1403/08/30
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: تفسیر موضوعی/سوء ظن /تفسیر آیه 154 آل عمران
در مساله جبر و اختیار که ما مختاریم یا مجبوریم ، سخن و بحثی شکل گرفت و این مساله بسیار شدید و مهم است و بلکه برخی از بزرگان هم در این مساله دچار اشکال شدند. [1]
در بحث و حل این مساله بیان کردیم که سه مقدمه مسلّمه داریم که اول این بود که همه ما در حیطه افعال اختیاری (نه در مثلا ضربان قلب که جزو افعال اختیاری نیست) قدرت بر فعل و ترک داریم.
مقدمه دوم این بود که وجود خدا لا حد است و علم خداوند هم که ذات خداست ، لا حد است و وقتی لا حد باشد ، محدود به زمان و مکان نیست و لذا از ازل همه مسائل من و سائر بندگان را عالم بوده است.
اما این علم خداوند ، موجب جبر ما نیست بلکه علم خداوند در کنار اختیار من است. یعنی می داند منی که مختار هستم چه انتخابی میکنم. کما اینکه شخصی می داند که این وسیله نقلیه با این سرعت قطعا در درّه سقوط خواهد کرد. این علم موجب اجبار راننده وسیله نقلیه بر سقوط نیست.
مقدمه سوم این بود که خداوند به تمام بندگان لطیف است چه مومن چه کافر که از سوره مبارکه اسرا هم آیاتی به عنوان استشهاد بیان کردیم که خداوند فرمود هم برای اهل دنیا شرائط را فراهم می کنیم هم برای طالب اخرت ، لطف و نعمت عطا می کنیم.
نتیجه این که از این مقدمات می فهمیم که ورودی افراد در دنیا متفاوت بوده است. ورودی بعضی در خانواده ای بوده که چشم باز کرده پدر فقیه بالای سرش بوده است و مادرش فاضله بوده است.
کسی در خانواده ای چشم باز کرده که خانواده لاابالی هستند و مرتکب انواع خلاف ها و این فرزند را هم بر خلاف تشویق می کنند.
در اینجا قضایایی ایجاد می شود که عده ای حیران می شوند. فرزندی که در این خانواده بوده ، چه تقصیری داشته؟ چگونه به کمالات برسد؟ و از آن طرف فرزندی که در خانواده فقاهت بزرگ شده هنر خودش نبوده.
جواب این است که نطفه بندی ها بر اساس حساب کتاب بوده. نطفه فلانی در صلب پاک بوده و بالعکس. حساب کتاب ها در همان انتخاب هاست. خداوند عالم بلا حد است و از ازل می دانست که انتخاب شما در دنیا چیست و لذا نطفه را در صلب پاک قرار داد.
برادر حاتم بعد از فوت او آمد پیش مادر گفت می خواهم راه حاتم را ادامه دهم. مادر گفت تو حاتم نمی شوی زیرا حاتم از بچگی هنگام شیر خوردن اول منتظر می ماند که بقیه بچه ها شیر بخورند ، اما تو این گذشت را نداشتی و اجازه نزدیک شدن سائرین به مادر را نمی دادی.
این مطلب ادامه خواهد داشت که در جلسه آینده بیان میکنیم.