موضوع: تفسیر موضوعی/سوء ظن /تفسیر آیه 12 سوره نور

در جلسات سابق وارد بحث سوء ظن شدیم و 5 آیه را بحث کردیم و اکنون به اخرین آیه که آیه 12 سوره مبارکه نور هست ، می رسیم.

﴿لَوْ لا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ ظَنَّ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بِأَنفُسِهِمْ خَيْراً وَ قالُوا هذا إِفْكٌ مُبين‌﴾

این آیه در مقام عتاب و توبیخ است. این عتاب از «لولا» فهمیده می شود. ماجرا در توبیخ مسلمین است که نسبت به اتهام به یکی از همسران پیامبر صلی الله علیه و اله بی تفاوت بودند. شان نزول و اینکه آن همسر چه کسی بوده ، در اینده بحث خواهد شد.

ابتدا باید ترجمه و شرح لغات را بیان کنیم.

لولا : توبیخ مسلمین به جهت سکوت در مقابل اتهام به همسر پیامبر صلی الله علیه و اله است.

در بین حق و باطل انسان یا در طرف حق است یا باطل و اگر طرف حق نیست ، قطعا طرف باطل است.

اذ سمعتموه ... : چرا مومنین و مومنات ظن خیر پیدا نکردند و چرا نگفتند این افک مبین است؟

افک : بر وزن فکر ، راغب در مفردات اینطور معنا کرده است : هرچیزی که از حالت طبیعی دگرگون شده باشد مثل بادهایی که از جهت اصلی خارج می شوند و خلاف جهت خودش حرکت می کند[1] مثل گردباد ؛ به همین مناسبت هر حرفی که از مسیر حق خارج شود ، افک گویند. مرحوم طبرسی می فرماید : با توجه به این معنای راغب ، افک به دروغ ساده نمی گویند بلکه دروغ بزرگ که بتواند انقلاب و دگرگونی ایجاد کند.[2]

گاهی دروغ زندگی را متلاشی می کند. مملکت را خراب می کند.

با توجه به همین معنا ، قران کریم توبیخ می کند. انسان در مقابل باطل نباید ساکت باشد. کما اینکه رهبری معظم در فتنه 88 ساکتین فتنه را توبیخ فرمودند و به خواص فرمودند موضع را روشن کنید و بخشی از مشکلات امروز ، ناشی از سکوت آن روز است.

در آیه ما قبل می فرماید :

﴿إِنَّ الَّذينَ جاؤُ بِالْإِفْكِ عُصْبَةٌ مِنْكُمْ لا تَحْسَبُوهُ شَرًّا لَكُمْ بَلْ هُوَ خَيْرٌ لَكُمْ لِكُلِّ امْرِئٍ مِنْهُمْ مَا اكْتَسَبَ مِنَ الْإِثْمِ وَ الَّذي توَلَّى كِبْرَهُ مِنْهُمْ لَهُ عَذابٌ عَظيمٌ﴾

عصبه : بر وزن غصه ، از ماده عصب که رشته های مخصوص پیوند زننده عضلات انسان است[3] . واسطه بین مغز و اعضا و جوارح همین اعصاب است. در آیه شریفه تهمت زنندگان را عصبه می نامد که گروهی از خود مسلمین است. این گروه با تبلیغ توانستند این اتهام را به باور دیگران برسانند و این نشان دهنده این است که از گذشته رسانه قدرت خط دهی داشته است.

اهمیت اصحاب رسانه همین است و خود مبلغین دین نوعی رسانه هستند.

کسانی که در مدینه تهمت ایجاد کردند ، عصبه و گروهی از مسلمین بودند که باعث باور عده ای از مسلمین شد.

در تعداد عصبه هم بین 10 تا 40 نفر گفته اند.