موضوع: تفسیر موضوعی/سوء ظن /تفسیر آیه 154 آل عمران

شرح برخی از لغات آیه شریفه 154 سوره مبارکه آل عمران ذکر شد.

﴿ثُمَّ أَنْزَلَ عَلَيْكُمْ مِنْ بَعْدِ الْغَمِّ أَمَنَةً نُعاساً يَغْشى‌ طائِفَةً مِنْكُمْ وَ طائِفَةٌ قَدْ أَهَمَّتْهُمْ أَنْفُسُهُمْ يَظُنُّونَ بِاللَّهِ غَيْرَ الْحَقِّ ظَنَّ الْجاهِلِيَّةِ يَقُولُونَ هَلْ لَنا مِنَ الْأَمْرِ مِنْ شَيْ‌ءٍ قُلْ إِنَّ الْأَمْرَ كُلَّهُ لِلَّهِ يُخْفُونَ في‌ أَنْفُسِهِمْ ما لا يُبْدُونَ لَكَ يَقُولُونَ لَوْ كانَ لَنا مِنَ الْأَمْرِ شَيْ‌ءٌ ما قُتِلْنا هاهُنا قُلْ لَوْ كُنْتُمْ في‌ بُيُوتِكُمْ لَبَرَزَ الَّذينَ كُتِبَ عَلَيْهِمُ الْقَتْلُ إِلى‌ مَضاجِعِهِمْ وَ لِيَبْتَلِيَ اللَّهُ ما في‌ صُدُورِكُمْ وَ لِيُمَحِّصَ ما في‌ قُلُوبِكُمْ وَ اللَّهُ عَليمٌ بِذاتِ الصُّدُور﴾

بیان شد که عده ای اعتماد به خدا داشتند اما عده ای دلشان از ترس و نگرانی پر بود و سو ظن به خدا پیدا کردند.

در ادامه مباحث آیه شریفه خداوند از ایشان نقل می کند که گفتند : اگر ما اختیاری داشتیم در امر جنگ و فرماندهی ، اینگونه شکست نمی خوردیم. کما اینکه در کشور خودمان عده ای مدعی هستند که ادعا دارند که اگر اختیار کشور با ما بود فلان گونه میشد. اما این سخنان در همه موارد صحیح نیست. گاهی مسئولین دچار اشکال هستند اما این سخن مطلق و همه جایی نیست بلکه در خیلی از مسائل صادق هم نیست.

خلاصه ، طایفه دوم مدعی بودند اگر ما فرماندهی داشتیم اینگونه شکست نمی خوردیم.

این سخن در واقع تخطئه و سوءظن به پیامبر صلی الله علیه و اله بود. چرا که مدیریت نظامی و سیاسی حضرت را زیر سوال می برند. در واقع دو مدل سو ظن دارند.

از طرفی پیامبر صلی الله علیه را غیر صادق در وعده ها می دانند در حالی که علت شکست طمع عدهای از همین مسلمین بود وگرنه طبق برنامه و سیاست رسول خدا صلی الله علیه و اله مسلمین در ابتدای احد پیروز شدند.

از طرفی ایشان را نابلد به مساله مدیریت جنگی قلمداد می کنند.

مضاجع : جمع مضجع و ضجع یعنی محل خوابیدن و استراحت است. در این مقام به معنای مقتل و قتلگاه است.

برز : یعنی آشکار شدن و بیرون آمدن

اگر وقت عملیاتی و اجرایی شدن امر خدا و تحقق امر و اراده خدا برسد ، افراد خودشان با پای خودشان به طرف مضاجع خودشان حرکت می کنند. مبادا انسان برای خاطر اوهام و خیالات خودش ، تکالیف را تاخیر بیاندازد به این خیال که مقدرات را تغییر دهد.

یمحص : از محص به معنای پاک شدن و خالص شدن.

خدا اراده دارد که قلبهای شما را آزمایش کند تا خالص گردند مومنان در دلهایشان

سخت ترین امتحان و حساس ترین امتحان ، امتحان قلب است.

و در انتها می فرماید خدا به عمق دلها آگاه است.

خداوند امتحان می کند تا خودمان گوشمان را بگیریم تا خدایی نکرده به بیراهه نرویم.

اما تفسیر آیه شریفه :

این آیه توصیف حال و هوای دو گروه از مسلمین در شام غریبان جنگ احد است. مسلمین شکست خوردند و در این فضای غم ، شایعه شد که مشرکین در حال برگشت به طرف مدینه هستند تا به طور کامل اسلام را از بین ببرد. وقتی این شایعه منتشر شد ، شکست تلخ تر شد.