درس مهدویت استاد مقتدایی

موضوع: امامت/مهدویت / اعتقاد به ظهور امام زمان(عج)

تبریک عرض می‌کنیم ماه مبارک شعبان را ماهی که متعلق است به وجود با برکت رسول گرامی اسلام همان طور که در کلام نورانی آن حضرت وارد شده است «شعبان شهری» شعبان ماه من است؛ انتظاری که رسول خدا(ص) از امت خود دارند این است که آن حضرت را به عبادت مخصوصا با روزه‌داری یاری دهند.

همچنین تبریک عرض می‌کنیم اعیاد با برکت این ماه عزیز مخصوصا نیمه‌ی شعبان را، روزی که مصادف است با ولادت موفور سرور حضرت بقیة الله فی الأرضین آقا امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف علیه آلاف التحیة و الثناء، این روز عزیز را به همه‌ی شما عزیران تبریک عرض می‌کنیم، ولادت آن حضرت میمون و مبارک است و امیدوار هستیم در ظل ولادت آن حضرت که ولادتی پرخیر و برکت است این سال جدید بر امت اسلامی سال مبارکی باشد سالی سرشار از امنیت و عافیت و إن شاء الله رفع این بلیه‌ی کرونا از امت اسلامی و جهان اسلام و إن شاء الله این سال سال بازگشت سلامتی و عافیت برای امت اسلامی باشد.

تعطیلاتی را پشت‌سر گذاشتیم و إن شاء الله شروع می‌کنیم به تحصیلات در سال جدید؛ این دوره از دروس از شنبه تا چهارشنبه و طبق برنامه‌ای که داشتیم سه ساعت به اذان ظهر است؛ بعد از این هفته به جهت نزدیک بودن ماه مبارک رمضان و آماده شدن برای ورود در این ماه مجدد این تعطیلات آغاز خواهد شد تا پایان ماه مبارک رمضان و انتظار داریم از همین ایامی که توفیق برگزاری دروس داریم استفاده‌ی کامل ببریم.

با توجه به اتمام بحث جهاد، امروز تا پایان این هفته موضوع بحث را عید ولادت و مسائل مرتبط با غیبت مولایمان آقا بقیة الله الأعظم امام عصر(عج) قرار می‌دهیم.

عقیده‌ی شیعه راجع به دوران غیبت امام زمان(عج):

به عقیده‌ی ما شیعیان آقا امام زمان(عج) امامِ حی است و به اراده‌ی الهی تا زمانی که خدای متعال صلاح بداند آن حضرت در پس غیبت قرار خواهد گرفت و همچنین عقیده داریم ظهور آن حضرت معلوم نیست در چه زمانی واقع خواهد شد، آنچه در روایات وارد شده این است که دوران غیبت آن حضرت طولانی خواهد بود تا زمانی که خدای متعال اجازه‌ی ظهور دهد و هیچ کس شاید حتی خود امام زمان(عج) خبر ندارد چه زمانی این ظهور واقع خواهد شد و زمان این ظهور بستگی به اراده و عنایت خدای متعال دارد و هر زمان این اراده الهی محقق شود قطعا چنین ظهوری واقع خواهد شد.

دوران غیبت به قدری طول می‌کشد که بعضی از عقیده‌ی خود برمی‌گردند و در اصل وجود امام و غیبت او تردید می‌کنند! ولی به فضل الهی ما این عقیده را داریم که آن حضرت زنده است و از همه‌ی امور اطلاع دارد به نحوی که از همه‌ی مسائل مربوط به امت اسلامی اعم از عبادات و معاصی آنها خبر دارد و هفته‌ای دو بار پرونده‌ی اعمال همگان بر حضرت عرضه می‌شود تا زمان ظهور همان زمانی که حضرت به همراه تعدادی از عباد الصالحین به اراده‌ی الهی قیام می‌کنند و بنای حکومت جهانی به دست با برکت آن حضرت پایه گذاری می‌شود و شروع می‌شود؛ حکومتی که سراسر جهان را در سیطره‌ی خود قرار می‌دهد و دنیا را پر می‌کند از عدل و داد و خوشی و برادری و مهربانی بعد از آن که پر شده باشد از ظلم و جور و ستم.

گستره‌ی اعتقاد به وجود امام زمان(عج) و قطعیت ظهور حضرت:

اعتقاد به مهدویت در بین فرق اسلامی منحصر به شیعیان نیست بلکه تمام فرق اسلامی بدون استثناء کاملا به این حقیقت باور دارند و قائلند در آخر الزمان مردی از دودمان پیامبر اسلام(ص) ظهور می‌کند تا دنیا را پر از عدل داد نماید.

همه‌ی فرق به همین مضمون روایاتی را از رسول گرامی اسلام نقل کرده‌اند و کتاب‌های فراوان از علمای اهل سنت و تشیع در این باب نوشته شده است و روایات این باب را روایات صحیح و متواتر و قطعی می‌دانند؛ حتی بعضی گروه‌های متعصب نوظهور مانند وهابیت که خود را منتسب به فرق اسلامی معرفی می‌کنند این عقیده را پذیرفته‌اند که روایات فراوانی وجود دارد راجع به وجود شخصی از دودمان رسول گرامی اسلام(ص) به نام مهدی(عج) و ظهور آن حضرت و اقامه‌ی عدل و داد و رفع ظلم و ستم به دست آن حضرت.

یکی از مراکز تحت نفوذ و وابسته‌ی به وهابیت مرکز «رابطة العالم الإسلامی»[1] می‌باشد، دبیر کل این مرکز در پاسخ به سؤالی که راجع به اعتقاد به امام زمان(عج) و ظهور آن حضرت شده بود به امضای خود بیانیه‌ای صادر کرده است و در آنجا تصریح می‌کند: «گروهی از دانشمندان بزرگ اسلامی از قدیم و جدید در نوشته‌های خود تصریح کرده‌اند که احادیث درباره حضرت مهدی(عج) در حد تواتر است و قابل انکار نیست بنا بر این اعتقاد به حضرت مهدی(عج) بر هر مسلمانی واجب است و این جزء عقاید اهل سنت و جماعت است و هیچ کس جز انسان‌های بی‌خرد و بدعت‌گذار آن را انکار نمی‌کند».

حتی بعضی از دانشمندان مسلمان تصریح دارند که اعتقاد به ظهور یک منجی و مصلح کل در آخر الزمان منحصر به مسلمان هم نیست و مربوط به تمام ادیان آسمانی و حتی مربوط به تمام بشریت است.

ادله‌ی قرآنی و روایی از منابع اهل سنت و تشیع در حقانیت حضرت مهدی(عج) و مسئله ظهور:

اعتقاد به این که یکی از ذریّه‌ی رسول خدا(ص) غیبت طولانی خواهد داشت و در نهایت دنیا را پر از عدل و داد خواهد نمود در منابع معتبر شیعه و سنی در حد تواتر وارد شده است به همین جهت لازم است برخی از این اسناد را مورد بررسی قرار دهیم:

1. تصریح بر حکومت صالحان در سوره انبیاء آیه105: ﴿وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ﴾[2] . «در زبور بعد از ذكر [تورات‌] نوشتيم: بندگان شايسته‌ام وارث حكومت زمين خواهند شد»[3] . ﴿إِنَّ فِي هَذَا لَبَلَاغًا لِّقَوْمٍ عَابِدِينَ﴾[4] . «در اين، پيام روشنى است براى گروه عبادت‌كنندگان پروردگار»[5] .

بیان استاد: در این آیه خدای متعال یکی از وقایع حتمی را به ارث رسیدن تمام زمین برای صالحین می‌داند همان طور که در زبور که کتاب حضرت داود(ع) است و همان طور که در تورات کتاب آسمانی حضرت موسی(ع) است این حقیقت وارد شده است و اما این که می‌گوییم مقصود این آیه کریمه به ارث رسیدن تمام زمین برای صالحین است از الف و لام «الأرض» به دست می‌آید و دلالت بر تمام زمین می‌کند و اما مقصود از «ارث» همان حکومت و تسلط بر تمام زمین است و این مطلب نیز از تفاسیر قرآن کریم به دست می‌آید؛ در آیه بعدی پروردگار عالم این وعده و بشارت را یک پیام روشن برای بندگان و عبادت کننده‌گان می‌داند.

با توجه به آیه‌ی 105 و آیات قبل از آن متوجه می‌شویم قرآن کریم در صدد بیان نعماتی است که برای بندگان خود در دنیا و آخرت مهیا نموده و در سرنوشت آنها لحاظ کرده است؛ همان بندگانی که هَم و غمّ آنها و دغدغه‌ی آنها انس و عبادت با خدای متعال بوده و عمر خود را صرف بندگی و اطاعت خدا نموده‌اند؛ اما نعمات و پاداش‌های أخروی همان درجات و مقامات متعالی و بهشت و رضوان الهی است و اما یکی از پاداش‌ها و نعمت‌های مهم دنیوی که منشأ بسیاری از نعمات می‌باشد نعمت حکومت و تسلط بر تمام دنیا و تشکیل نظام جهانی به رهبری صالحین است.

البته در طول تاریخ اسلام مواردی پیش آمده که حکومت بخشی از زمین نه تمام زمین در اختیار حجت‌های الهی قرار گرفته است مانند زمان رسول گرامی اسلام(ص) که حضرت پس از هجرت به مدینه حکومت اسلامی تشکیل دادند و در محدوده‌ی جزیرة العرب با مرکزیت مدینه چنین حکومتی را تأسیس نمودند و همچنین در زمان امیرالمؤمنین(ع) پس از بیعت مسلمان با حضرت به مدت چهار سال و چند ماه در محدوده‌ی بیشتری نسبت به زمان رسول خدا(ص) با مرکزیت کوفه چنین حکومتی دایر گردید ولی باز شامل تمام دنیا نبود در نتیجه تا این تاریخ که ما در آن زندگی می‌کنیم حکومت جهانی با رهبری صالحین و حجت‌های الهی تأسیس نشده است.

ما شیعیان بر اساس روایات قطعی و متواتر یقین داریم آن حکومت جهانی که در آیات قرآن کریم بشارت آن داده شده است به دست با کفایت امام زمان آقا بقیة الله الأعظم به وجود خواهد آمد و ما منتظر این وعده‌ی قطعی قرآنی هستیم.

کلام مرحوم طبرسی در تفسیر مجمع البیان: «و قال أبو جعفر ع «هم أصحاب المهدي (ع) في آخر الزمان‌» و يدل على ذلك ما رواه الخاص و العام‌ عن النبي ص أنه قال: «لو لم يبق من الدنيا إلا يوم واحد لطول الله ذلك اليوم حتى يبعث رجلا صالحا من أهل بيتي يملأ الأرض عدلا و قسطا كما قد ملئت ظلما و جورا»[6] .

بیان استاد: مرحوم طبرسی در این قسمت از کتاب تفسیر مجمع البیان در تفسیر آیه‌ی 105 سوره‌ی انبیاء در بیان مقصود از عباد صالحین، روایتی را از امام باقر(ع) نقل می‌نماید، در این روایت، حضرت، مقصود از بندگان صالح خدای متعال را یاران امام مهدی(ع) در آخر الزمان معرفی می‌نمایند؛ مرحوم طبرسی در تأیید این تفسیر، روایتی که منقول از علمای شیعه و سنی است را بیان می‌نماید که در این روایت آقا رسول الله(ص) فرموده‌اند: اگر از عمر این دنیا یک روز بیشتر نمانده باشد خدای متعال آن را به قدری طولانی خواهد نمود تا مردی از أهل بیت مرا برانگیزد و او زمین را پر از عدل و داد نماید چنانچه پر از ظلم و جور شده باشد.

کلام مرحوم قمی: «و قوله: ﴿وَ لَقَدْ كَتَبْنا فِي الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّكْرِ﴾ قال الكتب كلها ذكر ﴿أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُها عِبادِيَ الصَّالِحُونَ‌﴾ قال: القائم ع و أصحابه»[7] .

بیان استاد: در این عبارت که قسمتی از تفسیر کتاب شریف «تفسیر القمی» است، مرحوم قمی در تفسیر این آیه‌ی شریفه به نقل از امام باقر(ع) مقصود از عباد صالحین را امام زمان(عج) و یاران آن حضرت معرفی می‌فرمایند.

در نتیجه ادعای حکومت جهانی حضرت مهدی(عج) و یاران آن حضرت در آخر الزمان مستند به آیات قرآن است چنانچه یک آیه را در این جا مورد بررسی قرار دادیم و همچنین مستند است به روایات کثیر و قطعی و متواتر که هم علمای تشیع در منابع معتبر خود تصریح نموده‌اند و هم علمای أهل سنت در منابع مورد وثوق و مورد اطمینان خود معتقد به آن هستند.

یکی از بزرگان معاصر از علمای اهل سنت بنام «شیخ منصور علی ناصف» کتابی نوشته بنام «التاج الجامع للأصول» و در آن اصول اهل سنت که معتقد به آن هستند بر مبنای آثار بزرگان خود مانند امام شافعی و احمد حنبل و غیره تنظیم و تدوین نموده است این کتاب ما حصل پنج کتاب اصل و شریف و مقدس آنهاست که این شخصیت این اصول پنچ‌گانه را جمع کرده و تبویب و تقسیم و تشریح نموده این کتاب دارای چنان اهمیتی در بین آنهاست که علمای فراوانی از جمله علمای دانشگاه الأزهر شروح و حواشی فراوانی بر آن نوشته‌اند به هر حال این کتاب بین علما و اندیشمندان اهل سنت بسیار معتبر است.

در این کتاب نویسنده‌ی آن می‌گوید: «اشتهر بين العلماء ـ سلفاً و خلفاً ـ انه في آخر الزمان لابد من ظهور رجل من اهل البيت يسمي «المهدي» يستولي علي الممالك الاسلامية و يتبعه المسلمون و يعدل بينهم و يؤيد الدين» در ميان همه‌ی دانشمندان امروز و گذشته مشهور است كه سرانجام مردي از اهل بيت پيامبر (ص) ظاهر مي‌شود كه بر تمام كشورهاي اسلامي مسلّط مي‌گردد، و مسلمانان از او پيروي مي‌كنند؛ و در ميان آنها عدالت را اجرا مي‌نمايد، و دين را تقويت مي‌کند.

در ادامه می‌گوید: «و قد روي احاديث المهدي جماعة من خيار الصحابة و اخرجها اكابر المحدثين كابي داود؛ و الترمذي و ابن ماجه و الطبراني، و ابي يعلي، والبزاز، و الامام احمد، و الحاكم؛ رضي الله عنهم اجمعين و لقد اخطأ من ضعف احاديث المهدي كلها كابن خلدون و غيره»[8] .احاديث مهدي را بسياري از بزرگان صحابه و محدّثين نقل كرده‌اند... و كسي كه همچون ابن خلدون آنها را ضعيف شمرده خطا كرده است.

بیان استاد: البته باید به این نکته توجه کنیم وقتی مطلبی به صحابی نسبت داده می‌شود مقصود آن است که آن مطلب در نهایت به خود پیغمبر(ص) ختم می‌شود و در واقع این ادعای شیخ منصور علی ناصف نویسنده‌ی این کتاب به عنوان روایت پیغمبر(ص) تلقی می‌شود و إلا صرف کلام صحابی بدون استناد به قول پیغمبر(ص) اعتباری ندارد؛ در این روایات صحیح و قطعی و متواتر در نزد اهل سنت نیز که از رسول گرامی اسلام نقل شده اعتقاد به مهدویت به طور وضوح و روشن قابل استناد است.

مختار استاد: اعتقاد به مهدویت مستند به قرآن و روایات صحیحه است و این اعتقاد مشترک بین همه‌ی فرق اسلامی اعم از شیعیان و تمام فرق اهل سنت است و بدون استثناء همه آن را قبول دارند که مضمون این اعتقاد این است که در آخر الزمان کسی از ذرّیه‌ی رسول گرامی است بنام مهدی(عج) ظهور می‌کند و حکومت جهانی اسلامی در تمام دنیا تأسیس می‌کند و عدل و داد را در تمام دنیا نشر می‌دهد بنا بر این اعتقاد به مهدویت اختصاص به شیعه ندارد و مشترک بین تمام فرق اسلامی است و حتی برخی بزرگان مدعی هستند اعتقاد به ظهور منجی بشریت و مصلح کل مربوط به تمام ادیان آسمانی است و منحصر در مسلمانان نیست و حتی از آن بالاتر این عقیده‌ی به ظهور منجی بشریت مربوط به تمام انسان‌ها اعم از معتقدین به ادیان آسمانی و غیر آنها می‌باشد.

تا این جا یک آیه و چند روایت راجع به عقیده‌ی مهدویت بیان کردیم و البته آیات و رویات دیگری در این عقیده وجود دارد؛ به نظر می‌رسد به جهت اهمیت بالا و اعتقادی بودن این موضوع و مصادف بودن این ایام با ایام میلاد با برکت امام زمان(عج) این چند روز را تا پایان این هفته موضوع درس خود را مباحث مهدویت قرار دهیم و إن شاء الله در این فرصت بتوانیم مستندات قرآنی این موضوع را مطرح کنیم و همچنین مستندات روایی از منابع شیعی و منابع اهل سنت علاوه بر مستنداتی که در این جلسه مطرح شده سایر مستندات را هم بررسی کنیم تا این عقیده‌ی مهدویت را منطبق بر این مستندات قطعی بنماییم چنانچه دبیر کل مرکز «رابطة العالم الإسلامی» اعتراف دارد اعتقاد به مهدویت یک امر واجب بر همه‌ی مسلمان است و کسی نمی‌تواند این عقیده را انکار نماید مگر این که انسان بی‌خرد و بدعیت گذار باشد.

ان شاء الله بتوانیم در جلسات آینده این مطلب را توضیح بدهیم.