درس خارج فقه آیت‌الله مرتضوی

95/10/07

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: رمي جمره عقبه/ اعمال مني/چهارمي عمل/اعمال حج تمتع

شرط اول: نيت

سيدنا الاستاذ هفت شرط در تحقق رمي جمرات بيان فرموده است: «الأول النية الخالصة لله تعالى كسائر العبادات».[1]

در بعضي از كتب فقهيه، مفاد اين شرط، با دو بيان، آمده است:

اول: قصد رمي؛

دوم: قصد براي خدا باشد.

در بعضي از كتب فقهيه، فقط كلمه نيت آمده است كه مستند از اين قبيل است.

در بعضي از كتب فقهيه، فقط كلمه قربة آمده است.

اما سيدنا الاستاذ هر دو را به عنوان يك شرط ذكر كرده است.

و همه اين متون صحيح است چون كسي كه فقط قربت را گفته، قربت بدون نيت معنا ندارد و كسي كه نيت تنها را گفته، چون اعمال حج عبادت است، لذا قصد قربت هم لازم است و كسي كه هر دو را گفته، كامل بيان كرده است.

دليل لزوم نيت در رمي جمرات:

دليل لزوم نيت واضح است. چون بارها بيان شده كه حج از عبادات است و اجزاء آن، جزء عبادت مي باشد و عبادت هم احتياج به قصد فعل دارد کما اینکه قوام عبادت به قصد قربت مي باشد.

شرط دوم: صدق رمي صورت بگيرد

سيدنا الاستاذ مي فرمايند: «إلقاؤها بما يسمى رميا، فلو وضعها بيده على المرمى لم يجز».[2]

در اين شرط مي فرمايند بايد صدق رمي صورت بگيرد. چون مامور به و متعلق وجوب، رمي است و اگر صدق رمي نكند، مامور به نيامده و در كل روايات جمرات، كلمه رمي آمده است. لذا امتثال زماني محقق مي شود كه عنوان رمي، صادق باشد.

رمي ظهور در پرتاب سنگ به همراه ساير شرايط و اصابت آن به جمره دارد و بر اين اساس چند فرض وجود دارد:

فرض اول: سنگ را با دست پرتاب كند و به جمره اصابت مي كند: اين قطعا رمي است و صحيح مي باشد.

فرض دوم: سنگ به جمره اصابت مي كند اما پرتاب نمي كند و آن را روي جمره گذاشته است: اين هم قطعا باطل است و تقريبا باطل است.

فرض سوم: نه وضع سنگ صادق است و نه رمي آن، مثلا ريگ را از نيم متري جمره، بر روي جمره مي اندازد: جماعتي در اينجا مي گويند رمي هست و جماعتي مي گويند رمي نيست چون رمي پرتاب كردن است نه انداختن.

ظاهرا و الله العالم فرض سوم باطل است. چون در اينجا به انداختن، رمي نمي گويند.

شرط سوم: رمي بايد با دست باشد.

سيدنا الاستاذ مي فرمايند: «الثالث أن يكون الالقاء بيده، فلا يجزي لو كان برجله، والأحوط أن لا يكون الرمي بآلة كالمقلاع وإن لا يبعد الجواز».[3]

در اين شرط گفته شده است كه رمي بايد با دست پرتاب كند و اگر با دهان يا پا سنگ را پرتاب كند و به جمره هم اصابت كند، كفايت نمي كند و بايد با دست باشد.

بهترين دليل براي اين، سيره قطعيه مسلمين است كه بر پرتاب خاص (با دست) مي باشد. و همچنين مي توان ادعا كرد اطلاقات روایات به متعارف انصراف دارد و متعارف، پرتاب با دست مي باشد.

مويد: «وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِي حَمْزَةَ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع‌ خُذْ حَصَى‌ الْجِمَارِ بِيَدِكَ‌ الْيُسْرَى‌ وَ ارْمِ بِالْيُمْنَى‌».[4]

دلالت اين روايت واضح است اما گرفتن سنگها به دست چپ و پرت كردن با دست راست، واجب نمي باشد و مستحب است لذا بعضی گفته اند این روایت در مقام بیان استحباب است و نمی توان وجوب رمی با دست را از آن استفاده کرد.

دليل مويد بودن اين است كه ظاهرا مراد از ابو بصير، يحيي بن القاسم است و مراد از علي بن ابي حمزه، بطائني است چون علي بن حكم فقط از بطائني روايت مي كند و علي بن ابي حمزه ثقه نمي باشد.

نكته: آيا بايد رمي مباشرتا انجام شود يا مي تواند با شيءاي رمي را انجام داد؟ مثلا مي تواند با چوب یا پلخمان سنگي را پرتاب كند.

بعضي گفته اند كه در اين صورت رمي صادق نيست، چون درست است رمي با دست است اما واسطه دارد و با وسيله ديگر، سنگ پرتاب مي شود.

بعضي گفته اند كه در اين صورت رمي صادق است. چون معهود در صدر اسلامي اين بود كه در جنگها با اينكه با وسيله سنگ يا تير پرتاب مي شده، رمي به شخص نسبت داده مي شده است لذا به رمی با واسطه هم رمی با ید صادق است اگر چه در جمره كسي وسيله ای براي پرتاب سنگ همراه نمي برد>

نتیجه اینکه كلام سيدنا الاستاذ صحيح است و پرتاب با آلت اشکال ندارد.


[1] تحريرالوسيله، امام خميني، ج1، ص444.
[2] تحريرالوسيله، امام خميني، ج1، ص444.
[3] تحرير الوسيله، امام خميني، ج1، ص444.
[4] وسائل الشيعه، حرعاملي، ج14، ص68، ابواب الرمي الجمرة، باب12، ح2، ط آل البيت.