موضوع: هدي/ اعمال مني/پنجمين عمل/اعمال حج تمتع

توضیح ملاحظه ی در فرع چهارم محتاج به ذکر اموری است.

امر اول: که نقل کلمات فقهاء بود تقدم الکلام.

امر دوم: ذکر پنج طائفه از روایات که از هر طائفه ای یک روایت خوانده می شود.

طائفه اولی: روایاتی است که دلالت بر عدم جواز تشریک هدی واجب دارد و می فرماید هر هدیی از یک نفر کفایت می کند

منها: «مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: لَا تَجُوزُ (الْبَدَنَةُ وَ) الْبَقَرَةُ إِلَّا عَنْ وَاحِدٍ بِمِنًى».[1]

منها: «وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ ابْنِ مُسْكَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ الْحَلَبِيِ‌ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ النَّفَرِ تُجْزِيهِمُ الْبَقَرَةُ قَالَ أَمَّا فِي الْهَدْيِ فَلَا وَ أَمَّا فِي الْأَضْحَى‌ فَنَعَمْ».[2]

طائفه دوم: روایاتی که مفادشان این است که عند الضرورة شرکت در هدی کفایت می کند.

منها: «مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ أَبِي عَلِيٍّ الْأَشْعَرِيِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا إِبْرَاهِيمَ ع عَنْ قَوْمٍ غَلَتْ عَلَيْهِمُ الْأَضَاحِيُّ وَ هُمْ مُتَمَتِّعُونَ وَ هُمْ مُتَرَافِقُونَ وَ لَيْسُوا بِأَهْلِ بَيْتٍ وَاحِدٍ وَ قَدِ اجْتَمَعُوا فِي مَسِيرِهِمْ وَ مِضْرَبُهُمْ وَاحِدٌ أَ لَهُمْ أَنْ يَذْبَحُوا بَقَرَةً قَالَ لَا أُحِبُّ ذَلِكَ إِلَّا مِنْ ضَرُورَة».[3]

مقتضای ضرورة این است که چند نفر می توانند یک هدی انجام دهند.

منها: «وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍ‌ عَنْ رَجُلٍ يُسَمَّى سَوَادَةَ فِي حَدِيثٍ‌ أَنَّهُ قَالَ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ الْأَضَاحِيَّ قَدْ عَزَّتْ عَلَيْنَا قَالَ فَاجْتَمِعُوا وَ اشْتَرُوا جَزُوراً فَانْحَرُوهَا فِيمَا بَيْنَكُمْ‌ قُلْنَا وَ لَا تَبْلُغُ نَفَقَتُنَا قَالَ فَاجْتَمِعُوا فَاشْتَرُوا بَقَرَةً فِيمَا بَيْنَكُمْ قُلْنَا لَا تَبْلُغُ‌ نَفَقَتُنَا قَالَ فَاجْتَمِعُوا فَاشْتَرُوا فِيمَا بَيْنَكُمْ شَاةً فَاذْبَحُوهَا فِيمَا بَيْنَكُمْ قُلْنَا تُجْزِئُ عَنْ سَبْعَةٍ قَالَ نَعَمْ وَ عَنْ سَبْعِينَ».[4]

اگر نبودن پول مصداق ضرورت باشد این دو حدیث هم جزء طائفه دوم می باشد.

طائفه سوم: روایاتی که مفاد این است که تشریک در هدی واحد برای کسانی که یکجا زندگی می کنند و در خیمه واحد هستند و تحت مدیریت واحدی می باشند، جایز است.

منها: صحیحة: «وَ عَنْهُ عَنْ أَبِي الْحُسَيْنِ النَّخَعِيِ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: تُجْزِئُ الْبَقَرَةُ عَنْ خَمْسَةٍ بِمِنًى إِذَا كَانُوا أَهْلَ خِوَانٍ وَاحِدٍ».[5]

منها: «وَ فِي عُيُونِ الْأَخْبَارِ وَ الْعِلَلِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ‌ عَنْ عَلِيِّ بْنِ مَعْبَدٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ عَنْ كَمْ تُجْزِئُ الْبَدَنَةُ قَالَ عَنْ نَفْسٍ وَاحِدَةٍ قُلْتُ فَالْبَقَرَةُ قَالَ تُجْزِئُ عَنْ خَمْسَةٍ إِذَا كَانُوا يَأْكُلُونَ عَلَى مَائِدَةٍ وَاحِدَةٍ قُلْتُ كَيْفَ صَارَتِ الْبَدَنَةُ لَا تُجْزِئُ إِلَّا عَنْ وَاحِدٍ وَ الْبَقَرَةُ تُجْزِئُ عَنْ خَمْسَةٍ قَالَ لِأَنَّ الْبَدَنَةَ لَمْ يَكُنْ فِيهَا مِنَ الْعِلَّةِ مَا كَانَ فِي الْبَقَرَةِ إِنَّ الَّذِينَ أَمَرُوا قَوْمَ مُوسَى بِعِبَادَةِ الْعِجْلِ كَانُوا خَمْسَةً وَ كَانُوا أَهْلَ بَيْتٍ يَأْكُلُونَ عَلَى خِوَانٍ وَاحِدٍ وَ هُمُ الَّذِينَ ذَبَحُوا الْبَقَرَةَ الْحَدِيثَ».[6]

طائفه چهارم: روایاتی که می فرمایند تشریک در هدی برای هر خانواده ای کفایت می کند.

منها: «وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ أَبِي الْخَطَّابِ عَنْ وُهَيْبِ بْنِ حَفْصٍ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْبَدَنَةُ وَ الْبَقَرَةُ تُجْزِئُ عَنْ سَبْعَةٍ إِذَا اجْتَمَعُوا مِنْ أَهْلِ بَيْتٍ وَاحِدٍ وَ مِنْ غَيْرِهِمْ».[7]

این روایت صحیحه است اگر چه وهیب بن وهب در این روایت واقع شده است زیرا گفتیم که خود این شخص مشکلی ندارد بلکه طریق شیخ به این شخص مشکل داشت.

منها: « وَ عَنْهُ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنِ الْحُسَيْنِ‌ بْنِ يَزِيدَ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ أَبِي زِيَادٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَلِيٍّ ع قَالَ: الْبَقَرَةُ الْجَذَعَةُ تُجْزِئُ عَنْ ثَلَاثَةٍ مِنْ أَهْلِ بَيْتٍ وَاحِدٍ وَ الْمُسِنَّةُ تُجْزِئُ عَنْ سَبْعَةِ نَفَرٍ مُتَفَرِّقِينَ وَ الْجَزُورُ يُجْزِئُ عَنْ عَشَرَةٍ مُتَفَرِّقِينَ».[8]

طائفه پنجم: روایاتی که کفایت در شرکت در هدی واحد را به ملاحظه اعداد ذکر کرده است بدون ملاحظه اینکه از اهل یک خیمه باشند یا اهل یک خانواده باشند یا ضرورت باشد مثلا فرموده است بقره از 5 نفر کفایت می کند چه اهل یک خانواده باشند یا نه

منها:: « وَ عَنْهُ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ يُونُسَ بْنِ يَعْقُوبَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْبَقَرَةِ يُضَحَّى بِهَا فَقَالَ تُجْزِئُ عَنْ سَبْعَةٍ»[9]

این روایت معتبرة است.

منها: « وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ سَوَادَةَ الْقَطَّانِ وَ عَلِيِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَالا قُلْنَا لَهُ جَعَلَنَا اللَّهُ فِدَاكَ عَزَّتِ الْأَضَاحِيُّ عَلَيْنَا بِمَكَّةَ- أَ فَيُجْزِئُ اثْنَيْنِ أَنْ يَشْتَرِكَا فِي شَاةٍ فَقَالَ نَعَمْ وَ عَنْ سَبْعِينَ».[10]

این روایات دلال بر جواز تشریک دارد و نفس اختلاف در اعداد دلالت دارد که عدد خاصی موضوعیت ندارد لذا گاهی 5 و گاهی 7 و گاهی 70 ذکر شده است بلکه دلالت دارد که مناط تشریک در هدی واحد است.

مطلب سوم: احادیث مربوط به جواز شرکت اقلا یازده حدیث ضعف سندی دارد.

منها: ح3 از باب 18 در سند محمد بن سنان واقع شده است که توثیق درستی نشده است.[11]

منها: ح7 در سند سکونی و نوفلی واقع شده است که هر یک از دو فیهما کلامٌ می باشد.[12]

منها: ح9 در سند سوادة بن قطان واقع شده است که وی توثیق نشده است.[13]

منها: ح12 اقلا در سند سواده می باشد وی چه مستقل باشد و جه سواد بن قطان باشد توثیق نشده است.[14]

منها: ح13 در سند حفص بن قرعه و زید بن جهم است که توثیق نشده است قلنا بالاتحاد ام لم نقل.[15]

منها: ح14 مرسله است.[16]

منها: ح 16 طریق مرحوم صدوق به وهیب مشکل دارد.[17]

منها: ح17 مرسله است.[18]

منها: ح18 در سند علی بن معبد است که توثیق نشده است.[19]

منها: ح19 در سند بنان بن محمد است که توثیق درستی ندارد.[20]

منها: ح21 مرسله مفید است.[21]

این احادیث ضعیفه در خصوص ما نحن فیه مشکله ای ندارد زیرا تقدم الکلام که هر یک از این 5 طائفه روایت صحیحه دارد لذا هر یک از اقول سته، روایت صحیحه دارد.

مثلا در طائفه اولی ح1 صحیحه می باشد و ح3 موید این روایت می باشد.

مطلب چهارم: سیاتی انشاء الله