99/12/23
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: کتاب الجهاد/أحكام البغاة / حکم دفع سرکش بر عورات محارم و پسران؛ حکم استعمال دوربین در سرکشی از عورات غیر
تذکر اخلاقی: ایام و لیالی پایانی بسیار شریف و مبارک ماه رجب است؛ ایامی که در آن مناسبت 27 رجب واقع شده و توفیق دعا و مناجات و استغفار از ذنوب و قرب الهی در آن به وفور یافت میشود، از خدای متعال مسئلت داریم که قدر این ماه شریف را بدانیم و از برکات وفیوضات آن نهایت بهرهی معنوی را ببریم.
تعطیلاتی را پشت سر گذاشتیم و ایام تعطیلات عید نوروز را هم در پیش روی داریم از خدای متعال مسئلت داریم این بلیهی کرونا را از همهی مردم دنیا مخصوصا ملت شریف ایران برطرف بفرماید و آن امنیت و آرامش سابق دوباره برگردد!
ظاهرا بیش از سه روزِ شنبه و یکشنبه و دوشنبه تا عید نوروز بیشتر امکان برگزاری درس را نداریم و تلاش ما این است که در همین مدّت تتمهی مباحث باقی ماندهی مربوط به دفاع را که مرحوم امام در تحریر الوسیله بیان فرمودند به اتمام برسانیم.
بحث فقهی: اگر یک انسان سرکش به طور مخفیانه از بلندی یا شکاف در و دیوار یا بین شاخ و برگ با قصد سوء به خانه یا مکان خصوصی کسانی نگاه کند و قصد او اطلاع و رؤیت عورات اهل آن خانه باشد در حالی که آنها متوجه نگاه این انسان خائن نیستند در این شرائط جایز و بلکه واجب است صاحبخانه در مقام دفع نگاههای حرام این انسان سرکش برآید و بر اساس قاعدهی مراتب امر به معروف و نهی از منکر و بر اساس الأسهل فالأسهل ابتداء با تذکر لسانی از تداوم این منکر جلوگیری کند و اگر همچنان این تعدّی ادامه داشت وارد مراتب سختتر مانند فریاد زدن و توبیخ کردن او برآید و اگر باز اصرار این آدم سرکش را مشاهده کرد با ضرب و جرح و سیلی و امثال این امور در مقام دفع این منکر برآید و در نهایت اگر ناچار شد میتواند با کور کردن او یا حتی قتل این انسان سرکش به این خیانت پایان دهد و با تحقق این شرائط و رعایت این مراتب هیچ گونه معصیتی از ناحیهی مدافع سر نزده است و هیچ نوع ضمانی هم بر علیه او محقق نشده است زیرا او از عرض و ناموس خود دفاع کرده است ولی اگر کسی بدون رعایت مراتب مثلا در همان مرتبه اول اقدام به کور کردن این انسان سرکش کند بدون این که قبل از آن تذکر لسانی دهد ضامن خواهد بود و مرتکب معصیت نیز شده است.
حکم رمی محرم سرکش بر عورات محارم:
مسئله32: «لو كان المطّلع رحماً لنساء صاحب البيت، فإن نظر إلى ما جاز نظره إليه من غير شهوة وريبة لم يجز رميه، فلو رماه وجنى عليه ضمن»[1] . «اگر كسى كه سركشى مىكند از خويشاوندان زن صاحب خانه باشد چنانچه به مواردى نگاه كند كه نگاه كردن او بدون شهوت و تمايلات شيطانى جايز است، پرتاب چيزى به او جايز نيست، پس اگر پرتاب كند و بر او جنايت واقع شود، ضامن مىباشد»[2] .
بیان استاد: در اصل جواز نظر یک محرم مانند دایی و عمو و برادر به محارم خود از زنان بحثی نیست و در حدّی که معمولا محارم در مقابل هم پوشش ندارند و موجب مفسده نیست شرعا منعی وجود ندارد با این فرض اگر صاحبخانه متوجه شود یکی از محارم این خانه مانند دایی بچههای او از یک مکان مخفی مانند بلندی پشت بام یا منفذ در و دیوار یا پوشش تاریکی در صدد نگاه کردن به خانهی او باشد ولی اطمینان خاطر دارد که قصد شهوت در میان نیست در چنین فرضی صاحبخانه حق رمی و دفع این محرم را ندارد و اگر به قصد دفع او چیزی پرت کند و جنایتی بر او وارد شود ضامن خواهد بود.
مسئله33: «لو كان الرحم ناظراً إلى ما لا يجوز له النظر إليه- كالعورة- أو كان نظره بشهوة، كان كالأجنبيّ، فجاز رميه بعد زجره و التنبيه، ولو جنى عليه كان هدراً»[3] . «اگر خويشاوند به چيزى نگاه كند كه بر او نگاه به آن جايز نيست مانند عورت، يا نگاهش با شهوت باشد، مانند بيگانه مىباشد، بنا بر اين بعد از نهى كردن و تذكر دادن پرتاب كردن چيزى به او جايز است و اگر جنايتى بر او واقع شود هدر است»[4] .
بیان استاد: مردان و زنانی که با یکدیگر محرم هستند شرعا واجب نیست آن پوششی که نامحرمها در مقابل هم دارند رعایت کنند ولی در هر شرائط و پوششی اگر محارم نگاه شهوت انگیز به یکدیگر داشته باشند باید ممانعت شود و همچنین اگر محرمی به عورت محرم خود نگاه کند چه با قصد شهوت باشد و چه بدون قصد شهوت باید ممانعت شود و از این قبیل است اگر زنی چنان عریان باشد که هر مردی به او نگاه کند شهوت او تحریک میشود مثلا در حال استحمام یا شنا کردن باشد جایز نیست محرم او به او نگاه بکند با این مقدمه اگر محرم یک خانهای مانند دایی بچههای این خانه نگاه مخفیانه به محارم خود بکند و قصد او شهوت باشد مطلقا باید ممانعت شود یعنی چه پوشش آنها در حدی باشد که شرعا مجاز باشد و چه پوشش آنها در حدی باشد که شرع حتی در مقابل محارم مجاز ندانسته باشد مثلا آن زنان محرم عریان باشند با این فروض، صاحبخانه حق دارد و حتی بر او واجب است این محرمی که به قصد شهوت به محارم خود نگاه میکند را منع کند و همچنین اگر به قسمتهایی از بدن محارم خود نگاه کند که نگاه به آن قسمت جایز نیست و هیچ ضرورتی هم در میان نیست.
در شرائطی که منع نگاه یک محرم واجب میشود حکم دفع او با سایر اجانب تفاوتی نخواهد داشت و مراحل دفع باید محقق شود یعنی ابتداءً تذکر داده شود و اگر منصرف نشد با تهدید و سر و صدا کردن او را منع کند و اگر همچنان اصرار به چنین نگاهی داشت با سیلی زدن و ضرب و جرح و رمی او را باید دفع کند و اگر در این دفاع جنایتی بر این محرم سرکش وارد شود ضمانی برای مدافع نخواهد بود.
حکم نابینا و نزدیکبین در صورت اشراف او بر عورات و زنان غیر:
مسئله34: «لو كان المشرف على العورات أعمى لا يجوز أن يناله بشيء، فلو نال وجنى عليه ضمن. وكذا لو كان ممّن لا يرى البعيد، وكان بينه وبينهنّ بمقدار لا يراهنّ أو لا يميّزهنّ»[5] . «اگر كسى كه به عورات مردم سركشى مىكند، كور باشد، جايز نيست كه با چيزى متعرض او شود؛ پس اگر متعرض شود و جنايتى بر او واقع سازد، ضامن مىباشد. و همچنين است اگر از كسانى باشد كه دور را نمىبيند و فاصله بين او و زنها به اندازهاى باشد كه آنها را نمىبيند و يا تشخيص نمىدهد»[6] .
بیان استاد: اگر شخص نابینایی در جایی مستقر شود که اشراف به خانهی غیر داشته باشد به نحوی که اگر شخص بینا در این مکان واقع میشد کاملا بر عورات این همسایهی خود اشراف پیدا میکرد و مستحق رمی میشد، در این فرض چون موضوع حرمت که نگاه به عورات غیر است منتفی شده است در نتیجه اگر صاحبخانه اقدام به رمی این نابینا نماید و جراحتی و خسارتی بر او وارد شود ضامن خواهد بود همچنین است اگر کسی دچار عارضهی نزدیکبینی باشد و توان رؤیت مسافتهای دور را نداشته باشد مثلا کسی است که تا دو سه متر جلوی خود را میبیند با این فرض اگر این شخص به خانهی همسایهی خود اشراف داشته باشد و در مکانی مستقر باشد که امکان رؤیت عورات همسایه را نداشته باشد به دلیل این که فاصله زنان این خانه تا این شخص مثلا بیش از ده متر باشد در این فرض نیز رمی چنین کسی جایز نیست و در صورت وارد کردن جراحت و خسارت بر او ضمان ایجاد خواهد شد.
حکم دفع ناظر از مکان خفی به پسر صاحبخانه به قصد شهوت:
مسئله35: «لو اطّلع للنظر إلى ابن صاحب البيت بشهوة فله دفعه وزجره، ومع عدم الانزجار فله رميه، وكان الجناية هدراً»[7] . «اگر به قصد نگاه با شهوت به پسر صاحب خانه، سر بكشد، صاحب خانه حق دارد او را دفع نموده و نهى كند و اگر دست برنداشت، حقّ دارد چيزى را به سوى او پرت كند و جنايت واقع شده، هدر مىباشد»[8] .
حکم دفع مستعمِل دوربین در جهت رؤیت عورات غیر:
مسئله38: «لو كان بعيداً جدّاً بحيث لم يمكنه رؤية العورات، ولكن رآهنّ بالآلات الحديثة، كان الحكم كالمطّلع من قريب، فيجوز دفعه بما تقدّم، والجناية عليه هدر»[9] . «اگر زياد دور باشد كه امكان ديدن عورات برايش نباشد و ليكن با وسايل جديد (دوربين) آنها را ببيند حكمش مانند آن است كه از نزديك سركشى نموده است، پس دفع او به آنچه گذشت جايز است و جنايت بر او هدر مىباشد»[10] .
بیان استاد: چنانچه کسی از راه دور بوسیله دوربین خانهی غیری را زیر نظر بگیرد و هدف او دیدن عورات و زنان آن خانه باشد در حالی که حجاب کافی بر بدن آنها نیست و آنها غافل هستند از اینکه در معرض نگاه حرام کسی قرار گرفتهاند، حکم دفع چنین ناظری مانند حکم کسی است که از راه نزدیک و بدون وسیله در صدد نگاه به خانهی غیر باشد، بنا بر این جایز است که او را بر اساس قاعدهی الأسهل فالأسهل دفع نمود و چنانچه با رعایت مراتب دفع جرح و قتلی بر این سرکش وارد شود خونش هدر است و ضمانی بر عهدهی مدافع نیست.
ادامه بحث إن شاء الله در جلسه آینده