موضوع: تفسیر موضوعی/سوء ظن /تفسیر آیه 154سوره مبارکه آل عمران

کلام در تفسیر آیه 154 سوره آل عمران بود.

پیش زمینه آیه شریفه و ترجمه آن بیان شد.

﴿ثُمَّ أَنْزَلَ عَلَيْكُمْ مِنْ بَعْدِ الْغَمِّ أَمَنَةً نُعاساً يَغْشى‌ طائِفَةً مِنْكُمْ وَ طائِفَةٌ قَدْ أَهَمَّتْهُمْ أَنْفُسُهُمْ يَظُنُّونَ بِاللَّهِ غَيْرَ الْحَقِّ ظَنَّ الْجاهِلِيَّةِ يَقُولُونَ هَلْ لَنا مِنَ الْأَمْرِ مِنْ شَيْ‌ءٍ قُلْ إِنَّ الْأَمْرَ كُلَّهُ لِلَّهِ يُخْفُونَ في‌ أَنْفُسِهِمْ ما لا يُبْدُونَ لَكَ يَقُولُونَ لَوْ كانَ لَنا مِنَ الْأَمْرِ شَيْ‌ءٌ ما قُتِلْنا هاهُنا قُلْ لَوْ كُنْتُمْ في‌ بُيُوتِكُمْ لَبَرَزَ الَّذينَ كُتِبَ عَلَيْهِمُ الْقَتْلُ إِلى‌ مَضاجِعِهِمْ وَ لِيَبْتَلِيَ اللَّهُ ما في‌ صُدُورِكُمْ وَ لِيُمَحِّصَ ما في‌ قُلُوبِكُمْ وَ اللَّهُ عَليمٌ بِذاتِ الصُّدُور﴾

(ترجمه : پس از آن غم، خدا شما را ايمنى بخشيد كه خواب آسايش، گروهى از شما را فرا گرفت و گروهى هنوز در غم جان خود بودند و از روى نادانى به خدا گمان ناحق مى‌بردند (از روى انكار) مى‌گفتند: آيا ممكن است ما را قدرتى به دست آيد؟ بگو: تنها خداست كه بر عالم هستى فرمانرواست. (منافقان از ترس مؤمنان) خيالات باطل خود را كه در دل مى‌پرورند با تو اظهار نمى‌دارند، (با خود) مى‌گويند: اگر ما را قدرت و پيروزى بود (شكست نمى‌خورديم) و در اينجا كشته نمى‌شديم. بگو: اگر در خانه‌هاى خود هم بوديد باز كسانى كه سرنوشت آنان (در قضاى الهى) كشته شدن است (از خانه‌ها) به پاى خود به قتلگاه بيرون مى‌آمدند، تا خدا آنچه در سينه داريد بيازمايد و آنچه در دل داريد پاك و خالص گرداند، و خدا از راز درون سينه‌ها آگاه است.)

لازم است برخی از واژگان آیه شریفه بیان و تبیین شود.

الغم : مقصود از غم ، اندوه حاصل از شکست در جنگ احد است.

امنه : یعنی ارامش و امنیت

نعاسا : از نعس است به معنای خواب سبک است.[1]

یغشی : از غشو به معنای فراگرفتن است.[2]

گروه اهل ارامش کسانی بودند که از اول دلشان محکم بود و پیامبر را درست شناخته بودند و همچنین علاوه بر اهل ایمان ، گروهی که مشکل داشتند در شناخت به پیامبر صلی الله علیه و اله اما توبه کرده بودند.

این ضمیمه و یکی شدن نشان از ارزش و اهمیت و تاثیر توبه است.

اهمتهم : از هم و غم است. برخی اینجا به معنای تلاش و کوشش گرفته اند اما وجه معنای اول یعنیغم و اندوه این است که به قرینه مقابله با نعاس و ارامش ، اینجا هم و غم معنا می شود و همچنین قید انفسهم و ادامه آیه نیز همین را تایید می کند چرا که این عده بری جنگ و جهاد نیامده بودند بلکه هدفشان صرفا تجارت و کسب غنائم بوده است.

ظن الجاهلیه : چرا که با دیدن کشتار عظیم از مسلمین ، و شایعه برگشت لشکر مشرکین ، تصور خلاف نسبت به خداوند متعال پیدا کردند که العیاذ بالله ، خداوند و رسول الله صلی الله علیه و اله کذب گفته اند.

وجه امتیاز این گروه دوم و گروه اول این بود که گروه دوم مضطرب بودند و بی اعتماد ولی گروه اول در عین اینکه ناراحت بودند از شکست اما ارام بودند و اضطراب قلبی نداشتند.

شی : در اینجا به معنای بهره است.

ما لا یبدون لک : انگیزه های از جنگ است که بیان شد که هدفشان تجارت بوده نه جهاد فی سبیل الله