موضوع : آیا مخصص لبی مثل مخصص لفظی است؟

اعوذ بالله من الشیطان الرجیم. بسم الله الرحمن الرحیم. رب اشرح لی صدری و یسرلی امری واحلل عقدﺓ من لسانی یفقهوا قولی.

بحث امروزمان بحث مشکلی است از این نظر که مرحوم آخوند یک فرمایشی در کفایه دارند و این فرمایش پیش ما درست نیست لذا رد کردن مرحوم آخوند هم کار مشکلی است انصافاً.

بحث ما این است که مخصص لبی مثل مخصص لفظی است

بلاتفاوت بحث ما این بود که مخصص ما اگر مجمل باشد آیا سرایت می‌کند به عام یا نه؟ بالاخره در آخر کار رسیدیم به اینجا که اگر شبهه مصداقی باشد تمسک به عام نمی‌شود کرد، تمسک به خاص هم نمی‌شود کرد و این اجمال مصداقی مال مخصص باشد یا مال عام باشد حالا این حرف‌هائی که 3-2 روز زدیم راجع به مخصص مفهومی بود اما اگر مخصص، مخصص لبی شد زیاد هم داریم مرحوم آخوند مثال زدند به لعن الله بنی امیه قاطبه عقل ما می‌گوید الا مومنین منهم این تخصیص لبی است مثلاً می‌گوید اکرم العلماء عقل ما می‌گوید این علما یعنی عدول منهم و اما عالم فاسق و فاجر که وجودش مضر برای اجتماع است این وجوب اکرام ندارد.

لذا تا می‌گوید اکرم العلماء عقل ما می‌گوید الا الفساق منهم به این می‌گویند مخصص لبی باز مثال می‌زدند قدما اکرم جیرانی عقل ما فوراً می‌گوید الا عدوی ولو الا عدوی نیامده اما مسلم است این بخواهد دشمن سر سخت مولا را مهمان بکند بیاید توی خانه مولا معلوم است دردسرعجیبی درست می‌شود.

لذا تا می‌گوید اکرم جیرانی عقل ما می‌گوید الا عدوی این مخصص لبی منقسم می‌شود به 2 قسم مثل آن مخصص مفهومی که منقسم می‌شد به 2 قسم متصل و منفصل این هم همین طور است منقسم می‌شود به 2 قسم منفصل و متصل.

متصل آنجاست که مثلاً لعن الله بنی امیه قاطبه تا می‌گوید جمله تمام نشده، تمام شده عقل ما می‌گوید که الا المومنین به آن می‌گویند لازم بمعنی الاخص یعنی تصور کلام حتی بعضی گفتند تصور موضوع، تصور کلام لازم را به ذهن می‌آورد به این می‌گویند مخصص متصل لبی مثل اکرم العلماء الا الفساق منهم لعن الله بنی امیه الا المومنین منهم همین جور که آن مخصص مفهومی متصل به کلام است آن هم متصل به کلام است یعنی می‌شود مخصص متصل گاهی عقل ما فوراً حکم نمی‌کند فکرش را می‌کند تصور موضوع می‌کند، تصور محمول می‌کند نسبت بین بین بعد این به ذ هنش می‌آید نمی‌شود که مومن را لعن بکنند آن وقت به ذهنش می‌آید الا المومنین یعنی لعن الله بنی امیه قاطبه اول گفته می‌شود با فکر عقل ما می‌گوید الا المومنین این می‌شود مخصص منفصل مثل آنجاست که بگوید لعن الله بنی امیه قاطبه بعد یک دلیل دیگر بگوئید که المومن من البنی امیه لایجوز لعنه خب پس این مخصص عقلی ما، مخصص لبی ما مثل مخصص لفظی ما منقسم شد به 2 قسم یکی متصل یکی منفصل.

ما عقیده داریم هیچ تفاوتی بین مخصص لبی و مخصص لفظی نیست هر چه این 3-2 روزه گفتیم در اینجاها هم می‌آید.

لذا مثلاً در مخصص متصل گفتیم که اجمال سرایت می‌کند به کلام در مخصص منفصل گفتیم که اجمال سرایت نمی‌کند مگر قدر متیقن دارد آن قدر متیقن را می‌گیریم نه از باب این که سرایت کرده نه، از باب این که می‌دانیم قدر متیقن از کلام این شده این راجع به مفهوم، راجع به مصداقش هم گفتیم اگر مثلاً بگوید اکرم العلماء یک دلیل دیگر بگوید که لاتکرم الفساق منهم و من بدانم زید عال است ندانم فاسق است یا نه؟ این مخصص ما مجمل است اما مصداقاً نه مفهوماً تمسک به عام در شبهه مصداقیه مخصص می‌توانیم بکنیم یا نه؟ آن اختلاف بود که مثل مرحوم آخوند می‌گفت نه مثل مرحوم سید صاحب عروه می‌گفت آری و ما متابعت کردیم از مرحوم آخوند رد کردیم استاد بزرگوار ما آقای بروجردی را و گفتیم تمسک به عام در شبهه مصداقی مخصص مثل تمسک به عام در شبهه مصداقی خود عام است هیچ تفاوت ندارد و تمسک به عام نمی‌شود کرد.

خب این حرفهائی که سابقاً زدیم اینجا هم می‌آید مثلاً گفت که لعن الله بنی امیه قاطبه عقل ما گفت الا المومنین منهم خب مثل این که لفظ گفته حالا یک کسی از بنی امیه است اما نمی‌دانیم مومن است یا نه آیا می‌توانیم تمسک به عام لعن الله بنی امیه قاطبه بکنیم این را لعنش کنیم؟ خب آن کسانی که می‌گویند تمسک به عام در شبهه مصداقی خاص جایز است اینجا هم می‌گویند جایز است برای این که لعن الله بنی امیه قاطبه عام است و می‌گوید همه‌شان آن خاص ما هم که می‌گوید الا المومنین این فرد را که نمی‌داند مومن است یا نه می‌گوید من نمی‌خواهم هیچ چیز خواه ناخواه لعن الله بنی امیه قاطبه می‌گوید همه را لعن کند مگر یقین داشته باشی مومن است این حرف آقای بروجردی آقای آخوند چه می‌فرمودند؟ می‌فرمودند نه برای این که این الا الفساق منهم برمی‌گردد به واقع این اکرم العلماء غیر فاسقین یا در بحث ما لعن الله بنی امیه قاطبه الا المومنین و این خود مشکوک در خارج را من نمی‌دانم بنی امیه مومن است یا نه؟ تمسک به عام نمی‌شود کرد وقتی تمسک به عام نمی‌توانیم بکنیم همین طور که اگر بتوانیم مومن را لعن نمی‌شود کرد حالا هم که شک داریم مومن است یا نه؟ لعن نمی‌شود کرد.

اگر کفایه مطالعه کرده باشید یعنی همین جور که استاد بزرگوار ما آقای بروجردی می‌فرمودند تمسک به عام در شبهه مصداقی خاص می‌شود کرد ایشان اینجا هم می‌گوید تمسک به عام در شبهه مصداقیه خاص می‌شود کرد.

کلامی که مرحوم آخوند دارد حتماً مطالعه کردید دیگر ایشان می‌فرمایند آنجا که مخصص لفظی باشد این کانه مولا نگفته است الا مخصص را همان که در جلسه قبل می‌گفتم که وقتی می‌گوید لاتکرم الفساق منهم این واقعاً آن عام ما تخصیص خورده به اراده جد می‌شود اکرم العلماء غیر فاسقین وقتی شک کنیم کسی فاسق است یا نه؟ ولو بدانیم عالم است آن عام ما نمی‌تواند بگیردش برای این که شبهه مصداقیه خود عام است این حرف مرحوم آخوند بود دیگر و حرف مرحوم آخوند را ما پذیرفتیم اینجا می‌فرمایند که فرق است بین مخصص لبی و مخصص لفظی در مخصص لفظی کانه نگفته است الا خاص عام مخصص را اما در منفصل عقلی این جور نیست عام ما برای خودش است آن خاص ما هم برای خودش است پس تمسک به عام در شبهه مصداقی عام می‌شود کرد.

تعجب اینجاست که یک مسئله صغری و کبری هم درست می‌کنند توی کفایه می‌فرمایند می‌توانیم بگوئیم هذا من بنی امیه و کل کسی که از بنی امیه است یجب لعنه فهذا یجب لعنه تمسک به عام بکن صغری و کبری هم درست بکن فرد مشکوکی که نمی‌دانی آیا مومن است یا نه بگو واجب است لعنش بکنی.

مرحوم آخوند عجب‌تر این که ادعای عرف هم می‌کند می‌گوید عرف هم همین طور است عرف هم آن کسانی راکه ندانند مومن است یا نه لعن می‌کنند اگر بگوید اکرم العلماء عقل بگوید الا الفساق منهم یک کسی را ندانیم فاسق است یا نه عرف می‌گوید باید اکرامش کنی اگر اکرام نکنی معاقب می‌شوی دلیل عرفی هم برای مطلب می‌آورد و ایراد ما به مرحوم آخوند این است که آقا این عام شما تخصیص خورد یا نه؟ چه مخصص لبی باشد چه مخصص لفظی این عام شما تخصیص خورده یا نه واقعاً؟ خب تخصیص خورده دیگر اگر لفظی باشد مخصص ما تخصیص خورده.

از مرحوم آخوند سوال می‌کنیم این اکرم العلماء تخصیص خورده یا نه؟ خب مسلم تخصیص خورده تخصیص لبی باشد تخصیص خورده تخصیص لفظی باشد تخصیص خورده واقعاً می‌شود اکرم العلماء الا الفساق منهم حالا این الا الفساق منهم لفظی باشد تخصیص زده واقعاً اگر هم لبی باشد تخصیص زده واقعاً .

لذا لعن الله بنی امیه قاطبه الا المومنین منهم این الا المومنین عقلی باشد یا لفظی؟ عام ما را تخصیص زده یا نه؟ اگر بگوئید نه خب در هر دو تمسک به عام در شبهه مصداقی مخصص است جایز است اگر بگوئید آری وقتی می‌گوئید آری عام ما تخصیص خورده وقتی عام ما تخصیص خورده روی عام مخصص باید حساب کنیم عام مخصص ما عالم غیر فاسق است عام مخصص ما بنی امیه غیر مومن است و این که ما بگوئیم فرق است بین مخصص لبی و مخصص لفظی ظاهراً هیچ وجهی ندارد.

حرف دیروز این شد دیگر که خود مرحوم آخوند فرمود وقتی می‌گویند اکرم العلماء یک دلیل منفصل می‌گوید الا الفساق منهم به حسب ظاهر این عام ما تخصیص نخورده چرا؟ برای این که این عام ما می‌دانیم مشکوک است الا الفساق منهم مشکوک است اگر یقین باشد عام ما تخصیص خورده اما اگر شک داشته باشیم فاسق است یا نه؟ اکرم العلماء به حسب ظاهر تخصیص نخورده اما خاص ما تخصیص خورده یقیناً و مسلم مرحوم آخوند می‌گفتند اما واقعاً اکرم العلماء اگر الا الفساق منهم را داشته باشد تخصیص زده عام را واقعاً، واقعاً که تخصیص خورد چه می‌شود؟ می‌شود اکرم العلماء غیر فاسقین این زید را من نمی‌دانم فاسق است یا نه؟ تمسک به اکرم العلماء نمی‌توانم بکنم برای این که تمسک به عام در شبهه مصداقی خود عام است ما خود عام را باید موضوعش را احراز کنیم سپس تخصیصش بدهیم اگر علمای غیر فاسق را نشناسیم کسی را بدانیم عالم است اما ندانیم فاسق است یا نه علمای غیر فاسق را نشناخته اکرم العلماء نمی‌تواند رویش بیاید ثبت العرش ثم انقش ثبوت شیء لشی برای ثبوت مثبت له است خب این حرف مرحوم آخوند است ما هم قبول کردیم حالا اینجا به مرحوم آخوند می‌گوئیم آقا این فرمایشی که در مخصص لفظی گفتی همان در مخصص لبی هم می‌آید کانه آنجا هست و اینجا نیست این کانه یعنی چه؟ از کجا پیدا شده؟ اگر تخصیص می‌زند هر دو تخصیص می‌زند اگر نمی‌توانیم تمسک به عام بکینم بعد از خطاب هر در هر دو نمی‌توانیم اگر می‌توانیم در هر دو می‌توانیم و این مخصص لبی با مخصص لفظی تفاوت داشته باشد انسان هر چه فکر کند نمی‌تواند این تفاوت را متوجه بشود و اصلاً در مخصص لبی اجمالی در مسئله نیست فرض ما این است که زید توی خارج را می‌دانم عالم است نمی‌دانم فاسق است یا نه؟ خب به قول آقای بروجردی اکرم العلماء می‌گوید زن من است می‌خواهمش برای این که یقیناً عالم است لاتکرم الفساق منهم می‌گوید نمی‌خواهم او را می‌گوید اصلاً زن من نیست برای این که اصلاً مشکوک است عقد رویش خوانده نشده مشکوک است نمی‌خواهم او را خب آقای بروجردی می‌فرمودند اکرم العلماء می‌گوید می‌خواهم لاتکرم الفساق منهم راجع به این فرد مشتبه می‌گوید نمی‌خواهم با هم جنگ ندارند دیگر لاتکرم الفساق منهم برود کنار اکرم العلماء بجای خود باقی می‌ماند کنار اکرم العلماء بجای خود باقی می‌ماند تمسک به عام کردم.

در شبهه مصداقی مخصص این فرمایش آقای بروجردی است دیگر مرحوم آخوند چه می‌گفتند که ما قبول می‌کردیم می‌گفتیم بله به حسب ظاهر همین است که می‌گوئیم اما واقع و نفس الامر اکرم العلماء ما داریم؟ نداریم برای این که به اراده جد اکرم العلماء غیر فاسق داریم خب زیدی که نمی‌دانم آیا عالم غیر فاسق است یا نه؟ نمی‌توانم تمسک به اکرم العلماء بکنم تمسک به عام در شبهه مصداقیه خود عام این حرف مرحوم آخوند بود خب به مرحوم آخوند عرض می‌کنیم همان حرفی که آنجا گفتی اینجا هم بگو و اینجا کانه ملقی بسوی مخاطب در مخصص لفظی آن عام مخصص است اما کانه در مخصص لبی عام ما تمام عام است خب واقعاً تمام نیست برای این که نشد تمسک بکنید وقتی نمی‌دانم زید فاسق است یا نه خب عقل ما نمی‌تواند حکم بکند که این را لعنش کن.

راجع به آن مخصص ما اگر لفظی باشد تمسک به آن نمی‌شود کدر لبی هم باشد تمسک به آن نمی‌شود کرد در مشتبه اگر لفظی باشد موضوع می‌خواهد موضوع ندارد اگر لبی باشد موضوع می‌خواهد اصلاً شبهه در عقد نیست عقد قدر متیقن می‌گیرد همیشه در اینها که حرفی نیست همه‌اش درست است اما این مخصص لبی واقعاً نتواند تخصیص بدهد چرا؟ خب مخصص لبی است دیگر کار می‌کند از عام قدر متیقن گیری می‌کند که می‌شود اکرم العلماء غیر فاسقین زید را می‌دانم عالم است اما نمی‌دانم عالم غیر فاسق است یا نه؟ تمسک به عام به قول مرحوم آخوند تمسک به عام در شبهه مصداقی اصاله الجد است خب همان حرف در اینجا هم می‌آید و اما این فرمایش ایشان که صغری و کبری درست می‌کنند این از عجایب است بگوئیم هذا من بنی امیه و کل کسی که از بنی امیه است یجب لعنه و هذا یجب لعنه می‌گوئیم درست نیست دیگر برای این که کلما یکون من بنی امیه یجب لعنه این درست نیست برای این که می‌دانیم عقلاً کلما یکون من بنی امیه یجب لعنه اذا لم یکن بمومن .

لذا کبرای ما این است و نمی‌توانم بگویم که هذا بنی امیه، این را می‌توانم بگویم کلما از بنی امیه یجب لعنه فهذا یجب لعنه کبرایش غلط است برای این که کلما یکون من بنی امیه و لم یکن بمومن یجب لعنه فهذا یجب لعنه نمی‌توانم بگویم.

این خلاصه حرف است اگر کسی حرف حسابی پیدا کرد رد من وفق مرحوم آخوند بگوئید والا تنبیهاتی در اینجا ذکر شده که خیلی مهم است.

انشاء الله فردا راجع به تنبیهات.

وصلی الله علی محمد وآل محمد