درس خارج اصول استاد رجب علی مقیسه

موضوع: المقدمة/الوضع /معنای حروف

جمع بندی آیت الله خویی

حروف واسما یک اشتراگی دارند که اصل معنی یکی هستند تفاوتشان در استعمال است .این دومطلب در کلام آخوند محل اشکال است

«هذا و لكن يرد على النقطة الأولى ان لازمها صحة استعمال كل من الاسم و الحرف في موضع الآخر مع انه من أفحش الأغلاط. و الوجه في ذلك هو ان استعمال اللفظ في معنى غير المعنى الموضوع له إذا جاز من جهة العلقة الخارجية و المناسبة الأجنبية مع فرض انتفاء العلقة الوضعيّة بينه و بين ذلك المعنى، كان مقتضاه الحكم بالصحّة بطريق أولى إذا كانت العلقة ذاتية و داخلية، ضرورة انه كيف يمكن(یعنی عقلا چنین چیزی درست نیست) الحكم بصحة الاستعمال إذا كانت المناسبة خارجية و العناية أجنب ية، و بعدم صحته إذا كانت داخلية و ذاتية؟ و ان شئت فقل: ان القدر الجامع بين هذا الاستعمال - أي استعمال الحرف في موضع الاسم و بالعكس - و بين استعمال اللفظ في المعنى المجازي هو انتفاء العلقة الوضعيّة في كليهما معاً و لكن لذاك الاستعمال مزية بها يمتاز و يتفوق على ذلك الاستعمال و هي ان الاستعمال هنا استعمال في المعنى الموضوع له، لفرض اشتراكهم في طبيعي معنى واحد ذاتاً و هذا بخلاف ذلك الاستعمال فانه استعمال في غير المعنى الموضوع له بعناية من العنايات الخارجية، فإذا صح ذلك فكيف لا يصح هذا؟ مع انه من الغلط الواضح، بل لو تكلم به شخص لَرُمي بالسفه و الجنون و على ضوء بياننا هذا يتضح لك جلياً ان المعنى الحرفي و الاسمي ليسا بمتحدين ذاتاً و لا اشتراك لهما في طبيعي معنى واحد، بل هما متباينان بالذات و الحقيقة. »[1]

اگر معنای حرف با اسم یکی باشد باید بتوانیم لفظ من را به جای ابتداء و بالعکس استفاده کنیم در حالی که این یک غلط خیلی فاحش و زشتی است .حیوان مفترس را برای رجل شجاع استفاده بکنیم مناسبتی نیست یک مناسبت خارجی استعمال مارا تصحیح می کند اگر مناسبت خارجی موجب تصحیح شد اگر مناسبت ذاتی باشد باید استعمال صحیح تر باشد در حالی که می بینیم اگر استعمال حرف را بجای من استفاده کنیم نه تنها صحیح نیست بلکه یک غلط فاحشی است معلوم می شود که پیوند خارجی وداخلی ندرند

«و يرد على النقطة الثانية: ان لازمها صيرورة جملة من الأسماء حروفاً لمكان ملاك الحرفية فيها و هو لحاظها آلة و مرآة كالتبين المأخوذ غاية لجواز الأكل و الشرب في قوله تعالى: «كلوا و اشربوا حتى يتبين لكم الخيط الأبيض... الآية» فانه قد أخذ مرآة و طريقاً إلى طلوع الفجر، من دون ان يكون له دخل في حرمة الأكل و الشرب و عدمها، فبذلك يعلم ان كون الكلمة من الحروف لا يدور على لحاظه آلياً.»[2] محاضرات ج1 ص58

آخوند گفتند در حرفیه چون آلیت مطرح شد پس حرفی است وملاک اسمیت استقلالیت آن است تفاوت معنی به خاطر این است که ابتدای حرفی حالة لغیره لحاظ می کنیم آقای خویی می گویند در بعضی از معانی اسماء باید به لحاظ مرعاتیت باید تبدیل به حروف بشوند مثل آیه شریفه(کلوا و الخیط البیض من الخیط الاسود)در این جا امر به خوردن و آشمیدن کرده در این جا نهایت تجویز را تبین خیط ابیض یعنی طلوع فجر از خیط اسود یعنی شب که تبین در این جا موضوعیت نداره بلکه طریقیت داره .واقع طلوع فجر حد ترخیص است وقتی تبین که اسم است و طریقیت داشت با این که اسمی است باید حرفی بشود در آیه شریفه تبین را طریقی مطرح کرده هیچ کسی نگفته تبین اسمی حرفی بشود