موضوع : ادامه بحث نسخ در قرآن

اعوذ بالله من الشیطان الرجیم . بسم الله الرحمن الرحیم. رب اشرح لی صدری و یسرلی امری واحلل عقدﺓ من لسانی یفقهوا قولی.

عرض کردم که آیا نسخ در قرآن هست یا نه؟ بعبارت دیگر آیا تخصیص زمانی در قرآن هست یا نه؟ مشهور گفتند که هست همین جور که تخصیص فردی هست تخصیص حالی هست تخصیص زمانی هم هست و عده‌ای از آیات قرآن را می‌خواهند بگویند که موقت بوده در زمان پیغمبر اکرم این آیات نسخ شده یعنی فهمانده شده الی یوم القیامه نیست و این در زمان خود پیغمبر اکرم نسخ شده یعنی قرآن آمده قرآن را نسخش کرده است بعضی‌ها که در این باره کتاب هم نوشتند و بعضی‌ها هم آیات را 100 به بالا مثل 136 آیه می‌گویند نسخ شده.

مشهور در میان شیعه این است که تقریبا 60 آیه می‌گویند نسخ شده و چیزی را هم نمی‌گیرند و در اصول هم حرفهایش را زدند و گفتند همین جور که ما تخصیص فردی داریم تخصیص زمانی هم داریم همین جور که تقیید فردی داریم تقیید حالی هم داریم همین جور که تقیید حالی داریم تقیید زمانی هم داریم چه تفاوت می‌کند بالاخره یک تخصیص است این تخصیص اگر به افراد بخورد به آن می‌گویند باب عام و خاص باب مطلق و مقید اگر به حالات بخورد به آن می‌گوئیم اطلاق مقامی یا عام مقامی اگر هم به زمان بخورد اسمش را می‌گذاریم نسخ.

لذا طوری نیست ما گفتیم بله طوری نیست اما اگر بتوانیم دامن قرآن را پاک بکنیم از این نسخ خدمتی به قرآن کردیم برای این که نسخ یک امر نادری است و در میان مردم غیر از عام و خاص است به عام و خاص عرف می‌رسد چیزیش نمی‌شود به نسخ برسد استحاش می‌کند ما طلبه‌ها هم همین طوریم حمل عام بر خاص مطلق بر مقید حمل ظاهر بر اظهر حمل ظاهر بر نسخ تبیین تفسیر خب اینها یک چیز عادی است برای همه‌مان تفسیر هم می‌نویسیم فراوان همین تقییدها همین تخصیص‌ها همین تفسیرها همین تبیین‌ها مثل استاد بزرگوار ما علامه طباطبائی ابتکارش هم هست تفسیر آیه به آیه و این تسلطی بر قرآن می‌خواهد از 2 جهت تسلط می‌خواهد یکی خیلی باید روی قرآن کار کرده باشد یکی هم باید قرآن به او کمک کرده باشد تفسیر آیه به آیه .

لذا اینها مشهور در میان طلبه‌هاست اهل علم بزرگان، اما وقتی که به نسخ می‌رسند استیحاش می‌کنند آدم بتواند این استیحاش را بگیرد از قرآن و بگوید نسخی در قرآن نیست خیلی کار کرده و از کسانی که باید از ایشان تشکر کرد مرحوم آقای خوئی (رض) است در این البیان خیلی تفسیر خوبی است ای کاش ایشان توفیق پیدا کرده بودند و این تفسیر را تمامش کرده بودند یک افتخار بزرگی برای تشیع اما نشد.

لذا از کسانی که می‌گویند نسخ نیست مرحوم آقای خوئی است عالی می‌گویند گفتیم ما در دوره‌های قبلی که در قم تدریس می‌کردیم در آن 3-2 دوره 5 تا از آیات 60 تا آیه را آوردیم و مباحثه کردیم دیگر ما بقی را به وضوح باقی گذاشتیم و از آن 5 تا آیه یک آیه‌ای است که این تقریبا آیه مشهوری شده یعنی هر کس می‌خواهد بگوید نسخ در قرآن است فوراً تمسک می‌کند به همین آیه و آن آیه نجوی. آیه نجوی که دیروز خواندم این جوری بود اینها می‌آمدند خدمت پیغمبر اکرم و مزاحم بودند جمع می‌شدند پیش پیغمبر قال و قول حالا قطعا معصیبت در جلسه نبود غیبت و تهمت و سرزنش و اینها نبود اما می‌کردند و گاهی آیه می‌آمد شامت را بخور و برو دیگر بعد از شام بنشین و مزاحم پیغمبر شو برای چه؟ پیغمبر کار دارد پیغمبر مثل شما نیست می‌خواهد بخوابد، زود بلند شود وقتی خوردید انتشروا برای شام و نهار و اینها اما این آیه نجوی برای این بود که خب جلوی این عربها را بگیرد این قدر مزاحم پیغمبر اکرم نشوند یک حکم امتحانی برایشان آمد گفت که اگر مردی و پیغمبر و حرفهای پیغمبر را دوست داری قبل از آن که می‌خواهی بروی خدمت پیغمبر اکرم باید صدقه بدهی از آیه فهیمده می‌شود ما خیلی از آن عربها قویتریم انصافا راستی اگر یک چنین حکمی بیاید بگویند که با این بزرگ اگر می‌خواهی بروی آنجا به اندازه وسعت باید صدقه بدهی آن هم به اندازه وسعت مسلم اطراف آن بزرگ همیشه شلوغ است اما این عربها رفوزه شدند به اندازه‌ای رفوزه شدند که سر پیغمبر که خلوت شد ، اصلا یک عنوان ثانوی آمد جلو که اطراف پیغمبر را رها کردند خب معلوم است امیر المومنین سلام الله علیه پول هم نداشت اما یک دینار داشت این یک دینار را هم از دست خودشان به دست آورده بودند 10 تا دینارش کردند و مرتب هر روز می‌رفتند خدمت پیغمبر اکرم حرفهایشان را با هم می‌زدند و یک دهم هم قبلا می‌دادند که امیر المومنین سلام الله علیه می‌فرمایند اگر این کار من نبود برایتان عذاب می‌آمد برای این که رفوزه شدید.

لذا آیه اول آمد این که اگر مردی قبلش صدقه بده بعد آیه آمد دیدی مرد نیستی خیلی خب تقاضا داریم از این به بعد دیگر سر پیغمبر اکرم خلوت باشد برو نمازت را بخوان برو عبادتت را بکن برو کارت را انجام بده مزاحمت برای پیغمبر چرا؟ خب این نسخ است این اصلا حکم است یک امتحان بوده اینها که حکم نیست که احدهما به دیگری نسخ شود.

توی خود آیه خوابیده موقت است برای این که معنا ندارد که حالا تا زمان پیغمبر هم باشد بعد بالاخره دیگر پیغمبر که نیست باید برویم ائمه طاهرین را هم مثل پیغمبر الی یوم القیامه هست مگر این که نسخ شد نه یک حکم 8-7 روزه برای امتحان ، امتحان را هم که خب می‌دانید در قرآن می‌گوید امتحان می‌کنیم ببینیم چند مرده حلاجی والا ما که می‌دانیم چه کاره هستی.

لذا پیغمبر می‌دانستند امیر المومنین می‌دانستند چه کاره هستند می‌خواستند با این آیه شریفه به آنها بفهمانند که بابا مرد نیستید اگر مرد بودید همه چیر را فدای پیغمبر اکرم می‌کردید و راستی الان من خیال نمی‌کنم عوام مردم هم همین طوراند آقا امام زمان باشند و از طرف آقا امام زمان بگوید هر کس می‌خواهد بیاید ملاقات با من باید به اندازه وسعش رسیدگی کند به مردم قانون مواسات را پیاده کند الان قانون مواسات پیاده نمی‌شود لینفق ذوسعه من سعه و من قدر علیه رزقه فالینفق مما آتاه الله این پیاده نمی‌شود بگویند که هرکس آقا امام زمان را بخواهد ببیند قانون مواسات پیاده شود خیال نمی‌کنم کسی پیدا بشود در این حکم رفوزه بشود خیلی بعید است من که نمی‌توانم تصورش را بکنم یک کسی ولو لاابالی گناه کار اما راستی امام زمان بگوید هر کس می‌خواهد من را ملاقات کند به اندازه وسعش قانون مواسات پیاده شود حتما حاضر است شامش را بدهد حتما زن و بچه‌اش حاضرند شام نخورند چه رسد پول بدهد حتما حاضر برود توی پارک آنجا منزل کند خانه‌اش را به دیگری بدهد تا ملاقات با امام زمان بکندک و این آیه همین را می‌فرماید سر تا پای آیه اول و آیه دوم همین است اصلا حکم نیست یک امتحان است بعد هم خدا گفت ببین از امتحان رفوزه در آمدی مسئله هم تمام شده و یک شرافتی برای اهل بیت علیهم السلام برای امیرالمومنین شد و آیه هم نبود تا نسخ شود یعنی موقت بود شاید همه می‌دانستند این آیه 10-8 روز است اما بالاخره به غیر از امیرالمومنین بنابر آنچه اصلا تصورش هم مشکل است که چه جور شد کی بود برای این که این مسلمانهای صدر اسلام خب اینها 84 جنگ را پشت سر گذاشتند با عدم امکانات با نبود امکانات اصلا تصور قضیه هم برای انسان مشکل است الا این که بگوئیم یک مشت بیکار و یک مشت بیسواد و یک مشت عوام فر اینها جایی پیدا کرده بودند محل سورشان محل گفتگویشان آنهم کجا؟ خانه پیغمبر و آیه شریفه آمد آقا خانه پیغمبر که جای این حرفها نیست دیگر سوره به تومی‌دهد بخور و برو اگر هم مسئله می‌پرسی خب مسئله بپرس نشستن و خانه پیغمبر و قال و قول و داد و فریاد خود 2 تا آیه را پشت سر هم آمده البته اینجا از جاهایی است که 2 تا آیه پشت سر هم آمده از نظر ضبط و الا از نظر وحی 10-8 روز با هم تفاوت داشته یک امتحان می‌خواستند بشوند امتحان شدند اما رفوزه شدند حسابی غیر از امیرالمومنین علی علیه السلام حالا آیه‌اش را بخوانم یک قدری هم روایتهایش را بخوانم ببینید این آیه تعجب هم هست چه جوری بزرگان می‌گویند که قدر مسلم از آیاتی که نسخ شده آیه نجوی است در حالی که آیاتی که قبل آن 4 تا آیه‌ای که قبل خواندیم خب مشکل بود عدم نسخ اما این آیه را انسان یک مقدار کم کردند بدست می‌آورد نسخی توی کار نیست یک حکم امتحانی بوده این حکم امتحانی اول آمده 10-8 روز بعد هم اینها رفوزه شدند آیه شریفه آمد رفوزه شدید اما دیگر بروید دنبال عباداتتان اطراف پیغمبر را نگیرید.

آیه 12 از سوره مجادله سوره 58 یا ایها الذین آمنوا اذا ناجیتم الرسول فقدموا بین یدی نجوی کم صدقه خب قطع نظر از آن آیه بعدی خود این آیه می‌گوید من مثل آیات دیگر الی یوم القیامه نیستم خود این می‌گوید من موقت‌ام برای این که اگر هم باشد لااقل در زمان پیغمبر اکرم است خود آیه می‌گوید من موقت‌ام نه این که نسخ، نسخ آن است که آیه بگوید من دائمی هستم آیه دیگر بیاید بگوید تو دائمی نیستی موقت هستی اما خود این آیه می‌گوید من موقت‌ام وقتی خود آیه بگوید من موقت‌ام لذا بله آیه بعدی‌اش حسابی می‌گوید این یک حکم امتحانی بوده آیه آن 12 بو، این 13 است 11 شقتتم ان تقدموا بین یدی نجواکم صدقات دیدید رفوزه شدید معلوم است اینها می‌توانستند صدقه بدهند و ندادند و اطراف پیغمبر را رها کردند این 11 شفقتم ان تقدموا بین یدی نجواکم صدقات خودش می‌گوید یک امتحان برایتان جلو آمد رفوزه شدید.

لذا اصلا حکم نیست می‌شود نظیر آن حکمی که برای حضرت ابراهیم شد بعد هم به حضرت ابراهیم گفتند قد صدقت الرویا حکم نبود که سر پسرش را ببرند بعد نسخ شده باشد نه یک امتحان بود اصلا حکم نیست نه حکم تکلیف است نه حکم وضعی حکم امتحانی است در ذات حکم امتحانی خوابیده است توقیف ااشفقتم ان تقدموا بین یدی نجواکم صدقات حالا فاذلم تفعلوا و تاب الله علیکم حالاکه رفوزه شدید و خدا هم به شما رحم کرد باید عذاب نازل شده باشد برای این که برای هیچ چیز اطراف پیغمبر را رها کردید حالا فاقیموا الصلاه تا آخر تقید به ظواهر شرعتان درست باشد یعنی این کار بیجایتان که رفوزه شدید ترمیمش بکنید با تقید به ظواهر شرع اهمیت به واجبات اهمیت به مستحبات اجتناب از گناه این تقید به ظواهر شرع کفاره گناه شما.

لذا خود آیه اول می‌گوید من موقت ام آیه دوم می‌گوید موقت بوده چند روزه بوده هر دو می‌گوید اصلا حکم نبوده بلکه یک امتحان بوده هر دو آیه می‌گوید که گناه بزرگ بوده و علاوه بر توبه باید کفاره هم باشد کفاره‌اش هم تقید به ظواهر شرع یک روایتی هست خدا صحابه را امتحان کرد اینها رفوزه شدند اصلا این کلمه امتحان روایت صحیح السند هم هست از امیرالمومنین و کان معی دینار فتصدقت به آن دینار هم یک مرتبه نه در روایت داریم آن یک دینار را آقا خودش کردند 10 درهمش کردند و هر روزی می‌رفتند یک درهم اول می‌دادند بعد می‌رفتند پیغمبر اکرم فکنت سبب التوبه من الله علی المسلمین ولو لایعمل بها احد لنزل العذاب اگر من هم به این آیه عمل نمی‌کردم عذاب خدا نازل می‌شد عذاب خدا برای چه؟ برای این که این کارشان توهین به پیغمبر اکرم بود خب خود این روایت می‌گوید که اصلا حکمی نبوده یک امتحان موقتی بوده از این امتحان رفوزه درآمدند و چون رفوزه شدند دیگر خدا به آنها گفت که رفوزه شدید.

حالا خلاصه این 5-4 تا آیه این جور شد که ولو کلمه نسخ هم در بعضی از روایات آمده مراد از نسخ در این آیه یعنی یک حکم امتحانی رفوزه درآمدی یا مراد از نسخ توی بعضی از آیات مطلق و مقید این خیلی است که همان مطلق و مقیدی که الان در میان ما مشهور است همان را اسمش را نسخ گذاشتند نسخ هم هست بمعنا که وقتی که حمل عام بر خاص کردید یک مقدار حکم را از عام می‌گیرید دیگر اکرم العلماء الا الفساق منهم یعنی عالم فاسق را اکرام نکن خب یک مقدار عام را تخصیصش دادید یعنی حکمش را گرفتید به این تناسب اسمش را نسخ هم گذاشتند و خیلی روایات است هم روایات است هم کلمات قوم است که مطلق و مقید و عام و خاص نسخ گفتند و مراد از نسخشان یعنی عام و خاص یعنی مطلق و مقید یعنی تبیین یعنی تفسیر.

لذا به آن کلمات هم نمی‌شود دلخوش کرد حالا در مقابل این حرفهای ما 2 تا دلیل آورده شده برای این که در قرآن نسخ هست و تمسک کردند به 2 تا آیه از آیات می‌خواستم امروز حرف بزنم نشد انشاء الله برای روز شنبه.

و صلی الله علی محمد و آل محمد