درس خارج فقه آیت الله مرتضوی

کتاب الحج

93/02/28

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: محرمات احرام/ محرم هفدهم/ کفاره پوشاندن سر بر مردان

کما تقدم بحث در کفاره تغطیة الراس دو مطلب بیان می شود.
1.اصل کفاره
2.جنس کفاره
مطلب اول بیان شد اما مطلب دوم؛
در جنس کفاره اختلافی است و سه نظریه وجود دارد.
نظریه اول: سیدنا الاستاذ می فرمایند شاة واجب است دلیلش هم ادله ای است که در مطلب اول بیان شد.
نظریه دوم: کفاره اش اطعام مسکین می باشد کما عن صاحب الوسائل که از عنوان باب 5 از ابواب بقیه کفارات استفاده می شود حیث قال:«5 بَابُ أَنَّ الْمُحْرِمَ إِذَا غَطَّى رَأْسَهُ عَمْداً لَزِمَهُ طَرْحُ الْغِطَاءِ وَ إِطْعَامُ مِسْكِينٍ»[1]
دلیل: مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَى بْنِ الْقَاسِمِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِيِّ قَالَ: الْمُحْرِمُ إِذَا غَطَّى رَأْسَهُ فَلْيُطْعِمْ مِسْكِيناً فِي يَدِهِ الْحَدِيثَ. [2]

و فیه: این صحیحه من حیث السند قابل تامل است زیرا اگر چه صاحب وسائل در باب 5 این روایت را مضمرة نقل کرده است لکن در باب دیگر به شکل مسند ذکر کرده است و گفتیم صاحب وسائل قطعا اشتباه کرده است زیرا در مصدر، این روایت مضمره می باشد کما اینکه دلالة هم روایت از جهاتی اشکال دارد منها در تهذیب که مصدر این روایت است کلمه وجه آمده است نه کلمه راس.
نظریه سوم: ما عن الشیخ فی الخلاف که باید فدیه داده شود که جامع بین طعام و دم می باشد.
و فیه: مستند این نظریه کما تقدم روایت مرسله ای است که عمل اصحاب هم به این روایت محرز نشده است.
نتیجه اینکه بر فرض ثبوت کفاره، کفاره پوشاندن سر شاة می باشد.
والأحوط ذلك في تغطية بعضه، والأحوط تكررها في تكرر التغطية وإن لا يبعد عدم وجوبه حتى إذا تخللت الكفارة، وإن كان الاحتياط مطلوبا فيه جدا.[3]
سیدنا الاستاذ دو احتیاط در این مساله ذکر کرده اند که لعل هر دو استحابی باشد.
احتیاط اول در خصوص پوشاندن بعض سر می باشد حکم تکلیفی این فرع قبلا گذشت و گفتیم صحیحه عبد الرحمن(مالم یصبک راسک) دلالت بر حرمت دارد اما در حکم وضعی اختلاف می باشد و به نظر ما ظاهرا و الله العالم این فرع کفاره ندارد زیرا مهم از ادله ثبوت کفاره اجماع می باشد و با توجه به اینکه اجماع دلیل لبی است اطلاق ندارد بر فرضی که اجماع محقق باشد قدر متیقن از اجماع ستر جمیع راس می باشد مگر این دلیل ادله لفظی باشد که آنها هم به نظر ما اطلاق ندارند لذا این احتیاط به شکل استحبابی خوب است لخروج الخلاف مع الاصحاب
احتیاط دوم در تکرر کفاره به تکرر تغطیه می باشد این احتیاط تارة به ملاحظه اختیار و اضطرار می باشد بعضی می گویند اختیارا تکرار می شود اما اضطرارا تکرار نمی شود و بعضی می گوید مطلقا تکرار می شود و بعضی می گویند مطلقا تکرار نمی شود کما اینکه جماعتی می گویند اگر در مجلس واحد باشد تکرار نمی شود اما اگر در مجالس متعدد باشد کفاره تکرار می شود
عده ای دیگر بحث را بر تعدد جنس ساتر برده اند و بعضی بحث را بر دفعه و دفعات و یوم و ایام برده اند.
بر فرض اینکه در اصل مساله قائل به ثبوت کفاره شویم در این فروض کفاره تکرار نمی شود زیرا دلیل ثبوت اصل کفاره اجماع است و این دلیل اطلاق ندارد تا شامل این موارد هم شود.
احتیاط مستحبی مشکلی ندارد بلکه ممکن است بگویید مستحب است بخاطر اینکه ممکن است گفته شود روایات من بلغ شامل فتوای مجتهد هم می شود.

مسألة 31 - لا يجوز ارتماسه في الماء ولا غيره من المائعات، بل لا يجوز ارتماس بعض رأسه حتى أذنه فيما يغطيه[4]
حرمت ارتماس راس برای مرد

در این مساله جهاتی مورد بررسی قرار می گیرد.
جهت اول: دلیل بر حرمت
اولا: اتفاق کما یظهر من الحدائق
ظاهر الأصحاب (رضوان الله- تعالى- عليهم) الاتفاق على عدم جواز الارتماس في الماء على وجه يعلو الماء رأسه، قالوا: لأنه في حكم تغطية الرأس. [5]

ثانیا: جملة من الروایات الصحاح باب 58 از تروک احرام
منها: مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَى بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ يَعْنِي ابْنَ أَبِي نَجْرَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ يَقُولُ لَا تَمَسَّ الرَّيْحَانَ وَ أَنْتَ مُحْرِمٌ إِلَى أَنْ قَالَ- وَ لَا تَرْتَمِسْ فِي مَاءٍ تُدْخِلُ فِيهِ رَأْسَكَ. [6]

جهت دوم: ما اشار الیه سیدنا الاستاذ بقوله:« ولا غيره من المائعات»
حکم ارتماس در غیر ماء مانند ارتماس در گلاب

فیه اختلاف:
نظریه اول: حرمت کما عن سیدنا الاستاذ
نظریه دوم: جواز
بحث مهمی که در این فرع صورت می گیرد که بر فرض حرمت، جهت حرمت از باب تغطیه می باشد یا حرمت مستقله دارد؟ سیاتی انشاء الله





[1] وسائل الشيعة، شیخ حر عاملی، ج‌13، ص153، باب5 از بقیه کفارات، ط آل البیت.
[2] وسائل الشيعة، شیخ حر عاملی، ج‌13، ص153، باب5 از بقیه کفارات، ح1، ط آل البیت.
[3] تحریر الوسیلة، امام خمینی، ج1، ص425.
[4] تحریر الوسیلة، امام خمینی، ج1، ص425.
[5] حدائق الناضرة، شیخ یوسف بحرانی، ج15، ص495.
[6] وسائل الشيعة، شیخ حر عاملی، ج‌12، ص508، باب58 از تروک احرام، ح1، ط آل البیت.