1403/08/12
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: كتاب الإجارة/أركان الإجارة /اعتبار بلوغ
روایات تنزیل از منظر محقق اصفهانی
ما گفتیم این اخبار شامل عقود و ایقائات نمی شود. اگر صبی معامله ای با قصد و اختیار انجام داد فاقد اثر است چون طبق روایت به معامله خطایی تنزیل شده است ولی محقق اصفهانی می گویند تقابل بین عمد و خطا در روایت شامل است عقود و ایقائات نمی شود. چون اگر فعلی قابلیت عمد وقهررا داشت این روایات قابل انطباق هستند مثل باب جنایات که در قتل امکان واقع شدن به صورت تعمداً وقهراً را دارد. قتل عمدی از صبی به منزله قتل خطایی است اما معامله دارای اثر فقط معامله ای است که با قصد باشد .
اشکال امام خمینی
امام خمینی نقدی بر مرحوم اصفهانی دارند : تنزیل عمد بر خطای صبی متوقف بر اثر داشتن خطا نیست بلکه تنزیل دار مدار مصحح است و مصحح گاهی وجود اثر است بر هردو وگاهی وجود اثر است در خود مُنزل مثل این که مُنزل معامله عمدی باشد و منزل علیه معامله خطایی باشد ووجه تنزیل شجاعت در مثل زید کالاسد. در مثال شرعی: الطواف بالبیت صلاة که منزل طواف و منزل علیه صلاة و وجه تنزیل طهارت است.
امام خمینی می فرمایند در تنزیل باید فقط مصحح داشته یاشیم وتنزیل بلا وجه قبیح است ودر تنزیل باید اثری باشد که اثر هم گاهی در منزل و گاهی در منزل علیه است وگاهی در هردواست.
«والاختصاص بالافعال التى ذكرها بلا مخصص. نعم لا بد في التنزيل من أثر إما في المنزل أو المنزل عليه أو فيهما، فقد يكون للفعل الخطأي أثر وفي العمدي أثر آخر، وقد يكون في العمدي أثر دون الخطأي أو العكس، وفي جميعها يصح التنزيل، وأثره ثبوت الاثر تارة وسلبه أخرى وثبوت وسلب ثالثة. كما أن ما قيل - من أن التعبير بأن (عمد الصبي وخطاؤه واحد). »[1]
ارزیابی کلام امام خمینی
دو مطلب به عنوان ارزیابی کلام امام خمینی مطرح شده است:
• ظهور در تنزیل این است که اثر مترتب بر خود عنوان منزل علیه باشد مثل زید کالاسد یا در مثال طواف، ظهور ردر تنزیل این است که خود منزل علیه باید دارای اثر باشد. در مانحن فیه وقتی می گوییم عمد صبی به منزله خطا است و در باب جنایات می گوییم عمد صبی در باب قتل به منزله خطای صبی است در همان باب قتل. وقتی می گوییم معامله عمد صبی به منزله معامله خطایی صبی است باید معامله خطایی یک اثری داشته باشد ولو بطلان. مثل این که قصد کردند خانه ای را اجاره بدهند به جای انشای اجاره انشاء بیع کردند در این جا که بیع خطایی واقع شد آیا بطلان به دلیل بیع خطایی انجام گرفت یا به دلیل این است که اجاره قصدی وافع نشد؟ در معاملات خطایی می گویند اثر به دلیل خطامترتب نیست ولی حقیقتش این است چون مقصود تحقق پیدا نکرده اثری مترتب نیست.