موضوع: نماز میت

  بحث درباره نماز میت بود و راجع به این نماز اصلش را بحث کردیم و فهمیدیم که 5 تکبیر دارد و بعد از هر تکبیری هم دعائی دارد بعد از تکبیر اول شهادتین بعد از تکبیر دوم یک صلوات بعد از تکبیر سوم استغفار برای مؤمنین ومؤمنات بعد از تکبیر چهارم استغفار برای میت و تکبیر پنجم را می‌گوید تمام می‌شود.

  اما فهمیدیم از روایات بخواهد دعاهایی اضافه بکند بر این دعاعا اشکال ندارد دیگر حالا یا دعاهایی که مأثوره است و یا دعاهایی که از خودش دربیاورد دعا هرچه بخواهد بکند اشکال ندارد خب این شد نماز میت.

  مسائلی را مرحوم سید رضوان الله تعالی علیه بار بر این نماز میت کرده‌اند.

  مسئله اول این است که باید 5 تا تکبیر گفته بشود نه کم نه زیاد و فرق بین سنی و شیعه هم همین جاست که سنی‌ها می‌گویند 4 تا تکبیر اما می‌تواند تکبیرهای زیادتر هم بگوید هرچه می‌خواهد لذا تمسک هم می‌کنند به همان فعل رسول گرامی که برای حضرت حمزه 70 تا تکبیر گفته‌اند این فتوای عامه.

  و اما خاصه می‌گویند حتماً باید 5 تا تکبیر گفته بشود نه 4 تا بعد هم بخواهد اضافه بکند 6 تا 7 تا جایز نیست اگر 4 تا تکبیربگوید نماز باطل است اگر هم 6 تا تکبیر بگوید نماز باطل است آن وقت آن فعل رسول گرامی را شیعه حمل می‌کند بر این‌که نماز متعدد بر میت خواندند و این 70 تا هم از باب مثال است لذا در روایات ما آمده که برای حضرت حمزه مستقلا یک نماز میت خواندند وقتی نماز تمام شد جنازه آوردند دو دفعه رسول گرامی برای آنها و برای حضرت حمزه یک نماز میت خواندند، جنگ احد بوده کشته زیاد داده شهید زیاد داده‌ لذا این‌ها را دسته دسته می‌آوردند دو دفعه یک دسته آوردند و رسول گرامی نماز میت سوم خواندند برای آنها اما حضرت حمزه را هم شریک کردند در آن نماز سوم و شاید هم آن مابقی شهدای دسته دوم را هم شریک کردند حالا این در روایات نیامده ولی ظاهراً باید همین جورها باشد یا امیرالمؤمنین سلام الله علیه نماز متعدد خواندند برای یک جنازه‌ای که از سرکرده‌ها بود نماز اول را خواندند یک مقداری راه رفتند دو دفعه برگشتند نماز دوم خواندند نماز سوم خواندند تا 5 تا نماز، لذا اگر مثلا در روایات ما آمده 25 تکبیر 70 تکبیر مراد این است که نماز متعدد جایز است و اما این‌که الله اکبر متعدد در نماز واحد این جایز باشد فرموده‌اند نه، لذا از امتیازهای بین سنی و شیعه یکی همین جاست که حافظ هم وقتی شعر می‌گوید که می‌خواهد پا بزند به دنیا و آن‌چه در دنیاست با 4 تکبیر، نمی‌دانم چرا؟ در حالی که حافظ شیعه بوده دیگر؟ اما حالا این چه تقیه‌ای بوده که با 4 تکبیر نماز خوانده بر دنیا و آن‌چه در دنیاست؟ این را نمی‌دانیم در فقه ما 4 تکبیر نمی‌شود، سنی‌ها این‌جوری نماز می‌خوانند که تکبیر اول را می‌گویند شهادتین می‌گویند تکبیر دوم را می‌گویند صلوات می‌گویند تکبیر سوم را می‌گویند دعا برای مؤمنین می‌خوانند تکبیر چهارم را می‌گویند نماز تمام است دیگر اللهم اغفر لهذا المیت این را ندارند تکبیرش را هم ندارند چنانچه آنها اگر حالش را داشته باشند اگر وقتش را داشته باشند هی الله اکبر بدون دعا تا هرچه می خواهند و شیعه می‌گوید نه، 5 تا تکبیر آن تکبیر پنجم نظیر سلام در نماز است و نماز تمام شد.

  خلاصه حرف این است که این نه مسئله اجماع است بلکه یک امتیاز بین سنی و شیعه است سنی‌ها اگر بخواهند شیعه را بشناسند یک امتیاز‌هایی دارد از آن امتیازها پی می‌برند این شیعه است لذا دستور تقیه داده شده در همین امتیازها دستور تقیه داده شده و از جمله امتیاز ها در نماز میت است که آنها 4 تا تکبیر می‌گویند شیعه 5 تا تکبیر می‌گوید لذا نه کم نه زیاد لذا گفته‌اند کمش نماز را باطل می‌کند زیادش آن هم نماز را باطل می‌کند آن وقت شبهه شده در زیادش که خب زیادش چرا باید نماز را باطل بکند؟ برای این‌که تکبیر پنجم را که گفت قهرا از نماز بیرون است مثل این‌که السلام علیکم و رحمه الله و برکاته بگوید قهرا از نماز بیرون است حالا بعد از نماز 100 تا تکبیر هم بگوید دیگر جزء نماز نیست و باید بگوییم نماز صحیح است اما ردش کرده‌اند گفته‌اند نه، این مثل سلام در نماز است که به عنوان نماز دو مرتبه بگوید السلام علیکم و رحمه الله و برکاته این جا هم این جور است به عنوان نماز بگوید الله اکبر تکبیر ششم نماز را باطل می کند خب اگر کم باشد نماز را باطل می کند اگر هم زیاد باشد نماز را باطل می کند، بله یک صورتش طوری نیست و آن این است که مثلا توی جماعت 5 مرتبه الله اکبر می گویند اللهم اغفرلهذا المیت الله اکبر نماز تمام شد به جای این که حمد و سوره بخوانند بنا می کنند شعار الله اکبر بگویند خب آن دیگر طوری نیست به عنوان نماز نیست خارج از نماز است مثل این‌که بعد از نماز می نشینند برای میت حمد و سوره می خوانند و اما اگر به عنوان نماز بخواهد بخواند مثل آمین توی نماز است به عنوان نماز بخواند نماز باطل است.

  یک مسئله جلو می‌آید و آن مسئله این است که اگر کم و زیاد شد اما نه عمدا بلکه سهوا جهلا آیا نماز باطل است یا نه؟ مثل این‌که مثلا 6 تا الله اکبر گفت سهوا یا 4 تا الله اکبر گفت یکی رانگفت جهلا سهوا آیا نماز باطل است یا نه؟ گفتند نماز باطل است چرا نماز باطل است؟ خب کم کرده از نماز نماز باطل است، زیاد کرده در نماز نماز باطل است، این مشهور در میان اصحاب است که صورت جهل و سهوش را هم ملحق کرده اند به صورت عمدش گفته‌اند اگر عمدا الله اکبرها زیاد و کم بشود سهوا و جهلا هم اگر زیاد و کم بشود در نماز میت نماز باطل است، اما قاعده اقتضا می کند که نماز باطل نباشد چرا؟ به قاعده رفع مالا یعلمون خب حدیث رفع می‌گوید که اگر زیاد در نماز بکنی یا کم در نماز بکنی این مرفوع است آن‌که مرفوع نیست صورت عمد است و اما صورت جهلش صورت سهوش صورت اضطرارش که تقیه باشد این‌ها دیگر هیچ کدام نماز را باطل نمی‌کنند، اما نمی‌دانم چه شده که بزرگان تمسک به حدیث رفع نکرده‌اند و گفته‌اند که زیاد و کمش سهوا باشد جهلا باشد عمدا باشد اضطرار باشد نماز باطل است؟ آن وقت صورت تقیه‌اش که اضطرار باشد گفته‌اند خب نماز باطل است یک نماز صوری خوانده است بس است کفایت می‌کند، ولی اگر ما باشیم و قاعده دیگر باید بگوییم که حدیث رفع به ما می‌گوید صورت زیاده صورت کم اشکال ندارد آن صورت اضطرار یعنی تقیه اشکال ندارد رفع مالا یعلمون رفع السهو رفع ما استکر هوا علیه رفع ما اضطروا الیه این‌ها به ما می گوید که صورت جهل و صورت سهو و صورت اکراه و صورت اضطرار این‌ها نماز را باطل نمی‌کند و آن‌که زیاد و کمش نماز را باطل می‌کند صورت عمدش است، لذا حدیث لاتعاد هم به آن تمسک نمی‌کنیم برای این‌که به قول امام علیه السلام این نماز نیست سابقا روایتش را خواندیم که امام علیه السلام می‌فرمودند این نماز نیست لذا حتی اگر یادتان باشد بحث رسید به آن جا که حرف زدن توی این نماز هم گفته‌اند طوری نیست گفته‌اند برای این‌که نماز نیست این صورتا نماز است اسمش نماز است و الا یک دعا بیشتر نیست لذا حساب رکن و امثال این‌ها هم نیست حساب توقیفی است که به ما گفته‌اند این جور برای مرده دعا بکن به نام نماز میت، نه کم نه زیاد، اگر کم کردی باطل است زیادی کردی باطل است این‌ها همه درست است اما حالا اگر کم و زیاد کردی سهوا این نماز باطل است یا نه؟ خب قاعده رفع رفع السهو می‌گوییم نه، این نماز باطل نیست کم کرده باشد یا زیاد اگر جهلا به جای 5 تکبیر 4 تکبیر گفت این نماز باطل است یا نه؟ رفع مالا یعلمون می‌گوید نه، اگر عمدا 4 تا تکبیر بگویی باطل است، 6 تا تکبیر بگویی باطل است، اما اگر جهلا گفتی رفع مالا یعلمون می‌گوید این نماز صحیح است اما مشهور در میان اصحاب شده که این نماز باطل است برای خاطر این‌که باید 5 تا تکبیر بگوید 4 تا گفته، لذا یک فکری برایش بکنید تا فردا ببینید چیزی به نظرتان می‌رسد یا نه؟ و بالاخره حدیث رفع حکومت دارد بر ادله اولیه، وقتی حکومت داشت به منزله استثناء می‌شود و آن این است که زیاد و کم کردن در نماز میت نماز را باطل می‌کند الا جهلا الا سهوا الا اضطرارار الا اکراها اگر یک نماز 4 تکبیره شد این نماز صحیح است یا نه؟ عمداً نه، جهلاً آری سهوا نماز صحیح است وقتی این نماز صحیح است ساقط است از همه، دیگر این‌که دیگران باید بیایند نماز بخوانند که نه، یک نماز صحیحی می‌خواهیم این نماز صحیح خوانده شده بر این و ساقط شده وقتی ساقط شده دیگر به منزله تمام است، حالا این مسئله ما نیست سابقا روی این مسئله صحبت کردیم،

  ولی آن‌که هست این است که قضیه را مشکل کرده این‌که مشهور فرموده‌اند این نماز کم و زیاد ندارد اگر کم کردی ولو سهوا اگر زیاد کردی ولو جهلا نماز باطل است حالا این نماز به خصوص حالا دیگران باید بر این نماز بخوانند یا نه؟ آن بحث ما نیست ولی بالاخره برای این آقا که این نماز را خوانده اگر کم بکند یا زیاد سهوا جهلا اکراها اضطرارً را گفته‌اند این نماز باطل است ما روی حرف مشهور یک دفعه می‌گوییم مشهور است حرف نزن آن هم یک حرف دیگر است چشم، اما یک دفعه مباحثه طلبگی ان قلت قلت می‌کنیم می‌گوییم که مشهور گفته اما چرا؟ چرا حدیث رفع در مسئله ما جاری نباشد؟ به قول مرحوم حاج شیخ چرا بیل به کتش خورده؟ این رفع مالا یعلمون چرا استثنا در نماز میت شده؟ همین جور که در نماز یومیه رفع مالا یعلمون داریم رفع السهو داریم رفع الاضطرار داریم توی نماز میت هم که صورتا نماز است واقعا هم نماز نیست رفع مالا یعلمون داریم لذا اگر 4 تا تکبیر گفت جهلا باید بگوییم نماز درست است اما فقهاء یعنی مشهور نفرموده‌اند. این مسئله دوم ما که مرحوم سید می‌فرماید ان نقص سهوا بطلت و وجب الاعاده اذا فات الموالات و الا اتمها مرحوم سید خب اگر از او بپرسند دلیلت چیست؟ او دلیل دارد می‌گوید اجماع داریم شهرت داریم اما اگر از شما بپرسند چرا این نقص سهوا بطلت؟ برای این‌که این سهوا چیزی را به جای 5 تا تکبیر 4 تا تکبیر گفت چرا نماز باطل است؟ یا سهوا 6تا تکبیر گفت چرا نماز باطل است؟ حالا دیگر روی این فکر بکنید ببینیم که آیا می‌توانید چیزی پیدا بکنید.

  چرا حدیث رفع مربوط به واجبات غیریه است نه واجبات نفسیه، یا به عکس حدیث رفع مربوط به واجبات نفسیه است نه واجبات غیریه چرا؟ در حالی که فقهاء رسمشان در فقه ما فرقی نمی‌گذارند بین واجبات نفسی و واجبات غیری مگر یک دلیلی بیاید بگوید که لا تعاد الصلوه الا من خمس آن یک مسئله دیگر می‌ود که اگر رکن شد که آن اشکال اول ایشان بود ایشان می‌گفتند رکن است اگر راستی رکن کردید این الله اکبرها را آن وقت دیگر باید بگویید زیاده و نقیصه‌اش هر دو نماز را باطل می‌کند مثل آن است که الله اکبر یا رکوع توی نماز کم بشود زیاد بشود عمدا باشد یا سهوا باشد نماز باطل است اگر کسی این کار را بکند بگوید که این الله اکبرها رکن برای این نمازند مثل تکبیره الاحرام که رکن برای نماز است و اما امام علیه السلام در روایاتی به ما گفتند که این نماز نیست اصلاً تا رکن برایش درست بکنیم صورتا دعاست اسمش را نماز گذاشته‌اند بنابراین الله اکبر رکن نیست تا ما بگوییم چون رکن است زیاد و کم بودنش نماز را باطل می‌کند.

  ظاهراً هم که مشهور فرموده‌اند که کم و زیادش نماز را باطل می‌کند از همین راه جلو آمده‌اند که این الله اکبرها رکن است و چون رکن است پس کم و زیادش نماز را باطل می‌کند این همان اشکال اولی است که آقا کردند من هم جوابش را دادم.

  مسئله بعدی اگر شک در تکبیرات کردیم مثل این‌که الله اکبر را گفت شک کرد آیا این تکبیر پنجم بود نماز تمام است یا این تکبیر چهارم بود باید تکبیر بگوید؟ شک بین اقل و اکثر، خب قاعده این را اقتضا می‌کند که اگر تجاوز از محل نکرده بنا را بگذارد بر اقل اگر تجاوز از محل کرده بنا را بگذارد بر اکثر مثلا ایستاده می‌گوید الله اکبر نمی‌داند تکبیر اول بود یا دوم؟ بگوید اول اما شهادتین را گفت شک کرد تکبیر اول یا دوم ؟ بگوید که اول را گفتم اینکه می‌خواهم بگویم دوم است، قاعده تجاوز به ما می‌گوید اگر از چیزی گذشتی و شک کردی بنا را بر بگذار که درست به‌جا آوردم مثلا رفته به رکوع شک می‌کند حمد و سوره را خواندم یا نه؟ خواندم و اما ایستاده هنوز به رکوع نرفته شک می‌کند حمد و سوره را خواندم یانه؟ بگوید نه باید بخوانم ما نحن فیه هم همین‌طور است همین‌طور که در نماز قاعده تجاوز داریم همین‌جور هم در این نماز قاعده تجاوز داریم، بالاخره قانون تجاوز دیگر در همه جا جاری است بله فقهاء یک حرفی در وضو و غسل دارند که یک روایتی دارد می‌گویند که قانون فراغ در وضو و غسل می‌اید اما قانون تجاوز در وضو و غسل نمی‌اید که ما آن‌جا در باب وضو در باب غسل بحثش را کردیم و ما مدعی شدیم که قانون تجاوز در باب وضو و در باب غسل هم می‌آید چنانچه قاعده فراغ می‌آید حالا ما نحن فیه که دیگر وضو و غسل و این‌ها نیست یک قاعده کلی چه در واجبات غیریه چه در واجبات نفسیه اگر چیزی را از محلش گذشتیم و شک کردیم آوردیم یا نه؟ آوردیم، اگر از محلش نگذشتیم شک کردیم آوردیم یا نه؟ نیاوردیم ما نحن فیه هم همین‌طور است اگر وارد دعاها شده شک کرد مثلا اللهم اغفر لهذا المیت گفت شک کرد تکبیرها تمام شد یا نه؟ باید بگوید 4 تکبیر تمام شد الله اکبر پنجم را بگوید اما اگر هنوز اللهم اغفر لهذا المیت را نگفته شک کرد آیا تکبیر چهارم است یا پنجم؟ باید بگوید تکبیر چهارم است چهارم را بگوید اللهم اغفر لهذا المیت، پنجم را بگوید نماز تمام است، علی الظاهر حرفی هم در این مسئله نداریم و همین‌جور که قاعده تجاوز در نماز می‌آید قاعده تجاوز هم در این جا می‌آید چه قائل باشیم نماز است چه قائل باشیم نماز نیست. این هم این هم این مسئله. این مسائل تمام شد، حالا مسائل ما در باره شریط نماز میت است.

  شرط اول گفته‌اند که میت را باید بخوانند در وقتی که می‌خواهند نماز بر آن بخوانند بخوابانند در حال احتضار یعنی به پشت بخوابانند دلیلی بر مسئله نداریم جز اجماع و این اجماع از آن اجماع‌هایی است که محتمل المدرکیه هم نیست لذا یک تسالم هم در میان شیعه هست بگوییم که حجت است پس بنابراین باید وقتی که نماز میت را می‌خواهیم بخوانیم آن میت به پشت خوابیده باشد مثل حال احتضار.

  دوم این یکون راسه الی یمین المصلی و رجله الی یساره باید این جور باشد که نماز گذار آن سر میت به طرف دست راستش باشد پای میت به طرف دست چپش باشد این هم دلیل نداریم اما اجماع هست یک تسالم در میان شیعه هم هست بگوییم که باز این اجماع حجت است وکاشف از نص معتبر است که نصش به ما نرسیده است.

  اما یک روایتی هست روایت را بخوانیم تا فردا.

  روایت 1 از باب 19 از ابواب صلاه الجنازه موثقه عمار انه سئل عمن صلی علیه فاذا مغلوب رجلاه الی موضع رأسه قال یسوی و تعاد الصلاه علیه آیا دلالت دارد یا نه؟ ظاهراً دلالتش خوب است اشکال در دلالتش کرده‌اند اما گفتم مسئله مسلم پیش اصحاب است اگر این روایت را قبول داشته باشید به آن تمسک می‌کنیم اگر نه آن اجماع می‌گوید حتما شرط دومش این است که باید سر میت به طرف راست مصلی باشد و پاهایش به طرف چپ مصلی.

 و صلی الله علی محمد و آل محمد