موضوع: تفسیر موضوعی/سوء ظن /تفسیر آیه 12 سوره فتح

ماجرای صلح حدیبیه جنبه عبرت آموزی خاصی دارد و به همین جهت ما مفصل بحث کردیم و در این آیه شریفه از زوایای محتلف بحث را دنبال کردیم.

اکنون در مقام جمع بندی بیان می کنیم که :

برای کشف اعجاز قرآن باید به تفسیر قرآن توجه کرد. وقتی تفسیر را درک کرد انسان ، آیات را شیرین تر و بهتر درک می کند.

﴿بَلْ ظَنَنْتُمْ أَنْ لَنْ يَنْقَلِبَ الرَّسُولُ وَ الْمُؤْمِنُونَ إِلى‌ أَهْليهِمْ أَبَداً﴾

این قسمت از آیه خطاب به مسلمین که از حضور در کاروان مسلمین تخلف کردند. خداوند در مقام عتاب می فرماید : خیال کردید که پیامبر به مدینه بر نمی گردد و در این سفر از دنیا خواهد رفت؟

﴿وَ زُيِّنَ ذلِكَ في‌ قُلُوبِكُم‌﴾

این سو ظن باعث شد که باور کنید این خیالات را و احتمال خطا ندهید و دچار محاسبه غلط شوید.

﴿وَ ظَنَنْتُمْ ظَنَّ السَّوْءِ وَ كُنْتُمْ قَوْماً بُوراً ﴾

و شما به خدا سو ظن پیدا کردید و بر اثر عدم یقین در قلب ، نفاق ظاهر شد.

نکته :

بور یعنی شدت کسادی در چیزی[1] . کسادی لازمه فساد و نابودی است. مثل کاسبی که در هوای گرم ماهی بفروشد و مشتری نداشته باشد که سبب فساد سرمایه است. مثل زمین بائر که به سبب کسادی ، خرابه شده است.

علی ای حال کسانی که متخلف بودند ، هلاک شدند. چه هلاکتی مقصود است؟ منظور مرگ نیست ، بلکه مقصود هلاکت معنوی است. انسان کاری را بتواند انجام دهد ولی نکند ، جایی کار خیری برایش فراهم شود ولی انجام ندهد سبب درگیری و سنگین شدن قلب است.[2]

متخلفین دلهایشان مرده شد و حیات معنوی نداشتند و یکی از نشانه های مرگ معنوی نفاق است.

بعضی مفسرین فرمودند : اجر و پاداش اخروی را از دست دادند و گرفتار عذاب اخروی می شوند.[3]

استاد : این دو احتمال مانعه الجمع نیست و به حسب و تناسب عملکرد ، هر دو صادق است.