درس خارج فقه آیت الله مرتضوی

کتاب الحج

93/12/06

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: افعال عمره/ طواف/حدث در اثناء طواف/حدث اختیاری
بیان شد که در کلام مرحوم امام 8 فرض از 20 فرضی که مرحوم نراقی مطرح کرده اند بیان شده است.
شش فرض صریحا یا بالملازمه بیان شده است:
1 – 2) حدث اصغر غیر اختیاری قبل و بعد از نصف.
3 – 4) حدث اکبر غیر اختیاری قبل و بعد از نصف.
5 – 6) حدث اصغر و اکبر اختیاری قبل از نصف.
بیان حکم دو فرض از فروض باقی مانده است یعنی حکم حدث اصغر اختیاری بعد از نصف، حدیث اکبر اختیاری بعد از نصف که مورد اختلاف می باشد:
قول اول: برخی از محققین من جمله مرحوم نراقی که فرموده اند:
«ففي الأول:- أي ما كان عن عمد في طواف فرض قبل مجاوزة النصف- يجب عليه استئناف الطواف و عدم الاعتداد بما أتى به، بلا خلاف يعلم فيه (البته این فرض مورد بحث نیست، چرا که قبل از گذشتن نصف اتفاق نظر است که طواف باطل است) ... و في الثاني:- و هو السابق إلّا أنّه بعد النصف- يجب عليه البناء على ما سبق و الإتمام على الأظهر»[1].
همین فرمایش را مرحوم صاحب ریاض دارند: «ثم إن إطلاق النصّ و الفتوى بالإعادة مع عدم التجاوز عن النصف، و عدمها معه فيما لو نقص (از هفت شوط کمتر باشد) يشمل صور وقوعه عمداً أو جهلًا أو نسياناً، و حكي التصريح به عن المفيد و الديلمي».[2]
قول دوم: برخی از محققین من جمله صاحب مدارک و مرحوم سبزواری در ذخیره فرموده اند که در این دو فرض طواف باطل است و لازم است که در ادامه طواف اعاده شود.
من أحدث في طواف الفريضة يتوضأ و يتم ما بقي إن كان حدثه بعد إكمال النصف[3]
 لو أحدث في أثناء طواف الفريضة يتوضأ و يتم ما بقي عليه إن كان حدثه بعد إكمال النصف و إلا استأنف[4]
دلیل نظریه اول:
اولا: اطلاق مرسله جمیل.
ثانیا: همه روایاتی که در موارد خاصه وارد شده است که مرحوم نراقی آنها را ذکر می کنند، چرا که مثلا من دخل بالبیت، من قضی حاجة اخیه و ... اطلاق دارند.
ثالثا: استدلال به عموم علت، به این بیان که در برخی روایات آمده است که (لأنّها زادت عن النصف[5]) که شامل زیاد کردن اختیاری و غیر اختیاری می باشد، در نتیجه شخص ولو عمدا خود را جنب کرده است، مانعی ندارد و علت اطلاق دارد چه بطلان سهوی باشد یا عمدی باشد.
و رابعا: مقتضی اعاده و بطلان وجود ندارد، به این جهت که در این فرض مشکله ای رخ نداده است، چرا که چهار شوط همه با طهارت بوده است، و بعد از این که شخص می رود و غسل می کند با طهارت شوط بعدی را انجام می دهد، در نتیجه همه اشواط این شخص همراه با طهارت انجام شده است.
بهتر این بود که دلیل چهارم اول ذکر می شد و بقیه ادله به عنوان موید بیان می شد.





[1] مستند الشيعه، مهدي نراقي، ج‌12، ص103.
[2]  ریاض المسائل، سید علی طباطبائی، ج7، ص50، ط جامعة المدرسین.
[3]  جامع المدارک، خوانساری، ج8، ص156.
[4] ذخیرة المعاد.، سبزواری، ج2،  ص639
[5] وسائل الشيعة، شیخ حر عاملی، ج‌13، ص456، ابواب طواف، باب86، ح1، ط آل البیت.