موضوع: افعال
عمره/ طواف/نیت/مراد از نیت
تقدم الکلام معنای نیت و دلیل بر آن و بقی
الکلام در بیان ده مطلب
مطلب اول: صاحب جواهر می فرمایند:
و منه يعلم ما في المسالك من أنه لا ريب في اعتبار إحضار
الفعل الموصوف بالصفات الأربعة بالبال ليتحقق القصد اليه، بل و يعلم أيضا أنه لا شيء
من الأربعة بداخل في النية، و انما هي مشخصات المنوي، إذ النية عبارة عن القصد، و هو
شيء واحد لا يقع التعدد إلا في معروضه، فيحتاج إلى التعيين حينئذ، لتوقف الامتثال
عليه كما حققناه في محله[1].از
ماذکرنا وجه اینکه صاحب جواهر می فرمایند قصد تمتع معنای
نیت نیست بلکه نیت به معنای قصد فعل است واضح شد
زیرا قصد وجه و...یا از خصوصیات منوی است یا از
خصوصیات نیت است، قصد قربت معتبر است لکن معنای نیت
نیست اگر چه در تعابیر قدماء نیت به معنای قصد قربت آمده
است.
مطلب دوم: مرحوم شهید در دروس فرموده
است:
و ظاهر بعض القدماء أنّ نيّة الإحرام كافية عن خصوصيّات
نيّات الأفعال، نعم يشترط أن لا ينوي بطوافه غير النسك إجماعا، و يجب استدامة حكمها
إلى الفراغ.[2]
ظاهر
این کلام این است که شهید هم می خواهند قبول کنند که
نیت در طاف واجب نیست و همان نیت احرام کافی است.
مطلب سوم: مراد از این بعض که مرحوم
شهید اشاره کرده است ظاهرا مرحوم صدوق در مقنع و هدایة و شیخ در
مبسوط و جماعة اخری می باشد.
در
این زمینه دو عبارت به چشم می خورد عبارت اول که در مقنع و
هدایه است همان دعای هنگام احرام است که می فرماید
اللَّهُمَّ إِنِّي أُرِيدُ التَّمَتُّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَى الْحَجِّ...با
ذکر این عبارت می خواهند بفرماید همین مقدار برای
نیت کافی است و لازم نیست هنگام طواف و سعی دوباره
تجدید نیت کنیم.
عبارت
دوم کلام مرحوم شیخ در مبسوط است جناب شیخ همین مطلب را ذکر
کرده است فقط ایشان تصریح نکرده است که ذکر این نیت در
هنگام احرام کافی است و تجدیدش لازم نیست از اینکه
ایشان در طواف و سعی اسمی از نیت نبرده است بدست می
آید که نظرشان این بوده است که همان نیت هنگام احرام کافی
است.
مطلب چهارم: صاحب مدارک در اینکه
نیت واحده کفایت کند علی ما حکی عنه دو تقریب ذکر
کرده است.
تقریب اول: روایات حج فقط
به نیت در حال احرام اشاره شده است و از نیت طواف و ...ساکت است از
اینکه بین همه این افعال فقط نیت در حال احرام را ذکر
کرده است معنایش این است که افعال دیگر نیاز به نیت
ندارد همانگونه که رکوع و سجود در نماز نیاز به نیت مستقل ندارد.
تقریب دوم: اینکه فقط احرام
نیت می خواهد از این جهت است که ممیز بین عمره
مفرده و عمره نذری...فقط نیت است ممیز، نیت در حال احرام
است و کاری با اجزاء نداریم و با همین نیت هنگام احرام،
ممیز حاصل می شود.
مطلب پنجم: از کدام روایت استفاده شده
است که فقط احرام نیاز به نیت دارد که صاحب مدارک فرموده است لخلو الاخبار
من ذلک.
این روایات دو طائفه می باشد:طائفه اولی: ادعیه هنگام
احرام
مُحَمَّدُ
بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ
عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ...اللَّهُمَّ إِنِّي أُرِيدُ
التَّمَتُّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَى الْحَجِّ عَلَى كِتَابِكَ وَ سُنَّةِ نَبِيِّكَ ص-
فَإِنْ عَرَضَ لِي عَارِضٌ يَحْبِسُنِي فَحُلَّنِي...[3]
منها:
وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَيْدٍ عَنْ
عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ وَ عَنْهُ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِيرَةِ
عَنِ ابْنِ سِنَانٍ
عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ
إِذَا أَرَدْتَ الْإِحْرَامَ وَ التَّمَتُّعَ فَقُلْ اللَّهُمَّ إِنِّي أُرِيدُ مَا
أَمَرْتَ بِهِ مِنَ التَّمَتُّعِ بِالْعُمْرَةِ إِلَى الْحَج...[4]
منها:
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ
الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ
عَنْ أَبِي عَبْدِ
اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ إِنِّي أُرِيدُ أَنْ أَتَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ
إِلَى الْحَجِّ- فَكَيْفَ أَقُولُ: قَالَ تَقُولُ- اللَّهُمَّ إِنِّي أُرِيدُ أَنْ
أَتَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَى الْحَجِّ عَلَى كِتَابِكَ وَ سُنَّةِ نَبِيِّكَ- وَ إِنْ شِئْتَ أَضْمَرْتَ
الَّذِي تُرِيدُ.[5] منها:
وَ عَنْهُ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ عُمَرَ
عَنْ أَبِي أَيُّوبَ عَنْ أَبِي الصَّبَّاحِ مَوْلَى بَسَّامٍ الصَّيْرَفِيِّ
قَالَ: أَرَدْتُ الْإِحْرَامَ بِالْمُتْعَةِ فَقُلْتُ لِأَبِي
عَبْدِ اللَّهِ ع- كَيْفَ أَقُولُ: قَالَ تَقُولُ اللَّهُمَّ إِنِّي- أُرِيدُ
التَّمَتُّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَى الْحَجِّ- عَلَى كِتَابِكَ وَ سُنَّةِ نَبِيِّكَ
وَ إِنْ شِئْتَ أَضْمَرْتَ الَّذِي تُرِيدُ.[6]
منها:عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ
فِي قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْحَمِيدِ وَ عَبْدِ الصَّمَدِ
بْنِ مُحَمَّدٍ جَمِيعاً عَنْ حَنَانِ بْنِ سَدِيرٍ
قَالَ
سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ إِذَا أَتَيْتَ مَسْجِدَ الشَّجَرَةِ فَافْرِضْ
قُلْتُ- وَ أَيُّ شَيْ‌ءٍ الْفَرْضُ قَالَ تُصَلِّي رَكْعَتَيْنِ ثُمَّ تَقُولُ اللَّهُمَّ
إِنِّي أُرِيدُ أَنْ أَتَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَى الْحَجِّ فَإِنْ أَصَابَنِي قَدَرُكَ
(فَحُلَّنِي حَيْثُ حَبَسْتَنِي بِقَدَرِكَ)- فَإِذَا أَتَيْتَ الْمِيلَ فَلَبِّه[7]
طائفه دوم: روایاتی که فرموده است
نیت حج و عمره تمتع کنید.
منها:
مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ أَبِي عَلِيٍّ الْأَشْعَرِيِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ
الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ
قُلْتُ لِأَبِي إِبْرَاهِيمَ ع إِنَّ أَصْحَابَنَا يَخْتَلِفُونَ
فِي وَجْهَيْنِ مِنَ الْحَجِّ يَقُولُ بَعْضٌ أَحْرِمْ بِالْحَجِّ مُفْرِداً فَإِذَا
طُفْتَ بِالْبَيْتِ- وَ سَعَيْتَ بَيْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ فَأَحِلَّ وَ اجْعَلْهَا
عُمْرَةً وَ بَعْضُهُمْ يَقُولُ أَحْرِمْ وَ انْوِ الْمُتْعَةَ بِالْعُمْرَةِ إِلَى
الْحَجِّ أَيُّ هَذَيْنِ أَحَبُّ إِلَيْكَ قَالَ انْوِ الْمُتْعَة[8]
منها: وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى
عَنِ ابْنِ أَبِي نَصْرٍ
عَنِ الْحَسَنِ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ مُتَمَتِّعٍ كَيْفَ
يَصْنَعُ- قَالَ يَنْوِي الْعُمْرَةَ وَ يُحْرِمُ بِالْحَجِّ.[9]
منها:
وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْحَسَنِ
بْنِ عَلِيِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ مَهْزِيَارَ عَنْ فَضَالَةَ
بْنِ أَيُّوبَ عَنْ رِفَاعَةَ بْنِ مُوسَى عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ
قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي
عَبْدِ اللَّهِ ع بِأَيِّ شَيْ‌ءٍ أُهِلُّ- فَقَالَ لَا تُسَمِّ حَجّاً وَ لَا عُمْرَةً - وَ أَضْمِرْ فِي
نَفْسِكَ الْمُتْعَةَ- فَإِنْ أَدْرَكْتَ مُتَمَتِّعاً وَ إِلَّا كُنْتَ حَاجّاً.[10]
مطلب ششم: صاحب حدائق بر دلالت این
روایات علی المدعی مناقشه می کند.
أقول: و غاية ما يستفاد من هذه الاخبار هو ان المكلف ينبغي ان يقول هذا
القول وقت الإحرام و الدعاء و الاشتراط على ربه في حله حيث حبسه. و من الظاهر البين
ان النية حقيقة أمر وراء ذلك، و هي القصد الى الفعل بعد تصور الداعي الباعث له على
حركته من وطنه و توجهه الى هذا الوجه و خروجه، و ان عبر عن ذلك بالنية مجازا فلا مشاحة
في ذلك.[11]
می
فرمایند این روایات دلالت بر این ندارد که نیت واجب
است تا چه رسد به اینکه بحث کنیم کجا واجب است این روایات
در باب دعا خواندن است و ارتباطی به نیت ندارد.
مطلب هفتم: این مطلب در ارتباط با
مناقشه با صاحب حدائق است حاصل این مناقشه این است که
اولا چرا شما فقط طائفه اول را ذکر کرده اید در
حالیکه روایات طائفه دوم اصح است.
اشکال دوم این است که مراد از
این روایات مجرد دعا نیست بلکه مراد از این روایات این
است که اگر آن امر قلبی(نیت) را می خواهید به زبان
جاری کنید اینگونه بگویید شاهدش هم خود
روایات می باشد در بعضی از این روایات سوال
می کند من می خواهم نیت کنم چه بگوییم امام
علیه السلام می فرمایند بگو
اللهم ان
ارید التمتع...و یشهد لذلک ایضا بل یدل فی
غیر واحد من الروایات حضرت می فرمایند اگر نمی
خواهی سخن بگوئی در ذهنت این مطلب را اخطار بده حیث قال:
و اضمر فی نفسک.