موضوع: فقه الاسره/حقوق زوجین /تبیین موضوع مساله

نکات اخلاقی ابتدای سال تحصیلی :

تبریک میلاد پر خیر و برکت رسول خاتم صلی الله علیه و اله و حضرت امام جعفر صادق علیه السلام که آغاز سال تحصیلی ما مقارن با این دو میلاد با برکت شده است و امیدواریم در این سال تحصیلی مورد عنایت ولی عصر عجل الله فرجه الشریف قرار بگیریم.

شرط موفقیت در مسیر نوکری و سربازی امام زمان عجل الله فرجه الشریف ، تسویه نیت است. انسان در گرو نیت خویش است. نیت با حساب کتاب ظاهری ما متفاوت است. ممکن است ظاهر انسان با نیت قلبی او متفاوت باشد.

جوهره حقیقی افراد به نیات قلبی ایشان است. نیات ما کاشف از عوالم سابقه ماست. عوالمی که همه زندگی و برنامه های ما در آنجا قالب بندی شده است. البته خدای کریم فرصت قرار داده است که اگر در عوالم سابقه کوتاهی و تقصیری بوده ، در این فرصت دنیا جبران کنیم.

لازم است انسان گاهی برای خودش فکر و تحرکی داشته باشد.

نتیجه مباحث این است که سال جدید تحصیلی ، فرصت مجددی است و الان زمان جدیدی است که در اختیار ما قرار داده شده است. عده ای سال قبل ، اخرین فرصت تحصیلی شان بود. یا از دار دنیا رخت بر بستند ، یا مسیرشان تغییر کرد.

مبادا این نعمت و فیض حضور در سر این سفره ، باعث غفلت ما شود و از اداء شکر این نعمت باز بمانیم.

دنیا را درست بشناسیم و حساب دنیا و اخرت را درست انجام دهیم. دنیا با همه گستردگی ، در برابر اخرت ما مثل کاه در برابر کوه است. در این فرصت کوچک ، راه را گم نکنیم.

مشکل ما این است که می دانیم اما باور درستی نداریم که واقعا دنیا در برابر اخرت چیزی نیست.

اگر از این افراد مسن بپرسیم دنیا چگونه گذشت ، می گویند «نفهمیدیم این هفتاد ، هشتاد ،نود سال چگونه گذشت.»

مراقب باشیم گرفتار روزمرگی و تکرار لغو نشویم.

و اما مباحث فقهی :

از سال قبل وارد فقه معاصر با موضوع فقه الاسره شدیم و هدف اینست که در این وضعیت دنیای امروزی ، این رکن مهم خانواده را تبیین و شئون آن را تعریف کنیم و در قالب فقه ، مسائل مختلف آن را مورد بررسی قرار دهیم.

در سال گذشته دو بحث «عوامل تحدید نسل» و «صله الارحام و قطیعتها» مورد بحث قرار گرفت و به نتیجه رسید.

از این جلسه وارد مبحث جدید با عنوان «حقوق زوجین» می شویم.

در شریعت مقدس حق مرد و زن و زوج و زوجه چیست؟

محور بحث ما کتاب شریف تحریر الوسیله حضرت امام خمینی ره است.

الحقوق الواجبه بین الزوجین :

فصل في القَسم و النشوز و الشقاق‌

لكل واحد من الزوجين حق على صاحبه يجب عليه القيام به و إن كان حق الزوج أعظم، و من حقه عليها أن تطيعه و لا تعصيه و لا تخرج من بيتها إلا باذنه ...[1]

(ترجمه : برای هریک از زوجین ، حقی بر گردن طرف مقابل وجود دارد که واجب است اداء آن حق ، هرچند حق زوج اعظم و بزرگتر است. و از جمله حقوق مرد بر همسرش ، این است که زوجه اطاعت زوج را کن و با دستور زوج مخالفت نکند و بدون اذن زوج از منزل خارج نشود.)

پیش از تبیین مساله و تحلیل ان لازم است اصطلاحات مذکور در عنوان مساله را توضیح دهیم.

قَسم یعنی حق هم خوابی که طرفینی است. بعد از علقه عقد زوجیت دائم ، این دو شخص به یکدیگر حق هم خوابی پیدا می کنند. این حق با مساله مواقعه متفاوت است. قید زوجیت دائم را استاد بیان فرمودند ، تا عقد موقت و منقطع خارج شود چرا که احکام عقد موقت با عقد دائم متفاوت است که در جای خودش بحث شده است.

لذا حتی در صورت انین بودن یا جنون یا خصی بودن ، این حق ساقط نیست. البته این حق قابلیت سقوط از طرف صاحب حق هست البته به شرط رضایت طرف مقابل. یعنی زوج حق هم خوابی خود را اقط کند به شرطی که زوجه نیز رضایت بدهد به این عدم هم خوابی.

نشوز یعنی تخطی و تخلف از حقوق واجب در روابط بین زوجین.

لذا بعد از بیان حقوق ، مساله نشوز را بررسی خواهیم کرد.

مرد متخطی را ناشز و زن متخلف از حقوق زوج را ناشزه میگویند.

بعضی از حقوق مادی است مثل استمتاع و بعضی معنوی است مثل حفظ حیثیت و آبروی مرد و یا حفظ آرامش زوج.

علی ای حال تخلف از این شرایط را بررسی خواهیم کرد.

البته بین مسائل فقهی و مسائل اخلاقی نباید خلط کرد. قبلا هم تذکر داده شده که جنبه های اخلاقی و فقهی را باید تفکیک کرد و البته در مقام عمل ، هر دوی اینها دین محسوب می شوند و لازم است به آنها عامل و معتقد بود.

و اما شقاق به معنی جدایی و طلاق نیست ، بلکه با نگاه دقیق فقهی ، به معنای کدورت و اختلافی است که ممکن است منجر به طلاق شود والبته ممکن هم هست منجر نشود.

در قرآن کریم چهار مرتبه کلمه شقاق تکرار شده است و در همه اینها به معنای جنگ و منازعه و جدل است.

یعنی جایی در معنای طلاق به کار نرفته است.

از جمله در سوره مبارکه نسا ،آیه 35 :

﴿وَ إِنْ خِفْتُمْ شِقاقَ بَيْنِهِما فَابْعَثُوا حَكَماً مِنْ أَهْلِهِ وَ حَكَماً مِنْ أَهْلِها إِنْ يُريدا إِصْلاحاً﴾[2]

(ترجمه : اگر ترسیدید بین زوجین اختلاف ایجاد شود ، پس بفرستید حکم و بزرگتری را از اهل زوج و حکمی را از اهل زوجه اگر قصد اصلاح بین آن دو وجود دارد)

از این آیه شریفه روشن می شود که شقاق به معنای طلاق نیست بلکه به معنای کدورت و دشمنی است.

نکته دیگر اینکه آیه شریفه ، حکم به بعث حکم را منوط به خوف شقاق فرمود ، نه خود شقاق. یعنی قبل از اینکه اختلاف ایجاد شود ، پیشگیری شود.

استاد محترم پیش از شروع در مباحث حقوق زوجین و تفصیل مساله نشوز و شقاق ، جمع کثیری از پرونده های طلاق خانوادگی رابررسی نمودند.

معنای این سه اصطلاح روشن شد و مباحث استدلالی در جلسات اینده تبیین خواهد شد.