موضوع: محرمات احرام/جدال/ وجوب توبه در جدال
صادق
تنبیه دوم:تنبیه
دوم نیز در مورد جدال صادق است و در این باره است که آیا در
جدال صادق در مرتبه اولی بلکه ثانیه توبه واجب است و یا
خیر؟
قبلا
بیان شد که در این مورد کفاره وجود ندارد و اکنون سخن در توبه است.
این
فرع ذات احتمالین بلکه ذات قولین است:
قول اول: توبه
و استغفار واجب نمی باشد، که یظهر من جماعه منهم صاحب ریاض (رض)
در ج 7 ص 4حیث قال:
ثم إن إطلاقهما بنفي الشي‌ء
و الكفارة فيما دون الثلاث يعمّ الدم و غيره حتى الاستغفار، خلافاً للمحكي عن
الشيخين و غيرهما فأوجبوا الاستغفار[1]قول
دوم:
توبه
واجب است کما یظهر من صاحب الجواهر: « ثم إن المنساق مما في النص و الفتوى
من عدم الشي‌ء في المرة و المرتين مع الصدق عدم الدم و نحوه مما يتحقق به اسم
الكفارة، أما الاستغفار و التوبة فالظاهر وجوبهما كما عن الشيخين و غيرهما التصريح
به، لصدقه، و هو منهي عنه كتابا و سنة، فلا بد فيه من الاستغفار و التوبة»
[2]دلیل نظریه اول:برای
نظریه اولی که عدم وجوب توبه است به سه دلیل استدلال شده است.
دلیل اول: کما
فی الریاض استدلال به روایاتی است که می گوید
لیس علی الصادق شیء مثل ح 7 که دلالت بر این دارد که
هیچ چیز حتی استغفار بر محرم واجب نیست.
منها: وَ عَنْهُ عَنْ يُونُسَ بْنِ يَعْقُوبَ
قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْمُحْرِمِ يَقُولُ-
لَا وَ اللَّهِ وَ بَلَى وَ اللَّهِ وَ هُوَ صَادِقٌ عَلَيْهِ شَيْ‌ءٌ قَالَ لَا[3].دلیل
دوم:
از قید ولاء در ح 3 و 4 و 5 استفاده می شود که ولاء قید موضوع
می باشد در نتیجه ولاء حد جدال صادق می باشد لذا اگر سه مرتبه
جدال ولاءً نبود جدال صادق محقق نشده است در نتیجه اگر یک مرتبه
یا دو مرتبه بگوید یا پشت سر هم نباشد جدال هم محقق نشده است
لذا توبه هم واجب نیست.
دلیل
سوم : استدلال به صحیحه ابوبصیر، در این حدیث آمده است
«إِنَّمَا كَانَ ذَلِكَ مَا كَانَ فِيهِ مَعْصِيَةٌ»[4]و در جدال
صادق چون معصیتی نشده است لذا توبه هم لازم نیست.
لعل
اولین کسی که چنین فرمایشی را داشته است و استفاده
عدم وجوب را نموده است مرحوم علامه بوده اند کما نسب الیه مرحوم صاحب حدائق
و تبعه مرحوم صاحب فصول.
اشکال بر نظریه اول:اشکال
دلیل اول: در سؤال راوی و فرمایش امام (ع) هر دو علیه
آمده است و علی ظهور در وضع دارد و اطلاقی که حکم تکلیفی
را هم شامل شود ندارد.
اشکال دلیل دوم: ولاء
اینجا قید حکم هم نیست چه رسد به اینکه بخواهد قید
موضوع باشد.
اشکال دلیل سوم:درست است که حرمت ذاتی ندارد اما
می توان برای آن حرمت احرامی را قائل شد.
دلیل نظریه دوم-وجوب
توبه
1-آیه 197 سوره بقره
الْحَجُّ
أَشْهُرٌ مَعْلُوماتٌ فَمَنْ فَرَضَ فيهِنَّ الْحَجَّ فَلا رَفَثَ وَ لا فُسُوقَ
وَ لا جِدالَ فِي الْحَجِّ
این
آیه اطلاق دارد و هر نوع جدالی را در حج دربر می گیرد.
2-تمسک به اطلاق روایاتی
که می فرمایند الجدال حرام
رویاتی
که می گوید الجدال حرام
فعلیه لاینبغی التامل بر
اینکه جدال صادق در مرتبه اولی و در مرتبه ثانیه و در ثالثة توبه
دارد کما اینکه جدال کاذب توبه دارد و اگر ملازمه حرمت و کفاره هم قبول
کردید می توان از این دلیل هم برای وجوب توبه
استفاده کرد.
نسبت
به این حدیث باید بحث بیشتری صورت بگیرد کما
اینکه در کتب هم این بحث مطرح شده است.