موضوع: سوره کهف/اهداف آزمایش های الهی /اصحاب کهف

ماندگاری انسان

﴿أَمْ حَسِبْتَ أَنَّ أَصْحَابَ الْكَهْفِ وَالرَّقِيمِ كَانُوا مِنْ آيَاتِنَا عَجَبًا﴾[1]

در این ایه خداوند متعال به آنچه مایه ماندگاری است در اخلاق، عقاید و اخلاق در قرآن به امت انتقال ودر منظر آرا و اندیشه ودر متناول عموم مردم قرار گرفته است. سپس مصادیق ومواردی که در ذیل تربیت الهی قرار گرفته اند و خطوط پررنگی از دین مداری و دین باوری و حق باوری در تاریخ برای همگان ثبت کرده اند میپردازند. ابتدا طرحی کلی بسته های اعتقادی و اخلاقی و سپس نشان دادن نمونه های توحیدی که به بالندگی رسیده اند وابعاد انسانی رفتارهای خودشان را به نمایش گذاشتند اصحاب کهف از جمله این دین یاوران هستند.

مرحوم علامه طباطبایی در ابتدای شروع تفسیر این آیات در گام نخست می فرمایند در آیات قبل معلوم شد که خداوند متعال جهان را به گونه ای مهندسی وطراحی وتنظیم فرموده اند که انسان در این قضای مهندسی شده الهی ودر این دانشگاه توحیدی انسان مورد آزمایش قرار بگیرد ودر پایان این آزمایش سکوی احسن عملا را فتح بکند . این ازمایش در تفسیری که از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله رسیده از تفسیر الدر المنثور نقل کرده اند دارای3ضلع است. اضلاع این سکوی مرتفع الهی که خروجی این آزمایش همگانی در اوج این سکو قرار گرفتن است عبارت است از «احسن عقلا اورع من حرام الله واسرعکم فی طاعة الله»

«وفي الدر المنثور ، أخرج ابن جرير وابن أبي حاتم وابن مردويه والحاكم في التاريخ ، عن ابن عمر قال : تلا رسول الله صلى‌الله‌عليه‌وآله هذه الآية « لِنَبْلُوَهُمْ أَيُّهُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً » فقلت ما معنى ذلك يا رسول الله؟ قال : ليبلوكم أيكم أحسن عقلا وأورع عن محارم الله ـ وأسرعكم في طاعة الله.»[2]

پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله فرمودند هدف از این آزمایش که نیکوترین انسان از جهت عقل، خرد و اندیشه ورزی و پرهیزکارترین انسان از محارم الله واز ورود در منطقه قُرُق ومنطقه گناه و پایبند ترین و مطیع ترین افراد در میدان انجام واجبات انسان هایی که نظر عقل و مسائل اعتقادی و اخلاق و آرایه های اخلاقی و نیز از جهت پای بندی به دستورات در مرتفع ترین موقعیت ها و شئوها قرار بگیرند. هدف از طراحی صحنه ابتلا و آزمایش این مطالب است.

اصحاب کهف

به دنبال این مطلب وارد مباحث اصحاب کهف شده است نمونه ای آورده است تابا مطالعه سیمای درخشان این قهرمانان قلب انسان دین باور و توحید محور قرار و آرامش بیابد و دلبستگی انسان به دین و رهنمودهای دیدی اشتداد و ازدیاد بیابد. داستان اصحاب کهف را طی چهار آیه به طور اجمال و سربسته وبیش از ده آیه بعد از این چهار آیه زوایای موثر در دین باوری را مورد تعرض قرار داده است.

پاسخ گو بودن قرآن

نکته دیگر در المیزان آمده این است که این ماجرا به همراه دو مورد دیگر مثل داستان ذی القرنین وداستان حضرت موسی (علیه السلام) و همسفر جوانی که همراه و همگام با حضرت موسی بود هرسه داستان از آموزه ها واطلاعاتی است که یهود به مشرکین انتقال دادند تا مشرکین با این سه موضوع دعوای پیامبری حضرت را به چالش بکشند. پاسخ سوالات اگر داده شد اورا شادق والّا اورا پیامبر ندادند. پاسخ به سوالات معیاری بود برای عیار سنجی وصحت ودرستی دعوای حضرت. این به معنای این است که قرآن کتابی پاسخ گو است. استقبال از سوال از روش پیامبر صلی الله علیه واله بوده است. ماجراهایی طی این سه داستان شنیدند که هرکدام جلوه ای از حقیقت جویی را به نمایش گذاشته شده است.