موضوع: حرمت نظر محرم به اجنبیه

 تقدم الکلام در حرمت نظر زوج به زوجه اصلا و عکسا.

 بقی الکلام در نظر محرم به اجنبیه و نظر اجنبیه به رجل

 نوع فقهاء فقط توجه به اصل مساله - نظر محرم به اجنبیه- کرده اند.

 اما بعضی مانند صاحب حدائق فرموده اند:

 « قال شيخنا الشهيد الثاني في المسالك بعد قول المصنف: «و نظرا بشهوة» ما لفظه: لا فرق في ذلك بين الزوجة و الأجنبية، بالنسبة إلى النظرة الاولى ان جوزناها، و النظر إلى المخطوبة، و إلا فالحكم مخصوص بالزوجة» [1]

 لعل مراد ایشان این است که همانظور که نظر با شهوت به زوجه بر محرم حرام است نظر به اجنبیه هم حرام است.

 کما اینکه مرحوم اردبیلی هم در مجمع می فرمایند:

 « و اما التقبيل و ما بعده فمعلوم تحريمها عمدا في الأجنبيات مطلقا» [2]

 شاید مراد مرحوم اردبیلی از مطلقا اشاره به کلام مرحوم شهید باشد که بحث را روی شهوت برده است و ایشان می خواهند بفرمایند حرمت مطلق است نه درخصوص شهوت.

 کما اینکه مرحوم سبزواری نیز در مهذب فرموده است:

 «(مسألة 2): حرمة جميع ما تقدم بالنسبة إلى الأجنبية أشدّ و أقوى» [3]

 در اینکه مراد فقهاء از این حرمت چیست سه احتمال وجود دارد

 اگر مقصود احتمال سوم باشد یعنی مراد حرمت نظر محرم به اجنبی باشد، ظاهرا و الله العالم حرمت احرامی ثابت است چه همراه با امناء باشد یا نه حتی اگر بدون قصد شهوت باشد همین مقدار که عمدا باشد ولو قصد ریبه نباشد این نظر حرام است.

 دلیل:

 «مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَى بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِيزٍ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنْ رَجُلٍ مُحْرِمٍ نَظَرَ إِلَى غَيْرِ أَهْلِهِ فَأَنْزَلَ قَالَ عَلَيْهِ جَزُورٌ أَوْ بَقَرَةٌ فَإِنْ لَمْ يَجِدْ فَشَاةٌ» [4] صحیحة

 این روایت اگر چه از حیث کفاره با روایات دیگری اختلاف دارد اما در اصل کفاره اختلافی وجود ندارد لذا به قانون ملازمه حرمت ثابت می شود.

 «وَ عَنْهُ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَبَلَةَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع رَجُلٌ مُحْرِمٌ نَظَرَ إِلَى سَاقِ امْرَأَةٍ فَأَمْنَى فَقَالَ إِنْ كَانَ مُوسِراً فَعَلَيْهِ بَدَنَةٌ وَ إِنْ كَانَ وَسَطاً فَعَلَيْهِ بَقَرَةٌ وَ إِنْ كَانَ فَقِيراً فَعَلَيْهِ شَاةٌ ثُمَّ قَالَ أَمَا إِنِّي لَمْ أَجْعَلْ عَلَيْهِ هَذَا (لِأَنَّهُ أَمْنَى إِنَّمَا جَعَلْتُهُ عَلَيْهِ لِأَنَّهُ نَظَرَ) إِلَى مَا لَا يَحِلُّ لَه‏» [5] صحیحة

 « مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ فِي مُحْرِمٍ نَظَرَ إِلَى غَيْرِ أَهْلِهِ فَأَنْزَلَ قَالَ عَلَيْهِ دَمٌ لِأَنَّهُ نَظَرَ إِلَى غَيْرِ مَا يَحِلُّ لَهُ وَ إِنْ لَمْ يَكُنْ أَنْزَلَ فَلْيَتَّقِ اللَّهَ وَ لَا يَعُدْ وَ لَيْسَ عَلَيْهِ شَيْ‏ء» [6]

 در این روایت با جمله«فَلْيَتَّقِ اللَّهَ وَ لَا يَعُدْ» حکم صورت نظر بدون امناء نیز اشاره شده است و این جمله دلالت دارد که حتی در صورت عدم امناء، حرمت ثابت است.

 نتیجه اینکه مقتضای اطلاق این است که نظر، با شهوت باشد یا بدون شهوت حرام است.

 با توجه به ما ذکرنا باید دقت بیشتری در کلام صاحب جواهر که کلام مسالک را نقل کرده است شود که آیا مراد فرض صورت نظر با شهوت است یا مطلقا

 کما اینکه کلام سیدنا الاستاذ رحمة الله علیه نیز باید دقت شود که آیا مرادشان نظر محرم به زوجه اش می باشد یا مطلق است و اجنبیه را هم شامل می شود.

 صاحب جواهر رحمة الله علیه مواردی که نظر به اجنبیه جایز است مثل خرید کنیز یا نگاه برای ازدواج یا نظر اولی یا نظر به وجه که -علی قول فیهما- را مطرح کرده است که در حال احرام چه حکمی دارد؟

 به نظر ما نیازی نیست بحث را در این موارد مطرح کرد زیرا حکم نظر با امناء در روایات واضح است کما اینکه بدون امناء نیز حکمش مشخص است.

 اما نظر اجنبیه به مرد من حیث الاحرام چه حکمی دارد هر دو محرم باشند یا یکی محرم باشد؟

 به نظر ما حکم این فرع هم واضح است زیرا لقائل ان یقول که این نظر هم حرمت دارد للوجوه الاربعة المتقدمة به این بیان که روایات ادعیه حکم احرام را بیان می کند نه حکم رجل را لذا فرقی بین اینکه محرم زن باشد یا مرد فرقی نمی کند.

 و یا اینکه به روایت حسین بن حماد استناد شود و یا به اجماع مرکبی که مرحوم نراقی ادعا کردند، استناد شود.

 و اگر کسی بخواهد قائل شود که این در این فرع نظر حرام نیست باید بگوید مورد نص حرمت نظر محرم به اجنبیه است و تعدی به عکسش نیاز به دلیل دارد و اصل عدم حرمت و اصل عدم کفاره می باشد.

 نکته ای خوب است دقت شود علتی است که در بعضی از روایات باب 16 به آن اشاره شده است که حضرت فرمودند:« قَالَ أَمَا إِنِّي لَمْ أَجْعَلْ عَلَيْهِ هَذَا (لِأَنَّهُ أَمْنَى إِنَّمَا جَعَلْتُهُ عَلَيْهِ لِأَنَّهُ نَظَرَ) إِلَى مَا لَا يَحِلُّ لَه‏» [7]

 ممکن است از این علت کسی استفاده کند که هر چه نظر به آن حرام است کفاره دارد حتی احرام هم خصوصیت ندارد.