موضوع: علم رجال/چگونگی شروع نهضت تدوین احادیث /کتابت حدیث در عصر صادقین(ع)

شروع نهضت کتابت حدیث در زمان صادقین(ع)

می توان عصر صادقین(ع) را آغاز رسمی نهضت تدوین و کتابت احادیث در تاریخ شیعه دانست.عوامل موثری در شکل گیری نهضت علمی شیعه در این عصر تاثیر گذار بوده است که به برخی از آنها اشاره می شود:

1.شرایط ویژه عصر صادقین(ع)

مقارنت زمانی با برداشته شدن قانون منع حدیث و تضعیف شدید حکومت در اواخر دوران بنی امیه و قیام ها و شورش های گسترده، همچنین آغاز حکومت بنی عباس(در 132 ق) و عدم قدرت و آشفتگی در حکومت داری و آزادی های نسبی در جامعه

2. ارزش گذاشتن برای علم و ترغیب به علم آموزی

در این عصر روایات متعددی از ائمه اطهار(ع) مبنی بر ارزش علم و علم آموزی و ترویج علم صادر شده است که به برخی از آنها اشاره می شود:

عن ابی جعفر(ع) قال: عالم ینتفع بعلمه افضل من سبعین ألف عابد.[1]

قال الصادق(ع): الراویه لحدیثنا یشدّ به قلوب شیعتنا أفضل من الف عابد.[2]

قال الصادق(ع): اذا أراد الله بعبد خیرا فقّه فی الدین.[3]

عن ابی جعفر(ع): سارعوا فی طلب العلم فوالذی نفسی بیده لحدیث واحد فی حلال و حرام تاخذه عن صادق خیر من الدنیا و ما حملت من ذهب و فضه.[4]

عن ابی عبدالله(ع) قال: قال رسول الله(ص) من سلک طریقا یطلب فیه علما سلک الله به طریقا الی الجنه و إن الملائکه لتضع اجنحتها لطالب العلم رضا به و انّه یستغفر لطالب العلم من فی السماء و من فی الارض حتی الحوت فی البحر و فضل العالم علی العابد کفضل القمر علی سائر النجوم لیله البدر.[5]

عن ابی عبدالله(ع): ما من احد یموت من المومنین أحب الی ابلیس من موت فقیه.[6]

به تحقیق این روایات است که می تواند نهضتی در میان شیعه برای کسب علم و دانش ایجاد کند.

3.ارج نهادن به مقام روات و محدثین:

در کلمات اهل بیت(ع) مدح و تمجید فراوانی نسبت به راویان احادیث بیان شده است که به برخی از آنان به عنوان نمونه اشاره می شود:

امام صادق(ع) به مردم کوفه توصیه می کردند: هم مستودع سری إذا اراد الله باهل الارض سوء صرف بهم عنهم السوء، هم نجوم شیعتی احیاء و امواتا یحیون ذکر أبی، بهم یکشف الله کل بدعه، فقلت من هم ؟ فقال من علیهم صلوات الله و رحمته أحیاء و امواتا: برید العجلی و زراره و ابو بصیر و محمد بن مسلم.[7]

قال الصادق(ع): رحم الله زراره بن أعین لولا زراره بن اعین لأندرست أحادیث أبی.[8]

در روایت دیگری امام صادق(ع) در وصف زراره و محمد بن مسلم می فرمایند: هولاء حفاظ الدین و امناء أبی علی حلال الله و حرامه.[9]

محمد بن مسلم و زراره به تنهایی بیش از 5400 روایت در مجامع حدیثی نقل کرده اند.

همچنین نسبت به منزلت و مقام یونس بن عبدالرحمن آمده است: ابوهاشم داود بن قاسم جعفری ادخلت کتاب یوم و لیله الذی الّفه یونس بن عبدالرحمن علی ابی الحسن العسکری(ع) فنظر فیه و تصفحه کله ثم قال هذا دینی و دین آبائی و هو الحق کلّه.[10]

نجاشی در گزارش دیگری نقل کرده: عرضت علی ابی محمد صاحب العسکر(ع) کتاب یوم و لیله لیونس فقال لی تصنیف من هذا؟ فقلت تصنیف یونس مولی آل یقطین فقال اعطاه الله بکل حرف نورا یوم القیامه.[11]

ترغیب و اصرار بر کتابت احادیث برای آیندگان:

در روایات متعددی از اهل بیت(ع) نسبت به کتابت احادیث و حفظ آنها برای آیندگان توصیه شده است:

قال الصادق(ع): اکتبوا فانکم لاتحفظون حتی تکتبوا.[12]

قال الصادق(ع): احتفظوا بکتبکم فانکم سوف تحتاجون الیه.[13]

همچنین امام صادق(ع) به مفضل فرمودند: اکتب و بث علمک فی اخوانک فان متّ فاورث کتبک ببنیک فانه یأتی علی الناس زمان هرج لایأنسون الا بکتبهم.[14]

ترغیب به نشر احادیث و معارف به دیگران:

همچنین در روایات متعددی ائمه اطهار(ع) بر نشر معارف و احادیث به دیگران تاکید نموده اند:

عن ابی جفر(ع): زکاه العلم أن تعلمه عباد الله.[15]

سمعت أبالحسن الرضا(ع): یقول رحم الله عبدا أحیی أمرنا فقلت له و کیف یحیی أمرکم قال یتعلم علومنا و یعلمها الناس.[16]

عن الصادق(ع): الراویه لحدیثنا یشدّ به قلوب شیعتنا افضل من الف عابد.[17]

سمعت ابا عبدالله(ع) قال: إعرفوا منازل الناس علی قدر روایتهم عنا.[18]

عن الباقر(ع): نصر الله عبدا سمع مقالتی فوعاها و بلغها من لم تبلغه.[19]

و با این توصیه ها و تاکیدات بود که به طور رسمی عصر تدوین و کتابت احادیث در جامعه شیعه رونق گرفت.