موضوع: المقدمة/الوضع /تفاوت انشا واخبار

مرحوم اصفهانی در بحث انشاء واخبار مسلکی دارند که این مسلک با مسلک مشهور و محقق خراسانی متفاوت است وآن مسلک عبارت است از این که انشاء ایجاد است که با اخبار متفاوت است ولی مشهور و آخوند انشاء را سبب تحقق معنای انشایی می دانند در وعاء اعتبار یعنی الفاظ انشایی را مثل بعت و انکحت را سبب می دانند و مسبب این اسباب لفظیه ملکیت و زوجیت است وزوجیت در وعاء اعتبار است ولی آخوند الفاظ را وجود مجازی و عرضی آن معنای انشایی می دانید و می گویند ملکیت در وعاء لفظ ایجاد می شود. وجود مجازی ملکیت «بعت» است یعنی خود «بعت» نوشتن و گفتنش وجود کتبی و لفظی است . محقق اصفهانی می گویند اعتبار عقلا و اعتبار شرع سبب تحقق ملکیت محقق می شود.

انشاء به فعل یعنی معاطات گاهی انشاء ما و فسخ ما فسخ انشای است مثل فسخت و گاهی فسخ فعلی است مثل مالی که فروختید را به دیگری می فروشید چون ذوالخیار هستید.

«إذ الانشاء خفيف المؤونة، وليس في باب اللفظ إلا قصد ثبوت المعنى به،(معنی را به لفظ ثابت می کنیم) بحيث يكون الموجود بالذات وهو اللفظ وجودا جعليا عرضيا للمعنى، وثبوت المعنى بالعرض بثبوت الفعل جعلا وبناء في غاية المعقولية، بل كما حقق في محله أن التفهيم والتفهم الطبعي إنما هو بالافعال، والوضع توسعة في ابراز المقاصد اخبارا وانشاء، لا أن الانشائية شأن اللفظ بحيث لولاه لم يكن للعقلاء انشاء، وظني أن نفي الانشائية عن الفعل منه (قدس سره) من طغيان القلم، وإلا فهو معترف بأن المعاطاة تفيد التمليك ويقصد به حصول الملك، لا أنه يخبر به عن حصوله قبلا.»[1]

دونوع انشا داریم: 1.طلبی مثل انشا وجوب و حرمت 2.غیر طلبی مثل انشاء زوجیت و ملکیت.

اشکال به محقق اصفهانی

نظریه مرحوم اصفهانی که می گوید انشا و اخبار ایجاد معنای اعتباری در وعا اعتباری نیست بلکه ایجاد معنی به وجود لفظی وعرضی است اشکال این نظریه چیست؟

اشکال اول این است که اگر درباب وضع قائل می شدیم که لفظ وجود تنزیلی ووجود عرضی و وجود مجازی واعتباری معنی هست کلام شما در این جا که انشا وجود دادن به معنی است مجازا وعرضا وجهی داشت. اما شما درباب وضع قائل به تنزیل نشدید

«فتخصيص الواضع ليس إلا اعتباره الارتباط والاختصاص بين لفظ خاص ومعنى خاص.»[2]

رابطه اختصاصیه بین لفظ و معنی پیداکردن است جعل ملازمه است نه تنزیل.