موضوع: تفسیر موضوعی/سوء ظن و حسن ظن /تبیین مراتب سو ظن

در مباحث مرتبط با سو ظن ، آن چه که باید مورد بحث قرار بگیرد اقسام و مراتب است.

اقسام سو ظن را بیان کردیم که سه قسم بود. سو ظن به نفس ، سو ظن به اطرافیان و سو ظن به خداوند

احکام این قسم هم ذکر شد.

تذکر : گاهی اوقات حسن ظن در محل خودش ، هزینه دارد اما نسخه های قرآن کریم حکمت دارد. اگر حسن ظن گاهی هزینه داشته باشد ، باز هم این هزینه ها در مقابل بهره ها و منافع آن چیزی نیست.

مثلا کسی که با اقوام بر اساس حسن ظن رفتار می کند ، دیگران او را ساده لوح قلمداد می کنند اما در نتیجه نهایی مخصوصا اگر با عینک اخرت باشد ، برکات حسن ظن قابل مقایسه با مضرات آن نیست. یا منافع حسن ظن با مضرات سو ظن قابل مقایسه نیست.

مثال دیگر : بعضی از جوانانی که با خانواده ای ازدواج کرده که مجبور است با عینک حسن ظن رفتار کند. اگر اینطور نباشد مجبور به جدایی می شوند و سر سلسله شر ایجاد می شود و مبدا الگوی منفی می شوند.

علی ای حال احکام هر کدام از این اقسام بیان شد.

اما مراتب سو ظن :

مرتبه اول : فکر و خیال است که ظهور و بروز ندارد. از جهت فقهی حکمی ندارد و از جهت اخلاقی عذابی ندارد. اما از جهت اخلاقی باید مراقب باشیم که همین مرتبه هم اتفاق نیافتد چون گاهی اوقات سستی با همین مرتبه موجب گرفتاری در مراتب بعدی است.

مثل کسی که در جمعی نشسته و می بیند دو نفر پچ پج می کنند و به او اشاره میکنند خطائا و لاجرم برای این شخص سو ظن ایجاد می شود. البته اگر کسی روی نفس کار کرده باشد همین مقدار هم برایش ایجاد نمی شود. مثل عارفی در خواب دید به نامحرم نگاه می کند و نگران شد و ناراحت شد که تو هنوز در خواب به نامحرم نگاه میکنی یعنی زمینه خطا هست و خطر وجود دارد و توسل کرد تا اینکه در خواب هم قدرت کنترل چشم را داشت.

لذا علی ای حال از حیث فقهی حرام نیست و هکذا از حیث اخلاقی ، اما از حیث عرفانی جای مراعات و مراقبت است.

مرتبه دوم : ظهور آثار سو ظن که هم حرام است هم اغاز قصه پر غصه است. به هر اندازه از مرتبه اول دور شد و به مرتبه دوم نزدیک شد ، عقوبت هم به تناسب بالاتر می رود.