درس خارج فقه استاد مقتدایی

موضوع: کتاب الجهاد/شرائط وجوب الجهاد / وجوب دفع استیلای سیاسی و اقتصادی و فرهنگی دشمنان

تذکر اول: تسلیت به مناسبت ارتحال حضرت آیت الله مصباح یزدی رضوان الله تعالی علیه

اطلاع پیدا کردیم از رحلت جانسوز آیت الله مصباح یزدی رضوان الله تعالی علیه که یک عالم فرهیخته و یک انقلابی به تمام معنی بودند و ایشان از اول همیشه حامی امام و حامی انقلاب بودند، همچنین در حمایت از رهبر انقلاب از هیچ حمایتی دریغ نکردند؛ با سخنرانی‌های خودشان و با اقدامات خودشان نقش بسیار مؤثری در حفاظت و تقویت از حوزه‌ی انقلابی داشتند و با سخنان و موضع گیری‌های خودشان همه را چه طلاب و قشر حوزوی را و چه عموم مردم را به راه حق به راه امام و انقلاب و رهبری دعوت می‌کردند

خداوند ایشان را رحمت کند و روح ایشان با ارواح طیبه ائمه اطهار(ع) محشور باشد إن‌شاء الله و خداوند به همه‌ی ما این توفیق را بدهد که بتوانیم راه این بزرگان و اهداف مقدس آنها را ادامه بدهیم، رحلت این عالم بزرگوار که خسارتی برای حوزه‌های علمیه است را خدمت شما برادران عزیز تسلیت عرض می‌کنم.

تذکر دوم: بزرگداشت ایام فاطمیه

فاطمیه اول علی رغم وجود محدودیت‌های کرونایی که توسط ستاد مبارزه با کرونا ابلاغ گردیده بود با رعایت این دستورالعمل‌ها توسط مردم به خوبی به اتمام رسید و امیدواریم که با رفع این بلیه زمینه‌ای ایجاد شود که همه‌ی ما بتوانیم به صورت علنی و با اجتماعات با شکوه عزاداری‌ها و ارادت خودمان به اهل بیت عصمت و طهارت(ع) را داشته باشیم.

هر سال در دو مرحله به مناسبت شهادت حضرت فاطمه زهراء(س) مراسمات عزاداری برقرار می‌شود و منشأ این سبک عزاداری این است که در زمان شهادت حضرت زهراء(س) دو قول مطرح است و معلوم نیست که آیا آن حضرت 75 روز بعد از رحلت رسول خدا(ص) به شهادت رسیدند و یا 95 روز؟ به همین جهت در این فاصله زمانی ارادتمندان به آن حضرت به طور مفصل برنامه‌های عزاداری را برقرار می‌کنند امیدوار هستیم فاطمیه‌ی دوم هم تا جایی که دستورالعمل‌های بهداشتی مورد توجه قرار می‌گیرد هر چه با شکوه‌تر برگزار شود و شیعیان فاطمه زهراء(س) از توفیق شرکت در عزاداری‌های آن حضرت محروم نشوند، از خدای متعال مسئلت داریم که همه‌ی ما را از این برکت بزرگ که حضور در مجالس و محافل عزاداری‌های با برکت آن حضرت است بهره‌مند بفرماید إن‌شاء الله.

بحث فقهی: در جلسات گذشته از مرحوم امام دو قسم دفاع نقل کردیم؛ عرض شد قسم اول دفاعی است که در مقابل هجمه‌ی دشمنانی که به قصد نابودی شعائر دینی و عقاید مسلمین و به قصد از بین بردن بیضه‌ی اسلام و اساس اسلام صورت می‌گیرد و قسم دوم دفاعی است که در مقابل آن دسته از دشمنانی که به قصد چپاول و غارت کشور اسلامی و ذخائر آنها و ریختن خون مسلمانان و دست‌یابی به اموال و نوامیس آنها صورت می‌گیرد در این قسم غرض اصلی این دشمنان از بین بردن اساس اسلام نیست بلکه غرض به دست آوردن مطامع دنیوی است.

وجوب دفاع نا محدود در مقابل تهاجم سیاسی و اقتصادی: بحث ما این است که فقهاء در بحث جهاد عمدةً متوجه دفاع نظامی در مقابل دشمنان اسلام و مسلمین شده‌اند و واجب دانسته‌اند با بکارگیری ادوات جنگی هر زمانی در مقابل هجمه‌ی این دشمنان دفاع انجام شود و دلائل متعدد قرآنی و روایی برای وجوب چنین دفاعی مطرح نموده‌اند از قبیل آیه 190 سوره بقره: ﴿وَقَاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ الَّذِينَ يُقَاتِلُونَكُمْ وَلَا تَعْتَدُوا إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ﴾[1] . و در راه خدا با آنان که به جنگ و دشمنی شما برخیزند جهاد کنید، لکن از حد تجاوز نکنید که خدا متجاوزان را دوست ندارد.

اقسام سه گانه دفاع غیر نظامی از منظر مرحوم امام: مرحوم امام در بحث دفاع، ابتکار خوبی به کار برده‌اند و سه قسم دیگر بر اقسام دفاع افزوده‌اند:

قسم اول: دفاعی است که در مقابل سلطه‌ی سیاسی دشمنان صورت می‌پذیرد؛ در این قسم ظاهرا از ادوات نظامی استفاده نمی‌شود ولی همان اهداف شومی که با به کارگیری تجهیزات نظامی به دنبال آن هستند این بار با به کارگیری دسیسه‌های سیاسی پی می‌گیرند.

در این وضعیت بر مسلمانان واجب خواهد بود که با روش‌های دیپلماتیک و سیاسی در مقابل این دسیسه‌های سیاسی دشمنان ایستادگی کنند مثلا با برپایی اجتماعات اعتراضی و تبلیغاتی در جهت افشاء سیاست‌های مرموز دشمنان وارد عمل شوند و این نقشه‌های شیطانی دشمنان را بی اثر کنند.

قسم دوم: دفاعی است که در مقابل سیطره‌ی اقتصادی دشمنان واقع می‌شود؛ امکان دارد دشمنان مناسبت‌های اقتصادی را چنان تنظیم کنند که موجب ضعف و نفوذ پذیری بلاد اسلامی گردند و از این ضعف در جهت استثمار مسلمانان و ضربه زدن به اعتقادات و عزت مسلمانان بهره بگیرند.

این دشمنان برای استقرار سلطه‌ی اقتصادی خودشان مثلا می‌گویند که شما نمی‌توانید از منابع انرژی مانند نفت و گاز استفاده کنید، توان استخراج و پالایش را ندارید و نمی‌توانید معادن خودتان را شناسایی و استفاده کنید، نمی‌توانید برای مصرف جهانی بازاریابی کنید، نمی‌توانید فرایند تولید و انتقال و قراردادهای مربوط به مسائل اقتصادی را مدیریت کنید و باید به ما بسپارید.

این دشمنان با این القاءات در نهایت موجب خسارت‌های مادی و معنوی به اسلام و مسلمین می‌شوند و لازم است که در مقابل این دسیسه‌ها مبارزات منفی صورت بگیرد و به دشمنان اجازه ندهند ارکان اقتصادی جوامع اسلامی در اختیار آنان قرار گیرد و در جهت خودکفایی و تقویت تولید داخلی و حمایت از تولید کنندگان و محصولات داخلی وارد عمل شوند تا نیازی به کالای کشورهای مستکبر نباشد.

قسم سوم: دفاعی است که در مقابل تهاجم فرهنگی دشمنان واقع می‌شود؛ در این قسم دشمنان با به کار گیری روشهای تبلیغاتی و فرهنگی در صدد بر می‌آیند تا فرهنگی را در بین مسلمانان تحمیل کنند که تأمین کننده‌ی اهداف استکباری آنها باشد و موجب ضعف اعتقادی و دفاعی مسلمانان شود و از فرهنگ خودشان که ریشه در اعتقادات و باورهای دینی و ارزش‌های انسانی دارد دست بردارند و در ارتباطات و معاشرت‌های خودشان مثلا حجاب و عفت و احترام به حریم‌های اصیل و حفظ اساس خانواده را کنار بگذارند و لاابالی‌گری و حرمت شکنی و استکبار پذیری را حاکم کنند.

مرحوم امام این سه قسم تهاجم از طرف دشمنان را مطرح می‌کنند و بر مسلمانان لازم می‌دانند که در جهت دفع این تهاجمات ایستادگی کنند و مبارزات منفی خودشان را در عرصه‌های سیاسی و اقتصادی و فرهنگی اعمال کنند و با همان ابزاری که دشمنان در صدد ضربه هستند باید از همان ناحیه به دشمنان ضربه بزنند و اجازه ندهند دشمنان تسلط سیاسی و اقتصادی و فرهنگی خودشان را تحمیل کنند و ترک کنند معاشرات و معاملات و قراردادهایی که موجب تسلط دشمنان می‌شود و تلاش کنند با کشورهایی که می‌توان با دوستی و رابطه با آنها بهتر در مقابل زیاده خواهی دشمنان ایستادگی کرد رابطه حسنه و سازنده برقرار کنند و خود را از اسارت سیاسی و اقتصادی و فرهنگی دشمن برهانند همان طور که در میدان جنگ مراقب هستند از ناحیه دشمن ضربه‌ای وارد نشود و مراقب هستند که به اسارت دشمن در نیایند باید در این عرصه هم مراقب باشند به اسارت دشمن در نیایند.

اجتناب از هر نوع اسارت در مقابل دشمنان: کلام مرحوم امام در مسئله4: «لو خيف على حوزة الإسلام من الاستيلاء السياسي‌ و الاقتصادي المنجر إلى أسرهم السياسي و الاقتصادي و وهن الإسلام و المسلمين و ضعفهم يجب الدفاع بالوسائل المشابهة و المقاومات المنفية، كترك شراء أمتعتهم، و ترك استعمالها، و ترك المراودة و المعاملة معهم مطلقا»[2] .

مرحوم امام واجب دانسته‌اند که در مقابل استیلای سیاسی و اقتصادی دشمنان از همه‌ی ابزارها مخصوصا از ابزارهایی که دشمنان در این تهاجمات بهره می‌برند استفاده شود تا هر گونه زمینه‌ی نفوذی بر دشمنان مسدود شود تا مسلمانان ناچار نشوند به جهت اسارت سیاسی و اقتصادی ذلیلانه تن دهند به هر خواستی از دشمنان خود و مسلمانان باید موجبات وهن اسلام و مسلمین را با این دفاع بر طرف نمایند.

مصادیق عینی از دسیسه های سیاسی و اقتصادی دشمنان: (بیان استاد) صمیمانه از روح با عظمت امام عزیز سپاس‌گذاری می‌کنیم که این چنین با افق دید بالای خود چنین مباحث مهم و مبتلاء به را مطرح نموده‌اند و شقوق آن را تبیین نموده‌اند و ما هم‌اکنون کاملا لمس می‌کنیم شدّت تلاش دشمنان در عرصه‌های مختلف را؛ بله این دشمنان از طریق نظامی بر علیه مردم ما و انقلاب ما وارد شدند و از تمام توان خود و مزدوران خود بهره بردند ولی به فضل الهی به اهداف خود نرسیدند ولی دست از دشمنی خود بر نداشته‌اند و برای به دست آوردن همان اهداف شیطانی روی آورده‌اند به تهاجمات سیاسی و اقتصادی و فرهنگی.

در عرصه سیاسی تلاش دشمنان بر این است که با همسو کردن فضای سیاسی-بین المللی بر علیه کشور ما، تنگ‌نای سیاسی بر علیه ما ایجاد کنند و حق بهره‌مندی از حقوق دیپلماتیک را از ما سلب کنند.

در عرصه‌ی اقتصادی که همه می دانند دشمنان تحریمهای ناجوان مردانه به راه انداخته اند و تمام گلوگاههای مهم اقتصادی دنیا مانند تجارت جهانی و بانک جهانی را بر ما ممنوع کرده اند.

در عرصه فرهنگی تمام دست آوردهای علمی و هنری و ارتباطی را بر علیه ما به کار گرفته‌اند تا بتوانند در نوع نگرش مردم ما مخصوصا جوانان تأثیر گذار شوند و فرهنگی را بر ما حاکم کنند که تضمین کننده حضور مستکبرانه‌ی آنها در بین مسلمانان باشد و برای رسیدن به این هدف کاری کرده‌اند که آن آداب اسلامی و اخلاق معنوی در بین مردم کم رنگ شود و آن ارتباط سازنده در بین اعضای خانواده جای خود را به روحیه‌ی پرخاشگری و حرمت شکنی بدهد و این که مردم نسبت به ظلم مستکبران روحیه‌ی مقاومت نداشته باشند.

مختار استاد: در نتیجه هم از جهت ادله و هم از جهت کیفیت دفاع در مقابل تهاجمات نظامی و غیر نظامی دشمنان از طرف فقهاء مطالبی وارد شده است که برای حفظ اسلام و عزت مسلمین باید مورد توجه قرار گیرند.

ادامه مباحث در جلسه آینده