درس خارج فقه آیت الله مرتضوی

کتاب الحج

93/07/09

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: محرمات احرام/ نوزدهم/ تظلیل/استظلال در شب
تقدم الکلام که جهاتی در این هفت روایت مورد بحث قرار گرفته است.
جهت اول در خصوص مطر و برد شدید بود در مورد مطر حدود پنج روایت داشتیم و در مورد برد دو روایت داشتیم؛ ح14[1] که ارتباطی به استظلال نداشت و ح 13[2] که منطوقش این بود: اگر مریض است استظلال از برد جایز است که مفهومش این است اگر مریض نیست استظلال از برد جایز نیست.
جهت دوم در این روایات: مستفاد از این روایات حرمت استظلال اعم از نهار و لیل می باشد و استظلال تستر من کل شیء می باشد.
تقریب استدلال به این روایات در این جهت متوقف بر تامل بیشتر در این روایات می باشد.
بیان ذلک:
در این روایات در مورد مطر و برد کلمه تظلیل بکار برده شده است  اگر چه بعضی از معاصرین گفته اند که این کلمه در سوال سائل آمده است اما در کلام امام نیامده است لکن در چهار روایت این ماده در کلام خود امام علیه السلام است.
منها: ورواه الصدوق بإسناده عن محمد بن إسماعيل بن بزيع، عن أبي الحسن ( عليه السلام ) مثله، إلا أنه قال : في أذى من مطر أو شمس أو قال : من علة، ثم زاد : وقال : نحن إذا أردنا ذلك ظللنا وفدينا. [3]
منها: وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِيسَى الْكِلَابِيِّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي الْحَسَنِ الْأَوَّلِ ع إِنَّ عَلِيَّ بْنَ شِهَابٍ- يَشْكُو رَأْسَهُ وَ الْبَرْدُ شَدِيدٌ وَ يُرِيدُ أَنْ يُحْرِمَ- فَقَالَ إِنْ كَانَ كَمَا زَعَمَ فَلْيُظَلِّلْ- وَ أَمَّا أَنْتَ فَاضْحَ لِمَنْ أَحْرَمْتَ لَهُ. [4]
وقتی امام علیه السلام در مورد مطر از این ماده استفاده کرده است واضح است که این کلمه اگر اختصاص به شمس می داشت امام علیه السلام نسبت به مطر استفاده نمی کردند. و اینکه مجمع البحرین استظلال را به حاجز ما بینک و بین الشمس معنا کرده اند از باب اظهر المصادیق می باشد نه اینکه استظلال اختصاص به خورشید دارد.
و فیه:
اولا: شان امام علیه السلام بیان احکام می باشد نه بیان معنای لغوی و موضوعات خارجی الا در موارد استثنائی مثل اینکه حضرت فرمودند مطر هم از اعذار می باشد.
ثانیا: باب المجاز واسع چه بسا مجازا این اطلاق صورت گرفته است بلکه اگر احتمال مجازیت هم بدهیم نمی توانیم بگوییم استعمال حقیقی بوده است(البته اگر نگوییم در این مورد اصالة الحقیقة جاری می شود)
جهت سوم: آیا استظلال از برد و مطر در خصوص نهار می باشد یا شامل برد در لیل هم می شود؟
ظاهرا کسانی که قائل به حرمت استظلال از مطر و برد شده اند می گویند استظلال مطر و برد در شب هم حرام است بخاطر تمسک به اطلاق کلام امام علیه السلام.


[1] وسائل الشيعة، شیخ حر عاملی، ج‌12، ص519، ابواب تروک احرام، باب64، ح14، ط آل البیت.
[2] وسائل الشيعة، شیخ حر عاملی، ج‌12، ص519، ابواب تروک احرام، باب64، ح13، ط آل البیت.
[3]وسائل الشيعة، شیخ حر عاملی، ج‌13، ص155، ابواب بقیه کفارات، باب6، ح7، ط آل البیت.
[4] وسائل الشيعة، شیخ حر عاملی، ج‌12، ص519، ابواب تروک احرام، باب64، ح13، ط آل البیت.