادعا تمام نیست و شیوه نگارش و طریقه آمدن اسناد روضه همانند اصول و فروع کافی است و همچنین برخی از متقدمان همچون مرحوم نجاشی و شیخ طوسی تصریح کرده اند که روضه اثر مرحوم کلینی است.

مرحوم کلینی برای تدوین کافی از اصول اربعمأه و منابع روایی همچون تفسیر قمی استفاده زیادی کرده است.

کافی در نگاه بزرگان:

شیخ مفید می فرماید کافی از مهم‌ترین و پرفایده‌ترین کتاب‌های شیعه محسوب می‌شود.

شهید اول هم بر این باور است که در میان امامیه کتابی همپای کافی در زمینه حدیث نگاشته نشده است.

شهید ثانی هم می‌فرماید کتاب کافی چشمه زلال و صاف معارف است و به جانم سوگند که هیچکس همپای آن کتابی به رشته تحریر در نیاورده است.

مرحوم علامه مجلسی نیز هم در مرآه العقول جلد ۱ صفحه ۳ می گوید: کافی ضابط‌ترین،جامع ‌ترین و از برترین نگاشته‌های امامیه است.

مرحوم شیخ آقا بزرگ تهرانی هم در الذریعه جلد ۱۷ صفحه ۲۴۵ می‌فرماید: کافی برترین کتاب در میان کتب اربعه و حدیثی شیعه است که مورد اعتماد قرار گرفته است.

مشایخ مرحوم کلینی:

اسناد در کتاب کافی معمولاً به طور کامل ذکر می‌شود،یعنی از یکی از مشایخ مرحوم کلینی آغاز و به معصوم(ع) پایان می‌یابد.مشایخ مرحوم کلینی در کافی حدود 34 نفر می باشند ولی اساتید و مشایخ معروف مرحوم کلینی ده نفر می‌باشند که نزدیک به 15 هزار از احادیث کافی را نقل کرده اند:

علی بن ابراهیم قمی(7068 روایت)

محمد بن یحیی العطار(5073 روایت)

احمدبن ادریس(ابوعلی اشعری)(154 و 875 روایت با دو عنوان)

حسین بن محمد بن عامر اشعری قمی(830 روایت)

حمید بن زیاد کوفی(450 روایت)

محمدبن اسماعیل بندقی،علی بن محمد علّان،،علی بن محمد بن بندار،احمد بن محمد عاصمی و محمد بن حسن طائی رازی.