موضوع: افعال
عمره/ طواف/طهارت از حدث در طواف
تقدم الکلام
باینکه در طواف مندوب طهارت از حدث اصغر شرط نیست ولکن در
مانعیت حدث اکبر دو قول است قول بمانعیتها و قول بعدمها.
بر این اساس به
پنج مطلب اشاره می شود:
مطلب اول:
اگر چه متن تحریر کسائر المتون خالی از مسامحه نیست زیرا قرینه
واضحه بر اینکه طهارت در طواف واجب شرط است یا در طواف واجب و مندوب
شرط است، وجود ندارد ولکن سیدنا الاستاذ در ذیل مساله فرموده است من كان محدثا بالأصغر این
کلمه نشان می دهد که مرادشان طواف واجب بوده است زیرا حدث اصغر در
طواف مستحب مانعی ندارد. کما اینکه در بقیه متون هم از
اینکه مساله طواف مندوب را در مسائل بعدی مطرح کرده اند مرادشان طواف
واجب بوده است.
مطلب دوم: در
مواردی که طهارت شرط است مثل طواف واجب، شرطیت طهارت چگونه است
آیا شرطیت مطلقه دارد به این معنی که اگر عمدا یا
سهوا وضو نگیرد طوافش باطل است چه عالم باشد و چه جاهل باشد یا
اینکه شرطیت ذکریه دارد یعنی اگر متوجه و عالم است
طواف واجب بدون وضو یا غسل باطل است اما اگر غافل یا ناسی
یا ساهی است طهارت شرطیت ندارد.
فیه
قولان:قول اول:
مشهور می فرمایند طهارت شرطیت مطلقه دارد.
قول دوم:
کلامی از جناب شیخ طوسی حکایت شده است که کاشف از
این است که طهارت، شرط ذکریه دارد مرحوم صاحب وسائل ذیل حدیث
ده از باب 38 طواف فرموده است:
أَقُولُ حَمَلَهُ الشَّيْخُ
عَلَى النَّاسِي وَ السَّاهِي[1]و
فیه: اولا این روایت ضعف
سندی دارد و ثانیا این روایت مورد اعراض کل است و ثالثا
ظاهر روایات شرطیت مطلقه می باشد لان المشروط عدم عند عدم شرطه.
ظاهرا
طهارت شرطیت مطلقه دارد.
مطلب سوم:
آیا برای طواف مندوب دلیلی بر استحباب وضو داریم
یا نه؟
مرکز نزاع:
کسی که محدث به
حدث اصغر است و می خواهد طواف مستحبی انجام دهد تارة وضو می
گیرد بدون در نظر گرفتن غایتی از غایات، فقط قصد غسلات و
مسحات می کند یعنی فقط قصد استحباب نفسی خود وضو را دارد.
در این فرض اکثر می فرمایند این وضو استحباب نفسی
ندارد ولی صاحب عروه می فرمایند وضو استحباب نفسی دارد.
و تارة این شخص
به قصد کون علی الطهارة وضو می گیرد در این فرض مشهور
می فرمایند این وضو استحباب دارد.
و تارة این شخص
قصد استحباب نفسی یا قصد کون علی الطهارة را ندارد بلکه فقط بقصد
انجام طواف، وضو می گیرد.
مرکز نزاع
این فرض سوم می باشد.
مرحوم
سید در غایات وضو در عروة و مرحوم نراقی در مستند (
الطواف المندوب)
[2]و
حدائق (
و (منها)-الطواف المستحب، و
هل الوضوء هنا شرط لصحته كصلاة النافلة أو لوقوعه على الوجه الأكمل، فيصح بدونه؟
خلاف سيأتي الكلام عليه ان شاء اللّٰه تعالى في موضعه)
[3]در
شمارش مواردی که وضو مستحب است یکی از این موارد، طواف
مستحبی را ذکر کرده اند.
کما
اینکه در جواهر نیز این مساله مطرح شده است.
نصه:نعم لا ريب في استحباب الطهارة له لما سمعته من صحيح معاوية وللنبوي
العامي الذي يكفي مثله في الفرض " الطواف بالبيت صلاة " كما أن الظاهر
إرادة الطواف المندوب لنفسه دون ما كان جزء عمرة مندوبة أو حج كذلك فإنه من الواجب.
[4]در
جواهر اشتباهی رخ داده است ایشان برای اثبات استحباب به
صحیحه معاویة بن عمار
[5]
بنابر طریق مرحوم صدوق استدلال کرده است که در این طریق فان
فیه صلاة نیامده است.
در
استدلال به این حدیث(صحیحه معاویة بن عمار)سه طریق
وجود دارد:
1-جمله و الوضوء افضل
حداقل دلالت بر استحباب می کند.
و
فیه: این حدیث هم بطریق
مرحوم صدوق به ما رسیده است و هم بطریق مرحوم شیخ، مرحوم
مجلسی می فرمایند امام می فرمایند نسک نیاز
وضو ندارد مگر طواف که وضو در آن واجب است اگر وضو واجب است چگونه بعد دوباره وضو
برای طواف مستحب است لذا جمله اگر شامل طواف شود با استثناء سازگاری
ندارد.
2-و الوضوء افضل به
مناسک حج بر می گردد نه طواف زیرا صدر روایت می
گوید نسک حج-غیر طواف- نیاز به وضو ندارد لکن اگر وضو
بگیرد بهتر است. بنابر این معنا برای اثبات استحباب وضو در طواف
مندوب باید بگوییم طواف مندوب داخل در نسک حج است.
و فیه:
در این استدلال تارة طواف مستقلا لحاظ شده است و تارة جزء اعمال لحاظ شده
است.
3-این حدیث
در باب 38
[6]بنابر
طریق مرحوم کلینی از ابراهیم بن هاشم و طریق مرحوم
شیخ(خلافا لطریق مرحوم صدوق) و باب 15 سعی
[7]
و باب 5 از وضو
[8]
با جمله فان فیه صلاة آمده است و این جمله دلالت دارد در هر چه نماز
است برای آن وضو استحباب دارد. فان فیه صلاة به منزله علت است و
می گوید که هر طوافی که نماز در آن وجود دارد نیاز به وضو
دارد الا اینکه وجوبش با ادله دیگر برداشته شده است و اصل رجحان
باقی می ماند.
لکن
صاحب جواهر اشتباه کرده به و الوضوء افضل استناد کرده زیرا
روایتی که ایشان نقل کرده است بنابر طریق مرحوم صدوق است
که جمله فان فیه صلاة نیامده است.
کما
اینکه بعضی از اعاظم به حدیث ششم
[9]
استناد کرده اند در حالیکه این حدیث ششم بخاطر سهل ضعف دارد چه
بگوییم ابن محبوب از ابوحمزه ثمالی روایت داشته باشد یا
نه -کما اینکه عده ای گفته اند نمی شود ابن محبوب از ابوحمزه
روایت داشته باشد لذا روایت ضعیف است – درحالیکه
بعضی از اعاظم و می توانستند به روایات صحیحه استناد کنند.
فعلیه
لاشبهة باینکه برای طواف مندوب وضو مستحب است.
دلیل دوم: الطواف بالبیت
صلاة کما فی الجواهر و سیاتی توضیحه