درس خارج اصول آیت الله مظاهری

90/01/20

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع : حجیت استصحاب از روایات

  بحث درباره این روایت دوم زراره بود صدرش را خواندیم و یک نفهمیدگی هم داشتیم که بالاخره آن نفهمیدگی را هم نتوانستیم جواب بدهیم، نتوانستند جواب بدهند، اگر کسی آن نفهمیدگی را مضر برای روایت بداند روایت را باید طرد کنیم و اگر کسی بگوید که خب نفهمیدگی ما دلیل بر این نیست که توی روایت داریم لاتنقض الیقین بالشک این که دیگر ضرر به آن نفهمیدگی ندارد این که اشکال ندارد پس به لاتنقض الیقین بالشک تمسک می‌کنیم.

  اما مشکل مباحثه امروز است و باز هم یک نفهمیدگی توی روایت هست و نمی‌شود این نفهمیدگی راهم رفع بکنیم نمی‌شود به این معنا ما نمی‌توانیم، ما نتوانستیم بزرگان هم که درباره‌اش صحبت کرده‌اند نشده، حالا روایت را ذیلش را باز بخوانم.

  قلت ان رایته فی ثوبی و انا فی الصلوه من خون دماغ شدم قبل از نماز چیزی ندیدم وارد نماز شدم وسط نماز دیدم ان رایته فی ثوبی و انا فی الصلوه قال تنقض الصلوه و تعید نماز را بشکن واعاده کن، نماز را بشکن یعنی نماز را ول بکن برو تطهیر بکن لباست را عوض بکن یک نماز دیگر بخوان ، تنقض الصلوه و تعید اذا شککت فی موضع منه ثم رایته، و ان لم تشک ثم رایته رطبا اما اگر شک نداشتی و وارد نماز شدی توی وسط نماز خون را دیدی قطعت الصلوه و غسلته نماز را نشکن، نماز را قطع بکن و بشوی آن را و ثم نماز را از همان جا تمام بکن، ثم بنیت علی الصلوه، چرا؟ لانک لاتدری لعله شییء اوقع علیک برای این که ممکن است این خون همین الان پیدا شده وقتی این احتمال را می‌دهی فلیس ینبغی لک ان تنقض الیقین بالشک دیگر استصحاب جاری بکن یعنی بگو من با استصحاب آمده‌ام تا این جا، این خون هم احتمال می‌دهم همین حالا پیدا شده ، خب بر می‌گردد مطلب به این که اگر وسط نماز خون را دیدی و فهمیدی که این از قبل بوده نماز را باید بشکنی تنقض الصلوه و تعید و اما اگر این یقین را نداری ولو خون هم دیدی آن خون را توی وسط نماز رفع کن و نمازت درست است برای این که احتمال این هست که این خون تازه پیدا شده نه از اول و نقض یقین به شک نکن.

  اشکال یکی این است که این نماز را قطع بکند و این خون را بشوید این موالات به هم نمی‌خورد؟ این فعل کثیر نیست؟ این قطع نماز نیست؟ حالا این جاها را بگویید که نه، امام علیه السلام فرموده، در بعضی جاها هم البته ما نمی‌گوییم اما بسیاری از فقهاء گفته اند سلسل البول یا مبطون در وسط نماز آب بگذارد خودش را آب بکشد بعد هم وضو بگیرد بعد هم نماز را از این جا شروع بکند، حالا این ایراد خیلی اهمیت ندارد ، اهمیت دارد اما حالا بگوییم که خب به قول حضرت امام می‌گفتند یک تعبد است خیلی خوب یک تعبد و می‌گوییم قطع نماز طوری نیست و وسط نماز اشکال ندارد و این حرف ها.

  اما اشکال مهم این است که اگر بعد از نماز ببیند، حضرت فرمودند نمازت درست است اگر در وسط نماز ببیند حضرت فرمودند نمازت باطل است ، چرا؟ مسئله جلسه قبل ما این بود قال قلت له اصاب ثوبی دم رعاف حضرت فرمودند فان ظننت انه قد اصاب ثوبی ولم اتیقن ذلک فنظرت ولم ارشیئاً فصلیت فرایت فیه، قال تغسله و لاتعید الصلوه خب اگر بعد فهیمد فرمودند که طوری نیست، حالا طوری نیست ما گفتیم برای خاطر قاعده فراغ یا ما گفتیم برای این که مأتی به مطابق با مأمور به است، حضرت فرمودند برای استصحاب ، آن اشکالهای دیروز که می‌گفتیم آقا استصحاب یعنی چه؟ استصحاب چه جا دارد این جا؟ قاعده فراغ مقدم است ، مأتی به عین مأمور به بوده و استصحاب چیست؟ بالاخره مرحوم آخوند گفتند استصحاب در حال نماز است ولی بالاخره اگر این نجاست را این خون را بعد از نماز دید نمازش درست است خب این مباحثه گذشته بود.

  اما اگر این خون را در وسط نماز دید فرمودند نمازش باطل است. گفتند اگر احتمال این باشد که همین حالا پیدا شده بشوی آن را و نماز را بخوان تمام بشود اما اگر بدانی قبلا پیدا شده نمازت باطل است، لذا خون را اگر بعد از نماز ببیند گفتند نماز صحیح است اگر در وسط نماز ببیند گفتند نماز باطل است اگر آن اولی استصحاب دارد خب این هم استصحاب دارد، اگر اولی استصحاب ندارد مأتی به و مأمور به و این هاست هر چه دیروز گفتیم این جا هم می‌آید و حضرت روی قاعده باید فرموده باشند که قلت ان رایته فی ثوبی و انا فی الصلوه حضرت باید بگویند لاتنقض الصلوه و لاتعید چرا؟ استصحاب دارد لذا این اعاده نکن، اعاده بکن، اگر آخر نماز دیدی اعاده نکن اگر وسط نماز دیدی اعاده بکن اذاشککت فی موضع منه ثم رایته، جمله اول را ببینید قلت له اصاب ثوبی دم رعاف فان ظننت انه قد اصاب ثوبی و لم اتیقن ذلک فنظرت و لم ارشیئا فصلیت فرایت قال تغسله و لا تعید این همان تغسله و لاتعید را توی وسط نماز باید حضرت گفته باشند حضرت فرمودند نماز را قطع بکن استصحاب ندارد، اما اگر آخر نماز باشد استصحاب دارد .

  چرا تنقض؟ صدرش می‌فرماید لاتنقض ذیلش می‌فرماید تنقض حضرت امام می‌گفتند تعبد است و به حضرت امام می‌گفتیم آقا تعبد است توی فقه ما نیست برای این که اگر در وسط نماز ببیند خود حضرت فرمودند که اگر احتمال بدهی که تازه پیدا شده همان جا آب بکش اما اگر یقین داشته باشی قبل از نماز پیدا شده نماز باطل است ، خب یقین دارد قبل از نماز بوده، تا این جا آمده همان که لاتنقض الیقین بالشک این هم لاتنقض الیقین بالشک ما بگوییم این خون را اگر بعد از نماز ببیند لاتنقض الیقین بالشک اگر در وسط نماز ببیند نه، لاتنقض ندارد بلکه تنقض الصلاه و تعید لذا چه بکنیم؟

  یک کسی اگر بگوید باز هم نمی‌شود درستش کرد یک کسی بگوید که خب تا این جا که آمده نمازش درست است اما از این به بعد نمی‌تواند، باید توی نجاست نماز بخواند حضرت فرمودند نماز باطل است ، می‌گوییم خب حضرت فرمودند همان جا بشوی دیگر فرمودند اگر خون تازه دیدی همان جا بشوی و نماز را ادامه بده خب این جا هم بگوییم که همان جا بشوی نماز را ادامه بده، اگر یک کسی بگوید که نمی‌شود توی وسط نماز آب بکشی می‌گوییم آن جا هم که رطب است نمی‌شود اگر می‌شود هر دو می‌شود اگر نمی‌شود هر دو نمی‌شود آن جا که رایته رطبا فرمودند که آب بکش لاتنقض الصلاه آب بکش وقتی آب کشیدی نماز را از همان جا شروع بکن نماز درست است، می‌گوییم خب حالا این صورتی که یقین کرده قبل از نماز است، تا این جا که آمده نماز درست است با چه نماز درست است ؟ با استصحاب ، با چه درست است؟ با همان که حضرت فرمودند ما گفتیم مأتی به مطابق با مأمور به است، تا این جا نماز درست است از این جا به بعد چه؟ اگر گفتیم می‌شود آب بکشیم آب بکش نماز را بخوان اگر گفتیم نمی‌شود نماز باطل است اما نماز باطل است آن صورت رطبا که حضرت فرمودند آب بکش آن جا هم باید بگوییم نماز باطل است حضرت فرمودند نه، نماز صحیح است.

  اشکال در حقیقت این است که اگر نجاست را بعد از نماز ببیند و بداند که در نجاست نماز خوانده حضرت فرمودند این نماز درست است، حضرت استصحاب جاری کردند ما استصحابش را مشکل بود بپذیریم ما گفتیم که نماز درست است به قاعده این که مأتی به مطابق با مأمور به است برای این که شرط ذکری است نجاست شرط ذکری است و این السلام علیکم و رحمه الله و برکاته حالا دید که توی نجس نماز خوانده خب نماز درست است مسلم همه می‌گویند نماز درست است ، بله اگر نسیان کرده باشد آن را اشکال می‌کنند و اما اگر جهل باشد نمی‌دانست که عبایش نجس است با عبای نجس نماز خواند بعد از نماز چه؟ همه می‌گویند درست است، توی وسط نماز چه؟عبا را می‌اندازد نماز را می‌خواند همه می‌گویند درست است یک کسی هیئت اتصالیه را شرط بداند خب حضرت این جا شرط ندانستند دیگر، لذا اگر استصحاب است هم آخر دارد هم وسط اگر قطعت الصلاه و غسلته هم آن رطبا دارد هم غیر رطبا ، هم بعد نماز دارد هم در وسط نماز و اما این که اگر خون را در وسط نماز دیدی احتمال می‌دهی از حالا باشد غسلته و اما اگر یقین داری از اول بوده نماز باطل است ، چرا؟ برای این که تا این جا که آمده نماز درست بوده دیگر، حالا یا با استصحاب درست بوده که حضرت فرمودند یا با مأتی به مطابق با مأمور به بوده که ما گفتیم، تا این جا نماز درست است از این جا به بعدش ذت فکر کن اگر هیئت اتصالیه را شرط بدانید نماز باطل است اگر هیئت اتصالیه را شرط ندانید نماز صحیح است به شرطی که بشویی یا عبا را بیندازی دور، لباس را در بیاوری خب معمولا هیئت اتصالیه را شرط نمی‌دانند حضرت امام این جا هیئت اتصالیه را شرط ندانستند فرمودند اگر خون تر باشد احتمال بدهی الان پیدا شده همین خون را بشوی نماز را ادامه بده.

  روایت این است می‌گوید که اگر نمی‌دانی لباست نجس است یا نه؟ بعد فهمیدی لباست نجس است فرمودند نمازت درست است صورت اول این بود فرمودند نمازت درست است اما استصحاب جاری کردند، ما استصحابش را نفهمیدیم برای این که حضرت لاتنقض الیقین بالشک ما گفتیم نقض به شک که نیست نقض یقین به یقین است، نفهمیدیم و اشکال هم بود یک مرد هم می‌خواستیم جواب بدهد تا حالا نداده و نشد، لذا گفتیم که این نماز درست است چرا درست است؟ مأتی به با مأمور به تطابق دارد این مباحثه گذشته ما بود پس اگر کسی جهلا توی نجس نماز بخواند بعد از نماز یادش بیاید که توی نجس نماز خوانده، بفهمد توی نجس نماز خوانده نمازش درست است حالا یا با استصحابی که حضرت فرمودند یا با تطابق مأتی به با مأمور به این تا این جا شکی نیست مباحثه گذشته بود.

  حالا مباحثه امروز این است حضرت می‌فرماید اگر جهلا با نجس نماز خواندی توی وسط نماز دیدی خون هست می‌فرمایند نمازت باطل است، می‌گویم که توی وسط نماز چرا نماز باطل است ؟ می‌خواهید بگویید هیئت اتصالیه که خودتان هیئت اتصالیه را الان می‌گویید شرط نیست برای این که می‌گویید اگر رطبا باشد بشوی و ادامه بده نماز را ، نماز را نشکن ، پس هیئت اتصالیه که نیست، بخواهید بگویید که استصحاب است تا این جا باید بگویید درست است حضرت فرمودند نماز باطل است ، اگر بخواهید تطابق مأتی به با مأمور به باشد باید بگویید نماز تا این جا درست است، از این به بعدش فکری برایش بکن اگر می‌توانی لباس را در بیاوری در بیاور نماز را تمام بکن اگر هم نمی‌توانی آن وقت نماز باطل است برای این که از حالا به بعد نمی‌توانی با پاک نماز بخوانی و حضرت هم فرمودند اگر خون تر باشد می‌توانی همان جا بشویی و نماز را ادامه بدهی، چرا در وسط نماز باطل است؟ اما آخر اگر بفهمد جهلا نماز صحیح است ؟ نتوانستند جواب بدهند دیگر لذا گفته‌اند که آقا این‌ها را ما سرمان نمی‌شود این ایرادها باشد اما دو تا لاتنقض الیقین بالشک داریم ما تمسک می‌کنیم به لاتنقض الیقین بالشک ، حالا اشکال هم هست اشکال هست ، بله زراره نتوانسته ضبط بکند، ما نمی‌توانیم اشکال را جواب بدهیم اما بالاخره لاتنقض الیقین بالشک داریم استصحاب درست است می‌توانیم تمسک کنیم به این روایت برای استصحاب، حضرت امام می‌دیدند که نمی‌شود این جوری ما بگوییم که ایراد حسابی به روایت هست تمسک به روایت هم حسابی می‌کنیم می‌گفتند آقا این تعبد است، می‌گفتیم خب حالا تعبد است خودتان می‌گویید توی رساله؟ که اگر کسی جهلا با نجاست نماز بخواند بعد از نماز یادش بیاید نماز صحیح است اما اگر جهلا توی نجاست نماز بخواند توی وسط نماز یادش بیاید نماز باطل است ، می‌گویید؟ ایشان گیر می‌کردند برای این که ایشان هیئت اتصالیه را شرط نمی‌دانستند .

  حالا اگر هم کسی هیئت اتصالیه را شرط بداند می‌گوییم آقا خود روایت می‌گوید هیئت اتصالیه لازم نیست برای این که حضرت می‌فرماید که و ان لم تشک ثم رایته رطبا فقطعت الصلاه و غسلته ثم بنیت علی الصلاه لانک لاتدری لعله شییئ اوقع علیک فلیس ینبغی لک ان تنقض الیقین بالشک ، بعضی از بزرگان گفته‌اند حتی این قطعت الصلاه را هم ما می‌گوییم که نماز را بشکند اما خب خلاف ظاهر است دیگر لذا بعد از آن که هیئت اتصالیه لازم نباشد حضرت باید بفرمایند تا این جا که آمده نماز درست است از این به بعد هم اگر می‌توانی نجاست را رفع بکنی بکن نماز درست است اگر نمی‌توانی نماز باطل است چرا باطل است( تا این جا نماز درست است ) برای این که نمی‌توانی نماز را تا آخر ببری اما حضرت نفرمودند فرمودند نماز باطل است هیئت اتصالیه هم شرط نیست اگر بتوانی هیئت اتصالیه را حفظ بکنی باز هم نماز باطل است لذا تعبد حضرت اما را هم نمی‌شود درست کرد برای این که خودشان هم به آن فتوی نمی‌دهند ، حالا این ایراد به این روایت است سه مرتبه حضرت فرمودند لاتنقض الیقین بالشک اما این دو سه تا ایراد نفهمیدگی البته، این دو سه تا نفهمیدگی به روایت هست اگر شما این دو سه تا نفهمیدگی را رفع بکنید روایت برای استصحاب خیلی خوب است و الا ما بخواهیم بگوییم هم نفهمیدگی داریم هم تمسک به روایت بکنیم برای استصحاب انصافا خیلی مشکل است یک فکری بکنید ببینیم می شود از شما استفاده کنیم .

 وصلی الله علی محمد وآل محمد