درس خارج فقه آیت الله مرتضوی

کتاب الحج

91/07/05

بسم الله الرحمن الرحیم

 موضوع: قصد وجه
 مطلب دوم در مساله ثانی ما اشار الیه سیدنا الاستاذ بقوله:« و أما نية الوجه فغير واجبة إلا إذا توقف التعيين عليها »
 دلیل بر اینکه قصد وجوب در مقام نیت حج واجب نیست قصور ادله می باشد.
 مقدمة:
 توضیح این قصور متوقف بر مقدمه ای می باشد که حاصلش این است که قصد وجوب در عبادات مانند وضوء واجب و نماز واجب و حج واجب دلیل ندارد من غیر فرق که مراد از قصد وجوب، جعل الوجوب للواجب باشد و وصف برای واجب قرار گیرد کما ذکرنا فی الامثلة یا مراد وجوب جعل الوصف للامر باشد یعنی بگوید امری را وجوب دارد انجام می دهم یا مراد از قصد وجه، قصد مصالح و مفاسد در مامور به باشد مثلا بگوید که نمازی می خوانم که ناهی از فحشاء است.
 دلیل عدم وجوب
 ادله ای که اجزاء حج را بیان کرده است اسمی از قصد وجه نبرده است.
  1. اطلاق ادله بیانیة که افعال حج را توضیح داده است که مثلا تلبیه را چگونه بگویید و ...در هیچ یک از روایات اشاره ای به قصد وجه نشده است.
  2. حج از مسائلی است که قبل از اسلام هم بوده است و بعد از اسلام هم بوده است و مبتلی به همه مسلمانهای می باشد لذا لو کان لبان اگر چنین امری وجود داشت آشکار می شد لذا بین فقهاء هم اختلاف شده است اکثرا قائل به عدم وجوب قصد وجه می باشند و بعضی مانند قاضی و ابن همزه و شهید قائل به وجوب قصد وجه شده اند.
  3. رجوع به اصل عملی در صورت عدم وجود اصل لفظی؛ شک در اصل تکلیف و مجرای برائت می باشد.
 حاصل مطلب نسبت به قصد وجه این است که هم اختلاف موضوعی می باشد که مراد از قصد وجه چیست و هم اختلاف حکمی می باشد.
 اینکه گفتیم لقصور الادلة این مطلب را می توانید با ادله تعیین و تمیز منوی که در جلسات قبل اشاره شد در نظر بگیرید و بگویید روایاتی که می گوید تعیین منوی لازم است تعیین حج و عمره را می گوید نه قصد وجه و همچنین یکی ادله این بود که احرام جزء مشترک است لذا باید ممیزات آن قصد شود این دلیل هم نمی تواند قصد وجه را لازم کند زیرا اصل جزئیت قصد وجه محل اشکال است تا بعد بگوییم تمیز این جزء مشترک لازم است و یکی از ادله این بود که ممیزات همه، جزء موضوع می باشند تا این ممیزات قصد نشوند موضوع قصد نشده است این دلیل هم اثبات نمی کند قصد وجه لازم است زیرا اصل دخل قصد وجه در موضوع حکم، ثابت نشده است.
 مختار حضرت استاد: قصد وجه به معانی ثلاثه آن- واجب نیست.
 باید توجه شود که بحث ما در صورتی است که منوی یکی است و مشترک نیست آیا در این صورت قصد وجه لازم است یا نه اما اگر دو منوی داشته باشیم که هیج ممیزی جز قصد وجه ندارند باید قصد وجه شود اما این وجوب بالعرض می باشد زیرا تعیین مامور به و جداشدنش از امر دیگر راهی ندارد مگر اینکه قصد وجه شود لذا اینکه سیدنا الاستاذ و بعضی دیگر فرمودند که قصد وجه لازم نیست مگر اینکه تعیین مامور به توقف بر قصد وجه داشته باشد طرح این مطلب در قصد وجه جا نداشت زیرا در این فرض مذکور وجوب قصد وجه استقلالا نیست بلکه عرضا برای تعیین مامور به می باشد.