موضوع: رمي جمره عقبه/ اعمال مني/چهارمي عمل/اعمال حج تمتع

تحرير مي فرمايد: «القول في واجبات منى‌ و هي ثلاثة‌. الأول: رمي جمرة العقبة بالحصى...».[1]

چهارمین اعمال حج در منی انجام می شود.

قبل از ذکر اعمال منی سزوار است اشاره به پنج مطلب بشود.

مطلب اول: بحث منی درکلمات فقها به دو نحو عنوان شده است.

نحوه اول: بعضي مثل رياض[2] و جواهر[3] فرموده اند: «القول فی مناسک المنی».

نحوه دوم: «القول فی واجبات منی».

برای تسهیل کار فقها مثل حضرت امام رحمه الله علیه و تقاریر و... نحوه دومی مطرح کرده اند.

مطلب دوم: در تسمیه منی به منی چندین احتمال داده شده است، که جامع بین همه آنها تمنی و آرزو است. منی یعنی مکان آرزوهای مردم. این تسمیه مناسبتی دیگری هم دارد که دو روایت در این مناسبت در بحار[4] که یک روایت از امام صادق و دیگری از امام رضا علیهما السلام است.

حدیث 1 و حدیث 4 که اگر این دو روایت صحیح است که یکی قطعا صحیح نیست.

آمده است که جبرئیل به ابراهیم علیه السلام گفت: در این جا هر چه می خواهی از خدا بخواه. ایشان در عوض ذبح اسماعیل، ذبح گوسفند را تمنی کرد.

در یک روایت که در مجمع البحرین در ماده مَنی که ایشان کلمه مِنی را دنبال کرده است و روایتی نقل می کند که تسمیه منی به منی برای آرزوی آدم علیه السلام برای برگشت به بهشت بوده است. در این روایت دارد که جبرئیل علیه السلام خواست هر چه می خواهی از خدا بخواه که خدا حاجتت را برآورده می کند که آدم این درخواست را داشت که خداوند هم دعای او را مستجاب کرد.

مطلب سوم: حدود فی الجمله منی است.

در زمان سابق منی قریه از قراء مکه بود. که در یک فرسخی مکه بوده است.

احدالحدین آن عقبه است. که جمره عقبه در آن قرار دارد. اگر از مکه حرکت کند ابتداءً در سابق به منی برخورد می کرد.

قبل از منی عقبه بوده است. یا گردنه یا کوهی یا تپه بوده است.

حد دیگر آن وادی محسر است که فاصله این قریه از مکه یک فرسخ بوده است.

مطلب چهارم: در روز دهم ذی الحجه حرکت از مشعر به طرف منی واجب است.

دلیل بر این وجوب حرکت:

بودن در منی برای حاجی واجب است. پس حرکت از مشعر برای حاجی واجب است چرا که مقدمه واجب، واجب است.

مطلب پنجم: در این روز بودن در منی برای حاجی واجب است.

دلیل بر وجوب بودن در منی:

در این روز برای حاجی اعمالی است که واجب است بر حاجی که در این روز در این مکان قربانی کند، رمی کند، حلق یا تقصیر کند که لازمه انجام این اعمال،بودن در این مکان از واجبات است. چون انجام اعمال متوقف بر بودن در این مکان است. تحقق رمی و حلق و قربانی شرعی متوقف بر بودن در این مکان است.

بودن در این مکان مقدمه انجام اعمال است.

اولین عمل واجب در منی: (رمی جمره عقبه)

دلیل بر وجوب رمی جمره عقبه:

اولا: ادعای اتفاق مسلمین شده است. کما اشار به ابن ادریس در سرائر، بقوله «لا خلاف عندنا فی وجوبه و لا اظن احد من المسلمین مخالف فیه».[5]

علامه در تذکره «لا خلاف» کما اشار استادنا المحقق در تقریر ص 221 «لا خلاف بین المسلمین... و علیه التسالم».

این دلیل نه ضرورتی به آن است و نه تحقیقی نیاز دارد. چرا که روایت در این زمینه داریم.

ابن حمزه ادعا کرده که شیخ طوسی قائل به عدم وجوب رمی جمره عقبه است.

ابن ادریس بر ابن حمزه اشکال کرده است که کجا این حرف را شیخ طوسی گفته است. مرحوم اقای خوئی هم طرفدار ابن ادریس است.

نظر استاد: ظاهرا اتفاق بین المسلمین نیست حداقل شیخ و ابن جنید و ابن براج بلکه حدائق به شیخ مفید هم این قول را نسبت داده است.[6]

شیخ طوسی در دو کتاب به این مطلب اشاره کرده است.

اول: در کتاب جمل ینابیع «ان الرمی مسنون».[7]

دوم: شیخ در کتاب استبصار کلامی دارد که سزاوار انکار نمی باشد: «فَهَذَا الْخَبَرُ مَحْمُولٌ عَلَى الِاسْتِحْبَابِ لِأَنَّا قَدْ بَيَّنَّا فِي كِتَابِنَا الْكَبِيرِ أَنَّ الرَّمْيَ سُنَّةٌ‌ وَ لَيْسَ بِفَرْضٍ وَ إِذَا لَمْ يَكُنْ فَرْضاً وَ لَا هُوَ مِنْ أَرْكَانِ الْحَجِّ لَمْ تَجِبْ إِعَادَةُ الْحَجِّ بِتَرْكِهِ».[8]

نظر استاد: فرمایش ابن حمزه در وسیله ادق است. بخاطر کلمات شیخ در استبصار. پس اتفاقی در وجوب این رمی جمره نخواهد بود.

پس اولین دلیل بر وجوب رمی اجماع است نه اتفاق.

کما اینکه مسنون بودن رمی در باب 1 رمی ح 5 که در این روایت فلسفه رمی بیان شده است نیز آمده است.

فلسفه این است که حضرت ابراهیم در مکان جمرات بود که شیطان نمایان شد که حضرت ابراهیم، شیطان را رمی کرد.

منها: «مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنِ النَّبِيِّ ص وَ الْأَئِمَّةِ ع إِنَّمَا أُمِرَ بِرَمْيِ الْجِمَارِ لِأَنَّ إِبْلِيسَ اللَّعِينَ‌كَانَ يَتَرَاءَى لِإِبْرَاهِيمَ ع فِي مَوْضِعِ الْجِمَارِ- فَيَرْجُمُهُ إِبْرَاهِيمُ ع فَجَرَتْ بِذَلِكَ السُّنَّةُ».[9]

در روز دهم رمی عقبه و قربانی و حلق محقق می شود.

دلیل بر وجوب رمی جمره عقبه: سیاتی