موضوع : فرع مرحوم نائینی در ذیل واجب کفایی

اعوذ بالله من الشیطان الرجیم . بسم الله الرحمن الرحیم. رب اشرح لی صدری و یسرلی امری واحلل عقدﺓ من لسانی یفقهوا قولی.

در ذیل واجب کفائی مرحوم نائینی (رض) یک فرعی را عنوان کردند البته شبیه لغز است این که وجود خارجی پیدا بکند معلوم است خیلی کم است اما علی کل حال برای این که مرحوم نائینی می‌خواهد هر مسئله اصولی را یک مسئله فقهی در ذیلش نقل کند این، خیلی کار خوبی است.

در ما نحن فیه هم یک مسئله فرعی آوردند و آن این است که 2 نفر آب ندارند حالا ایشان گفتند 2 نفر، 3 نفر، 4 نفر و این 2 نفر تیمم کردند حالا که تیمم کردند برای نماز آب پیدا شد و اما آب که پیدا شد برای یک نفر آب است یک ظرف آب پیدا شد و اگر بخواهید مثال بزنید که خیلی باشد یک مشک آب پیدا شد اما جمعیت همه‌شان با این آب نمی‌توانند وضو بگیرند خب حالا چه باید کرد؟ آیا تیمم هر دو باطل است؟ و این آب به نحو وجوب کفائی برای یک نفر؟ یا این که نه، تیمم‌ها باطل نیست و این آب هر کدام پیدا کردند هر کدام سبق الی الماء آب مال او شد حالا به زور یا به خواهش، به هر چه او باید وضو بگیرد، دیگری دو دفعه باید تیمم بکند.

مرحوم نائینی همین جور فتوا می‌دهند می‌فرماید آب آمد تیمم را باطل کرد بنابراین تیمم هر دو باطل شد حالا که تیمم هر دو باطل شد یک مقدار آب است برای یک نفر برای احدهما و این یک مقدار آب را هر کدام که قسمت او شد، مثلاً به آن آقا پول داد گفت برو کنار آب را من وضو بگیرم یا از او خواهش کرد یا این که به زور بالاخره آب را تصاحب کرد وقتی آب را تصاحب کرد وضو می‌گیرد، دیگری بعد از آن که این وضو گرفت آن دیگری تیمم بکند، این خلاصه حرف مرحوم نائینی (رض) است این که تیمم هر دو باطل است و احدهما باید وضو بگیرند دیگری باید تیمم بکند حالا کدام وضو بگیرد؟ هر کدام که آب را بدست آورد و به زور یا به خواهش و تمنا یا مثلاً به قرعه، هر چه وقتی آب را بدست آورد و وضو گرفت دیگر برای دیگری لم یجدوا مائاً فتیمموا است آن وقت او تیمم بکند.

اشکالی که در مسئله هست؛

یک: این که مرحوم نائینی می‌فرمایند آب آمد تیمم باطل شد به چه دلیل؟ یک چیز عوامانه است خود مرحوم نائینی توی رساله‌شان ننوشتند که از مبطلات تیمم آب پیدا شود است و این که از مبطلات تیمم پیدا شدن آب است به چه دلیل؟ مثلاً در همین جا یک مثال بزنم این تیمم کرد 2 نفر نه، آب برای او پیدا شد اما تا آمد وضو بگیرد آب ریخت حالا باید دو مرتبه تیمم کند؟ اگر بگوئید آب آمد تیمم باطل شد بله دفعه دوم باز باید تیمم کند و اما اگر بگوئید آب آمد از مبطلات تیمم است؟ نه. این آب پیدا کرده اما تیمم به حال خود باقی است حالا آب تمام شد، ریخت، کسی آمد آب را برد، خب این با همان تیمم اول می‌تواند نماز بخواند و نمی‌دانم این از کجا پیدا شده که آب آمد تیمم باطل شد؟

یکی از علمای بزرگ خدا رحتمتش کند می‌گفتند رفتیم یک دهی آنجا برای تفریح یک آقایی آمد به قول ایشان یک موی دماغ هی بنا کرد مسئله بپرسد این را می‌خواستیم رد بکنیم رد نمی‌شد بالاخره یکی از مسائلش این بود گفت که صدای الاغ تیمم را باطل می‌کند، این چه صدایی است؟ آن آقا گفت من نمی‌دانم ما ندانستگی خیلی داریم منجمله اینجا که صدای الاغ تیمم را باطل کند گفت تو چه آخوندی هستی که بلد نیستی صدای الاغ تیمم را باطل می‌کند؟ و آن این است که آب نیست الاغ رفته آب بیاورد حالا تو تیمم کردی می‌خواهی نماز بخوانی یک دفعه الاغ بنا کرد عرعر بکند فهمیدی که آب آمد تیمم باطل شد حالا این مثال عوامانه که مرحوم نائینی از خواص، اخص الخواص.

مرحوم نائینی خیلی بالاست انصافاً مخصوصاً در اصول می‌فرمایند که آب آمد تیمم باطل شد به چه دلیل؟ یک وقت می‌گوئید آب هست این نمی‌تواند با تیمم نماز بخواند قرآن می‌گوید فلم تجدوا مائاً است نمی‌تواند نماز بخواند خوب است اما بخواهیم بگوئید که آب تیمم را باطلش می‌کند وجه ندارد.

از همین جهت مثال زدم گفتم اگر آب آمد و این هنوز وضو نگرفته دزد آمد آب را برد حالا آیا تیمم قبلی که کرده چون آب نداشته تیمم کرده حالا به مجردی که آب آمد تیمم باطل شد؟ یا بچه آمد و آب را ریخت این باز باید تیمم کند؟

حرف در اینجاست که مرحوم نائینی می‌فرمایند آب آمد تیمم باطل شد من به ایشان عرض می‌کند به چه دلیل؟ چه فقیهی توی رساله نوشته مثلاً چیزهایی که تیمم را باطل می‌کند یکی‌اش حدث است، بول است، خواب است، هر چه که وضو را باطل می‌کند اینها تیمم را باطل می‌کند .

لذا در رساله‌ها نوشته است هر چه وضو را باطل می‌کند غسل را هم باطل می‌کند هر چه وضو را باطل می‌کند تیمم را هم باطل می‌کند اما این خیلی حرف خوبی است کسی تیمم کرد نماز بخواند اما خوابش برد یا بولش گرفت رفت بول کرد خب بول آمد تیمم باطل شد اما آب آمد تیمم باطل شد این به چه دلیل؟

لذا اگر کسی تیمم کرد برای این که وضو بگیرد آب پیدا شد، آب پیدا کرد کاری به مسئله ما نداشته باشید یک نفر تیمم کرد برای این که نماز بخواند، هنوز نماز نخوانده آب پیدا کرد اما هنوز وضو نگرفته آب ریخت در مشک را مثلاً بچه باز کرد آبها ریخت روی زمین خب این دیگر آب ندارد فلم تجدوا مائاً فتیمموا آن تیمم قبلی کفایت می‌کند یا باز باید تیمم کند؟ اگر بگوئید آب آمد تیمم باطل شد دو دفعه باید تیمم کند و اما اگر بگوئید نه همان تیمم اول باقی است و با همان تیمم می‌تواند نماز بخواند.

لذا تا آب هست نمی‌شود نماز بخواند باید عدم وجدان الماء باشد تا تیمموا این نمی‌تواند نماز بخواند اما وقتی که آب نیست اگر قبلش تیمم کرده باشد آن تیمم صحیح است و این آب آمد تیمم باطل شد یک مسئله عوامانه است و توی فقه نداریم.

من الان یاد ندارم در باب تیمم کسی بگوید که آب آمد تیمم باطل شد.

علی کل حال حرف من کجایش اشکال دارد؟ یعنی آب آمد تیمم باطل شد؟ این را کجا گفتند؟ چه فقیهی گفته؟ چرا تیمم باطل شد؟ یک دفعه نمی‌شود با این تیمم نماز خواند؟ خیلی خوب بگوئید برای این که وقتی آب باشد وجدان الماء است وقتی وجدان الماء باشد نمی‌شود نماز خواند برای این که قرآن می‌گوید فلم تجدوا مائاً فتیمموا آن وقتی تیمم کرده فلم تجدوا مائاً فتیمموا بوده الان آب پیدا کرده خب قرآن می‌گوید که تو وجدان المائی نمی‌توانی تیمم کنی بسیار خب اما آب ریخت حالا که آب ریخت باید تیمم کند، قبلاً تیمم کرده بوده تیمم الان هم هست دو دفعه باید تیمم کند چرا؟ برای این که آب آمد تیمم باطل شد، دلیل ندارد.

اگر کسی تیمم کرد ایستاد برای نماز این مسئله ربطی به حرف ما ندارد بحث ما را خرابش می‌کند، بحث ما را باطل می‌کند آب آمد تیمم باطل شد همین است حالا مثال بزنیم؛

آن آقا که می‌خواست طلبه را گیر بیندازد گفت که صدای الاغ نماز را باطل می‌کند چه صدای الاغی است که نماز را باطل می‌کند؟ خب این گفته بود مبطلات نماز مثلاً 12 تا است یکی صدای الاغ ما نداریم گفته بود نمی‌دانم گفته بود تیمم کرد ایستاد نماز وسط نماز صدای الاغ پیدا شد نماز باطل شد چرا نماز باطل شد؟ برای این که آب آمد نماز باطل شد وسط نمازش هم همین است کسی تیمم کرد ایستاد نماز حالا دارد نماز می‌خواند، آب پیدا شد حالا که آب پیدا شد تا اینجا نماز درست است به بعد بخواهد نماز را بچسباند به قبل نمی‌شود دیگر چرا؟ وجدان الماء است.

لذا باید نماز را ول کند چون نمی‌تواند بعد نماز را به ما قبل نماز بچسباند از همین جهت اگر می‌دانست آب نیست و تیمم کرد که بداع را جایز دانستیم، ما بداع را جایز می‌دانیم اگر بداند آب پیدا نمی‌کند تا مغرب یا این که مثلاً می‌داند که آب دم غروب پیدا می‌کند این بداع جایز است می‌تواند نماز بخواند با تیمم حالا این نماز خواند با تیمم بعد از نماز آب پیدا شد نماز قبلی چه؟ صحیح است چرا صحیح است؟ برای این که فلم تجدوا مائاً فتیمموا سعیدا شاملش می‌شود نمازش درست است لذا اگر بین نماز ظهر و عصر آب پیدا شد نماز ظهرش درست است نماز عصر را باید وضو بگیرد.

لذا در بین نماز ( هم ) آنچه خوانده صحیح است اما نمی‌تواند بعدها را به آن بچسباند الا این که مثلاً اگر موالات به هم نخورد اگر بتواند توی وسط نماز وضو بگیرد خیلی از فقها می‌گویند درست است مثل این که در وسط نماز خون دماغ شد و این می‌تواند خون را رفع کند با آب، آب مثلاً آنجاست و می‌تواند این خون دماغ را رفع کند.

بعضی گفتند نماز باطل است برای این که آن هیأت اتصالیه در نجاست بوده بعضی هم مثل ما و امثال ما مشهور هم هست گفتند هیأت اتصالیه دیگر نداریم در نماز اجزا فقط است مثلاً در رکعت دوم نمازش را خواند تمام شد در رکعت سوم و چهارم خون دماغ شد آن خون را می‌گیرد بعد از نماز را به قبل از نماز می‌چسباند اینجا هم همین طور است اگر راستی کسی بتواند وضو بگیرد وسط نماز موالات به هم نمی‌خورد مانعی ندارد با آن تیمم نماز خوانده 2 رکعت، و با وضو نماز می‌خواند 2 رکعت درست هم هست مگر کسی موالات را اشکال بکند.

این باطل نیست معنای باطل مثل این مثالهای من حتماً باید بعد تیمم کند یعنی اگر اول آب نداشت تیمم کرد هنوز نماز نخوانده آب پیدا کرد و آب ریخت، اگر آب نریخت که باید وضو بگیرد چرا وضو بگیرد؟ وجدان الماء است فلم تجدوا دیگر صادق نیست اما اگر آب ریخت حالا می‌خواهد نماز بخواند آیا باید تیمم کند یا آن تیمم سابق کفایت می‌کند؟ خب معلوم است تیمم سابق کفایت می‌کند و با همان تیمم نماز می‌خواند.

لذا اول ایراد ما به مرحوم نائینی همین است این که آقا شما می‌فرمائید که آب آمد تیمم هر دو باطل شد چرا؟ این یک اشکال است.

اشکال دیگر به مرحوم نائینی این است تیمم هر دو که نه، تیمم احدهما باطل شد اگر هم ما بگوئیم آب آمد تیمم باطل شد نباید بگوئیم تیمم هر دو باطل شد که مرحوم نائینی می‌گویند تیمم احدهما باطل شد خب حالا که تیمم احدهما باطل شد لازمه‌اش این است هر کدام با آب وضو گرفتند آن دیگری بدون تیمم (مجدد) می‌تواند نماز بخواند این که مرحوم نائینی می‌گویند یکی باید وضو بگیرد یکی تیمم کند می‌گوئیم نه، یکی وضو بگیرد دیگری با همان تیمم نماز می‌خواند.

لذا احدهما، مثل آنجاست که ما مثلاً باید اطعام بکنیم و 10 تومان داریم یا به این باید بدهیم یا به آن حالا به یکی که دادیم تکلیف از ما دیگر ساقط شد ما نحن فیه هم همین جور می‌شود احدهما تیممش باطل شد این احدهما توی خارج که تیممشان باطل است یا این، یا آن، یکی وضو می‌گیرد حالا دیگری فلم تجدوا ماء است چرا باید تیمم کند؟ با همان تیمم قبلی نماز می‌خواند لذا احدهما وضو می‌گیرد، دیگری هم با همان تیمم نماز می‌خواند.

بنابراین مسئله را این جور باید حل کنیم که اگر 2 نفر تیمم کردند و می‌خواهند نماز بخوانند یا ایستادند به نماز فرقی نمی‌کند، آب پیدا شد اما برای احدهما تیمم هر دو باطل نشده هم او تیمم دارد هم این تیمم ندارد و آب تیمم را باطل بکند نه، هر دوی اینها تیمم دارند خواه ناخواه یکی از اینها باید وضو بگیرد حالا هر کدام وضو گرفتند یا تصمیم گرفتند وضو بگیرند.

مثلاً پول داد آب را از او خرید یا به زور آب را از او گرفت یا خواهش کرد پدر و پسر بودند آب را داد به پدر خب حالا که آبدار شد دیگر فلم تجدوا ماء صادق بر این نیست اما همان وقت هنوز وضو نگرفته فلم تجدوا ماء صادق بر اوست آن آقا وضو می‌گیرد نه تیممش باطل شد برای این که وجدان الماء است تیمم باطل نمی‌شود هیچ وقت، وجدان الماء است باید وضو بگیرد آن وضو می‌گیرد دیگری چه بعد از وضو، چه قبل از وضو فتیمموا صادق بر اوست دیگری چه؟ نباید تیمم بکند آن تیمم قبلی‌اش درست است، با همان تیمم نماز می‌خواند.

این خلاصه حرف است.

مسئله جلسه بعد ما راجع به واجب موقت حرف خیلی دارد تقاضا دارم لااقل کفایه را ببینید.

وصلی الله علی محمد وآل محمد