1403/01/26
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: تفسیر موضوعی/وفای به عهد /مباحث روایی وفای به عهد
در مساله تفسیر موضوعی آیات وفای به عهد، آیات مرتبط با وفای به عهد بررسی شد و به پایان رسید و اکنون وارد روایات مربوط به وفای عهد می‌شویم.
روایات وفای به عهد:
1- عَنْ عَلِيٍّ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَا دِينَ لِمَنْ لَا عَهْدَ لَه[1]
کسی که روحیه وفای به عهد ندارد، دین ندارد. این اهمیت مساله عهد و وفای به عهد است.
البته به حسب دلالت اقتضا، مقصود دین کامل است. نه اینکه کسی که اهل وفا نیست، کافر باشد و حکم کافر بر او جاری شود.
۲- امیرالمؤمنین در نامه به مالک‌اشتر (نامه ۵۳ نهج‌البلاغه) در عهدنامه ولایت مصر فرمود:
... وَ إِنْ عَقَدْتَ بَيْنَكَ وَ بَيْنَ [عَدُوٍّ لَكَ] عَدُوِّكَ عُقْدَةً أَوْ أَلْبَسْتَهُ مِنْكَ ذِمَّةً فَحُطْ عَهْدَكَ بِالْوَفَاءِ وَ ارْعَ ذِمَّتَكَ بِالْأَمَانَة وَ اجْعَلْ نَفْسَكَ جُنَّةً دُونَ مَا أَعْطَيْتَ فَإِنَّهُ لَيْسَ مِنْ فَرَائِضِ اللَّهِ شَيْ‌ءٌ النَّاسُ أَشَدُّ عَلَيْهِ اجْتِمَاعاً مَعَ تَفَرُّقِ أَهْوَائِهِمْ وَ تَشَتُّتِ آرَائِهِمْ مِنْ تَعْظِيمِ الْوَفَاءِ بِالْعُهُود وَ قَدْ لَزِمَ ذَلِكَ الْمُشْرِكُونَ فِيمَا بَيْنَهُمْ دُونَ الْمُسْلِمِينَ لِمَا اسْتَوْبَلُوا مِنْ عَوَاقِبِ الْغَدْر ...
ذمه به معنای وجدان است در اصل لغت که انسان را به رعایت حقوق دیگران وادار می‌کند و در معنای جدید که عهد و پیمان است به‌کاررفته و استخدام در این معنا شده است.
هرگاه با دشمن عهدی بستی، آن عهد را نگه دار از طریق وفای به آن عهد؛ از پیمان خودت به‌عنوان امانت نگه دارد. به بهانه دشمنی حق نقض پیمان نداریم.
امانت‌داری صرفاً به نگه داری اموال دیگران نیست. همسر و فرزند هم امانت هستند. امانت تعریف خاصی در شریعت دارد.
در ادامه حضرت فرمود: در راه حفظ امانت جانت را سپر کن. مردم با تمام تفاوت‌ها و اختلاف‌نظرشان، در وفای به عهد متحد هستند و اتفاق قول و نظر دارند. حتی مشرکین هم این مساله را رعایت دارند؛ چون از عواقب عهدشکنی آگاه هستند.
مشکل ما در همین مساله است که موجب بهانه دست دشمن دادن می‌شود و مسلمین در این مساله وفای به عهد باید خیلی جدی و مراقبت داشته باشند.