موضوع: تفسیر موضوعی/سو ظن /آیه اول سو ظن

اقسام و مراتب سو ظن بیان شد.

تذکر : سو ظن اثرش بی اعتمادی در اجتماع و گروه است. اثر بی اعتمادی نیز ، عدم آرامش است.

در جامعه هم مردمی که اعتماد به مسئولین نداشته باشند ، آرامش نخواهند داشت.

لذا بر اثر عدم ارامش ، ترس و وحشت به وجود خواهد امد و ثانیا افراد جامعه دنبال خنثی کردن و زدودن همدیگر خواهند بود.

6 آیه در مورد سو ظن داریم.

اولین آیه در مبارکه حجرات ، شریفه 12 آمده است.

﴿يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثيراً مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْم‌ وَ لا تَجَسَّسُوا وَ لا يَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضاً أَ يُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَنْ يَأْكُلَ لَحْمَ أَخيهِ مَيْتاً فَكَرِهْتُمُوهُ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحيم‌﴾

(ترجمه : ای اهل ایمان ، از بسیاری از گمان ها بپرهیزید چرا که بعضی از گمان ها گناه است. در امور دیگران تجسس نکنید. غیبت همدیگر را نکنید. آیا دوست دارید گوشت مردار برادر میت خود را بخورید؟ پس کراهت دارید و بدتان می آید.)

البته استاد محترم نسبت به ترجمه ملاحظات و تاملاتی دارند که ان شا الله بیان خواهد شد.

تذکر : گناه پلید است مثل ظرف نجاست بلکه بدتر از آن ولی چون درک نکرده ایم مراعات نداریم و خداوند در این آیه از غیبت اینگونه یاد می فرماید.

چند نکته :

1 - مقصود از ظن در آیه شریفه چیست؟ وصف به سوء نشده و متصف به حسن هم نشده است. مطلقا پرهیز از ظن داده است. باید مشخص شود چه گمانی مقصود است.

این گمان گرچه مقید نشده است ، اما انصراف به سو ظن دارد. زیرا اگر گمان حَسَن باشد ، خداوند متعال حکیم ، نهی از آن نمی فرماید و پرهیز نمی دهد بلکه تشویق می فرماید و خطاب منبعثانه دارد.

کما اینکه فرمود :

﴿لَوْ لا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ ظَنَّ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بِأَنْفُسِهِمْ خَيْراً وَ قالُوا هذا إِفْكٌ مُبين‌﴾[1]

(ترجمه : آيا سزاوار اين نبود كه چون (از منافقان) چنين بهتان و دروغها شنيديد مردان و زنان مؤمن حسن ظنّشان درباره يكديگر بيشتر شده و گويند: اين دروغى است آشكار؟)

وقتی خبری می شنوی حمل بر معنای شر نکن بلکه حمل بر معنای خیر کن.

این قرینه شد که اگر مقصود حسن ظن باشد ، دستور دارد نه تحذیر.

ثانیا اجتناب از سو ظن ، مربوط به افراد خوب است. نه افراد ناجور و نادرست. چرا که در مقابل اهل معصیت باید سو ظن داشته باشیم تا متضرر نشویم.