موضوع: موالات در سعی/تاخیر در اتیان سعی الی
الغد/سعی/افعال عمره
مسألة 7 يجوز تأخير السعي عن الطواف و
صلاته للاستراحة و تخفيف الحر بلا عذر حتى إلى الليل، و الأحوط عدم التأخير إلى الليل،
و لا يجوز التأخير إلى الغد بلا عذر. [1]
در این مساله مقدار جواز تاخیر سعی
از نماز طواف، بحث شده است.
در این مقدار، تقدم الکلام که مشهور می
گویند: از روز طواف تا اذان صبح آن روز می تواند سعی را تاخیر
بیندازد.
در مقابل مشهور ظاهر کلام محقق این است که تا
روز بعد از طواف، تاخیر جائز است.
کلام محقق در شرائع:
السادس من طاف کان بالخیار فی تاخیر السعی الی الغد[2]
و يجوز التأخير في يوم الطواف إلى آخره و إلى الليل
قولا واحدا، للأصل، و إطلاق الصحيحة الأخيرة، و صحيحة ابن سنان، و مرسلة الفقيه.
[3]
دلیل نظریه اول:
جواز التاخیر الی الغد
صحیحه محمد بن مسلم
وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ
بْنِ مُسْلِمٍ
قَالَ: سَأَلْتُ أَحَدَهُمَا ع عَنْ رَجُلٍ
طَافَ بِالْبَيْتِ فَأَعْيَا- أَ يُؤَخِّرُ الطَّوَافَ بَيْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ
قَالَ نَعَمْ. [4]
اطلاق این روایت شامل روز بعد هم می
شود.
آیا این اطلاق مقید شده است؟
دلیل نظریه دوم:
عدم جواز الی الغد
مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى
عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِينٍ
قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ طَافَ بِالْبَيْتِ فَأَعْيَا- أَ
يُؤَخِّرُ الطَّوَافَ بَيْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ إِلَى غَدٍ قَالَ لَا.
[5]
این حدیث 3 مقیِّد حدیث 1 است.
صحیحه عبدالله بن سنان بحث دارد که سیاتی.
اشاره به چند مطلب:مطلب اول:
اثبات تاخیر باصحیحه عبدالله بن سنان
آیا با صحیحه عبدالله بن سنان اثبات جواز
التاخیر فی اللیل می شود؟ ظاهرا با این روایت
به تنهایی مدعی ثابت نمی شود.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَى
بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ
عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ
يَقْدَمُ مَكَّةَ وَ قَدِ اشْتَدَّ عَلَيْهِ الْحَرُّ- فَيَطُوفُ بِالْكَعْبَةِ وَ
يُؤَخِّرُ السَّعْيَ إِلَى أَنْ يَبْرُدَ- فَقَالَ لَا بَأْسَ بِهِ وَ رُبَّمَا فَعَلْتُهُ
وَ قَالَ وَ رُبَّمَا رَأَيْتُهُ يُؤَخِّرُ السَّعْيَ إِلَى اللَّيْلِ.
[6]
در این روایت غایت جواز، از بین
رفتن شدت گرماست. غایت تاخیر، حتی یبرد است.
آیا با فرازهای دیگر می شود
اثبات مدعا کرد؟
آیا با جمله(
رُبَّمَا
فَعَلْتُهُ) می شود اثبات مدعا کرد؟خیر چرا که شاید امام
عذر داشته اند که تاخیر نموده اند.
آیا باجمله(
وَ قَالَ
وَ رُبَّمَا رَأَيْتُهُ يُؤَخِّرُ السَّعْيَ إِلَى اللَّيْلِ) می شود
اثبات مدعا کرد؟ خیر نمی شود استدلال کرد چون در کافی این
جمله موجود نیست. ولی محتوای این جمله در فقیه و فی
حدیث آخر
یوخره الی اللیل[7]
آمده است. ولی این فی حدیث آخر اگر چه از عبدالله بن سنان
است ولی سند آن معلوم نیست. پس این حدیث مرسله می شود.
کما اینکه در تهذیب
[8]
در استبصار
[9]
این محتوی است.
رُبَّمَا رَأَيْتُهُ يُؤَخِّرُ
السَّعْيَ إِلَى اللَّيْلِ این محتوا همان محتوای صدر حدیث
است، ولی قول امام را نقل نمی کند.
پس در تهذیب و استبصار حکایت فعل است.
پس این حدیث موید می تواند
باشد، برای صحیحه محمد بن مسلم.
مطلب دوم:
صحیحه ابن سنان حکم تعلیقی را می گوید یا حکم
مطلق را؛ اختلاف است.
از کلام صاحب وسائل و مرحوم مجلسی در روضه المتقین
استفاده می شود که این حکم تعلیقی است یعنی جواز
معلق بر گرمی هوا یا حرج است.
وسائل در عنوان باب آورده است.
اسْتِحْبَابِ تَعْجِيلِ السَّعْيِ بَعْدَ
الطَّوَافِ وَ جَوَازِ تَأْخِيرِهِ مَعَ الْعُذْرِ إِلَى اللَّيْلِ لَا إِلَى غَدٍ.[10]
عین این بیان را در روضه مرحوم مجلسی
آورده است.
و يدل على جواز تأخير السعي للحرارة إلى
أواخر اليوم «و في حديث آخر...
.»[11]نظر استاد: کلام
مرحوم مجلسی و صاحب وسائل مطلب علمی ندارد. چون در کل این روایات
کلمه تعب، شدت حرارت موجوداست. اما این کلمات در کلمات امام است یا سائل؟
این موارد در کلام سائل است که از دواعی
فعل است و قید برای حکم نمی تواند باشد.
مطلب سوم:
اتیان سعی در فردا در صورت آوردن طواف در شب
آیا اگر طواف در شب انجام شود تاخیر سعی
تافردا جائز است؟
مانعی ندارد.
چون در این سه روایت طواف در روز را می
گوید. و از قبیل کلمه غد که این کلمه در مقابل امروز است و در مقابل
غد شب نمی باشد.
پس این بحث فقط در طواف در روز است. و در طواف
در شب شک داریم که ایا این تاخیر جائز است؟ به مقتضای
اطلاق صحیحه محمد بن مسلم تاخیر سعی تا غروب فردا جائز است.
در مورد حکم تکلیفی نیز شک در حرمت
داریم، که اصل عدم حرمت آن است.
نظر استاد: اگر
کسی طواف را در شب انجام داد سعی آن تا غروب روز بعد جائز است به خاطر
اطلاق صحیحه محمد بن مسلم و اصل.