1402/08/13
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: تفسیر موضوعی/تکبر /تفسیر آیات مربوط به عذاب قوم حضرت شعیب ع
بیان شد که جناب شعیب زحمات بسیاری کشید ولی قوم او بر اساس تکبر خود ایمان نیاوردند.
قبل از بیان آیات دیگر در رابطه با حضرت شعیب یک روایت بیان میکنیم که در ادامه بحث به ارتباط این روایت و آیات مرتبط به ماجرای حضرت شعیب خواهیم پرداخت.
عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ بِشْرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِي عِصْمَةَ قَاضِي مَرْوَ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ:
... أَوْحَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَى شُعَيْبٍ النَّبِيِّ ص أَنِّي مُعَذِّبٌ مِنْ قَوْمِكَ مِائَةَ أَلْفٍ أَرْبَعِينَ أَلْفاً مِنْ شِرَارِهِمْ وَ سِتِّينَ أَلْفاً مِنْ خِيَارِهِمْ فَقَالَ ع يَا رَبِّ هَؤُلَاءِ الْأَشْرَارُ فَمَا بَالُ الْأَخْيَارِ فَأَوْحَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَيْهِ دَاهَنُوا أَهْلَ الْمَعَاصِي وَ لَمْ يَغْضَبُوا لِغَضَبِي.[1]
این روایت صحیحه و دارای شهرت است
اما آیات دیگری که مرتبط با داستان حضرت شعیب است.
قبلاً بیان شد که دو بار بعثت حضرت شعیب اتفاق افتاد یک بار در شهر مدین و یک بار در روستای ایکه و در هر دو بعثت حضرت شعیب بسیار تلاش نمود و حوصله و صبر به خرج داد.
در سوره هود آیه ۹۴ میفرماید :
﴿وَ لَمَّا جاءَ أَمْرُنا نَجَّيْنا شُعَيْباً وَ الَّذينَ آمَنُوا مَعَهُ بِرَحْمَةٍ مِنَّا وَ أَخَذَتِ الَّذينَ ظَلَمُوا الصَّيْحَةُ فَأَصْبَحُوا في دِيارِهِمْ جاثِمين﴾
صیحه یعنی صدای عظیم و قاعدتاً عذاب از صاعقه صادر شده و شاهد آن عبارت جاثمین می باشد که به معنای خشک شدن است یعنی قوم شعیب بعد از نزول عذاب در جای خود خشک شدند.
در سوره عنکبوت آیه ۳۷ میفرماید :
﴿فَكَذَّبُوهُ فَأَخَذَتْهُمُ الرَّجْفَةُ فَأَصْبَحُوا في دارِهِمْ جاثِمينَ﴾
هر دو آیه مربوط به اهل مدین است و جمع بین دو آیه این است که ابتدا صاعقه آمد و قوم شعیب در جای خود خشک شدند و سپس زلزله آمد.
و اما بین آیات و روایت مذکور در بدو امر تنافی وجود دارد. چرا که در آیه شریفه ، ﴿الذین آمنوا معه﴾ اهل نجات بودند اما در روایت ، اخیار که مکلف به امر به معروف بودند و به حسب ظاهر روایت در دسته مومنین بودند دچار عذاب شدند.
در جواب ، اینگونه پاسخ داده میشود که عذاب در مراحل مختلف انجام گرفته است و آنچه در آیه شریفه بیان شده عذاب نهایی است اما در روایت عذاب در مرحله میانی است و در واقع روایت ناظر به عذاب قوم شعیب در مرحله کوچکتر و نازلتر میباشد که اخیار کذایی را نیز در بر گرفته است مثلاً بیماری همگانی یا قحطی یا مشکلاتی در زراعت و کشاورزی آنها
نکته مهم : ایکه در نزدیکی مدین بوده است و قاعدتاً اهالی ایکه از عذاب اهل مدین مطلع شدهاند اما در عین حال همان پیامبری که برای اهل مدین مبعوث شد بر ایشان نیز مبعوث شد و همان سخنان و معارف را تبلیغ کرد و با این حال مردم ایکه سر ناسازگاری و تکبر گرفتند و این نکته برای ما عبرت است که لجاجت و تکبر تا چه اندازه انسان را دچار شقاوت می کند.