موضوع: کیفیت غسل میت مُحرم+ کیفیت تیمم میت

  اعوذ بالله من الشیطان الرجیم . بسم الله الرحمن الرحیم. رب اشرح لی صدری و یسرلی امری واحلل عقدﺓ من لسانی یفقهوا قولی.

  مشهور در میان اصحاب این است که اگر میتی مُحرم بود و مُرد، فرموده‌اند که باید این را غسلش بدهند اما نه با آب کافور، با آب سدر غسلش می‌دهند، به جای آب کافور با آب خالص غسل می‌دهند، آن غسل سوم هم با آب خالص هست، فرموده‌اند حنوط هم نباید کرد و همین‌طور که اگر زنده بود نباید نزدیک عطریات برود این‌جا هم همین‌ است نباید نزدیک عطریاتش ببرند

  در مسئله روایاتی هم هست یک روایت نقل کردم ببینید که دلالتش چقدر است؟

  روایات باب 13 که در این باب 2 تا روایت هم بیشتر نیست از ابواب غسل میت، موثقه سماعه عن المحرم یموت فقال یغسل و یکفن بالثیاب کلها، این بالثیاب کلها یعنی یکفن به پیراهن و لنگ و سرتاسری و یغطی وجهه و یصنع به کما یصنع بالمحل غیرانه لا یمس الطیب.

  روایت گرچه صاف نیست برای این‌که صریح ندارد این‌که با اب کافور غسلش ندهید اما می‌گوید که همین‌جور که اگر مُحرم بود نباید عطریات استعمال بکند نباید نزدیک عطریات بورد این هم همین‌جور است نباید نزدیک عطریاتش ببرید، آن وقت اصحاب استفاده کرده‌اند که نباید ما غسل با کافور بدهیم باید غسل خالص بدهیم، خب این استفاده‌ها مشکل است انصافا.

  اما اصحاب از روایت این‌جور استفاده کرده‌اند و اگر هم نپسندید باید بگویید اجماع در مسئله هست آن اجماع کار بکند البته نمی‌توانیم بگوییم که اجماع این‌جور فهمیده ما هم این‌جور می‌فهمیم آن نمی‌شود برای این‌که می‌توانیم بگوییم دلیل ما اجماع اما نمی‌توانیم بگوییم اجماع چنین فهمیده ما هم چنین می‌فهیمم این می‌شود تقلید و معلوم است تقلید برای مجتهد حرام است.

  اما این حرف من را اصحاب من‌جمله صاحب جواهر نفرموده و روایت‌ها دو روایت است دو روایت را نقل کرده‌اند، مثل هم است و از آن فهمیده‌اند این‌که این جمله لا یمس الطیب یعنی حنوط نه غسل با کافور هم نه، غسل خالص، گفتم که غسل با کافور نه روایت دلالت ندارد یعنی صراحت ندارد، ظهور ندارد، این‌که حالا که غسل با کافور نه، غسل با آب خالص نه تیمم روایت دلالت ندارد لذا اگر شما استفاده می‌کنید همین جور که بزرگان نظیر صاحب جواهر استفاده کرده‌اند و این شک و شبهه‌های من را هم اصلاً نکرده‌اند خیلی خوب شما هم استفاده کنید و اگر استفاده نمی‌کنید دیگر باید تمسک کنید به اجماع، چون که در مسئله خلافی از قدماء از متأخرین دیده نمی‌شود، اگر گفتید لایمس الطیب یعنی کافور توی آب نریز، این جور فهمیده صاحب جواهر، کافور توی آب نریز یعنی با آب خالص غسل بده، چون حنوط هم با کافور است حنوط هم نکن، طوری نیست اما یک اشکالی هست و این‌که مرحوم سید این جا می‌فرماید الا ان یکون موته بعد طواف الحج اوالعمره و این مثل این‌که فتوای خودشان را گفته‌‌اند، در این‌که آن کسی که حج به‌جا می‌آورد اگر در عمره مفرده باشد خب همه می‌گویند بعد از آن‌که تقصیر کرد آن وقت محل می‌شود همه چیز برایش حلال می‌شود، راجع به حج تمتع هم می‌گویند وقتی که سعی بین صفا ومروه تمام شد در عمره یا در حج یعنی عمره تمتع آن وقت همه چیز برایش حلال می‌شود و بعضی‌ها هم گفته‌اند نه، باید نماز طواف را هم بخواند آن وقت که نماز را خواند آن وقت برایش همه چیز حلال می‌شود من‌جمله طیب اما بعضی از بزرگان حرف مرحوم سید را زده‌اند، مرحوم سید در ضمن دعوی نرخ طی می‌کنند یعنی فتوای خودشان را می‌اورند لذا می‌فرمایند که اگر این میت مُرد بعد از طواف این دیگر باید غسلش بدهیم با همان کافور برای این‌که در زنده بودنش که می‌توانست طیب استعمال بکند حالا هم که مرده می‌تواند طیب یعنی مثلا غسل با کافور یا حنوط برای آن استعمال بکنند، لذا این جمله مرحوم سید که می‌فرماید که الا ان یکون موته بعد طواف الحج اوالعمره این درست است اما بنابراین‌که بعد طواف این بتواند طیب استعمال بکند در زنده بودنش و مسئله اختلافی است و فتوای مرحوم سید این است، خب این مسئله تمام شد.

  مسئله مشکل‌تر از این این است که اگر میت را بخواهیم تیمم بدهیم با دست زنده باید تیمم بکند؟ یا با دست خود مرده؟ یعنی حالا که آب نیست می‌خواهد تیمم بدهد باید دوتا دست میت را بزنید روی خاک دو تا دست را بمالید به صورتش، بعد هم دست چپ را به پشت دست راست بکشید، دست راست را به پشت دست چپ او، حالا اگر گفتید که یک ضربه کفایت می‌کند تمام شد اگر هم گفتید دو ضربه می‌خواهد دو دفعه دست میت را بزنید روی خاک و به دو تا پشت دستش بمالید، این جور؟

  مرحوم صاحب جواهر می‌فرمایند بله، باید با دست میت، مشهور در میان اصحاب هم این شده که با دست میت.

  مرحوم صاحب جواهر یک دلیل می‌آورند بعد ازصاحب جواهر این دلیل دیده شده و آن این است که در تیمم ضرب فی الارض شرط است این در حاق تیمم خوابیده، دست‌ها را بخواهد بگذارد روی خاک نمی‌شود باید دستها را بزند روی خاک و چون دستها را باید بزند روی خاک و این جزء تیمم است پس باید دستهای میت را بزند روی خاک تا تیمم درست باشد و این دلیل به قامت صاحب جواهر نمی‌خورد برای این‌که آن کسی که می‌گوید با دست زنده آن هم همین را می‌گوید، می‌گوید دست‌های زنده را بزن به خاک بعد بمال به صورت میت، بعد هم دست خودت را بمال به پشت دست میت، دست راست، دست چپ، نمی‌گوید دست را روی زمین بگذار که شما اشکال بکنید باید یک دلیل بیاورید صاحب جواهر که لایجوز با دست حی، باید با دست میت، و این دلیلشان هیچ به مقام قدس صاحب جواهر نمی‌خورد و عجب هم این است که بعد از صاحب جواهر هم توی کتاب‌ها می‌بینیم که همین حرف صاحب جواهر را هم دلیل آورده‌اند این‌که ضرب فی الارض این شرط در تیمم است پس باید با دست‌های میت، دلیل خیلی نارساست انصافا، لذا باید ببینیم که ظهور روایات به ما چه می‌گوید؟

  روایت در این باب نداریم آن‌چه روایت داریم همین است که تیمم بدهید، بعضی اوقات هم روایات را سابقا خواندیم دیروز خواندیم این‌که اگر آب نباشد تیمم بدهید حالا تیمم بدهید یعنی چه؟ اگر بگویید تیمم بدهید یعنی تو دست‌ها را بزن روی خاک بمال به صورت میت، یا بمال به پشت دست میت اگر گفتید معنایش این است خب باید همین آقایی که دارد تیمم می‌دهد دستهایش را بزند روی خاک و اگر گفتید نه تیمم بده یعنی دستهایش را بزن روی خاک بمال به صورتش، و اگر بیاییم روی زنده، زنده نمی‌تواند غسل کند نمی‌تواند تیمم کند خب روایات داریم فتاوی هم هست تیمم بدهید آن جا چکار می‌کنید؟

  آن جا اگر بشود دست آن مریض را بزنند به زمین، دست‌ها را بگیرند بالا، آن نایب بمالد به صورت بعد هم دستهای آن مریض را بمالند به دست راست، به دست چپ، و اما اگر نشود دستهایش اصلاً بالا نمی‌رود مریض به اندازه‌ای نزدیک فلج است یا مریض هم نه، فلج شده و دستهایش اصلاً نمی‌گردد تا کف دست را بزنند روی خاک، تیمم بدهند یعنی چه؟ یعنی خودت دست‌هایت را بزن روی خاک بمال به صورت این بعد هم دستهای خودت را بمال به دست راست، به دست چپ این در آن جا اختلاف هم نیست، مسلم هم همین است اگر ما باشیم و عرف باید این جور معنا کنیم، تیمم بده این میت را، اگر می‌شود دستهایش را بزنی روی خاک، بزن و دستهایش را یعنی دستهای میت را بمال به صورتش و اگر نمی‌شود، معمولاً هم نمی‌شود که میت را باید تا وارونه‌اش نکنند به رو نخوابانند، دستهایش را نمی‌شود بزنی روی خاک، یک جوری، تمحل‌هایی که دست میت را بزنند روی خاک، دستهای میت را بمالنند به صورتش، مشکل است خیلی، معمولاً نمی‌شود حالا اگر شد، تیمم بدهید یعنی همین و اگر نه این میت دستش خشک شده، تیمم بدهید یعنی خودتان دستهایتان را بزنید روی خاک بمالید به صورت این میت بعد هم بمالید به پشت دست میت اگر هم می‌خواهید تعدد باشد دو دفعه دست خودتان را بزنید روی خاک بمالید دو تا را به پشت دست راست و چپش، اگر ما باشیم و عرف، عرف این جوری، این‌که در روایات داریم ییمموه تیمم بدهید این جور می‌فهمد لذا آن کسی که مطلقا گفته با دست نایب، درست نیست آن که مطلقا گفته با دست میت، این هم درست نیست روایت هم در مسئله نداریم به غیر همین که تیمم بدهید اگر ما بدهیم به عرف، حتی آن جا هم در حی هم دلیل نداشته باشیم بدهیم دست عرف، عرف همین را می‌فهمد، در حی همین است در میت همین است معنایش این است که اگر می‌توانی با دست خودش تیمم بدهی بده اگر نمی‌توانی با دست خودت این میت را تیمم بده، این تیمم برای کسی است که نمی‌تواند غسل بکند حالا این را نمی‌توانند غسلش بدهند یا مثلا مثل تیمم در باب جنابت نمی‌تواند غسل بکند خب باید تیمم بکند خب حالا این میت باید تیمم بشود بدل از غسل، چه جوری تیمم بشود؟ اگر ما باشیم و عرف، می‌گوید که دستهای میت را بزن روی زمین بمال به صورتش، اما اگر نمی‌شود دست خودت را بزن و بمال به صورتش، مثل حی که باید تیمم داد، اگر می‌شود دستهایش را بزن روی خاک تیمم بده، اگر نمی‌شود خودت دستها را بزن تیمم بده ( تیمم ما چه جور می‌کنیم؟ دستهایمان را می‌زنیم روی خاک می‌مالیم به صورتمان بعد با کف دست چپ پشت دست راست را می‌مالیم از اول از مچ تا سر انگشتان دو دفعه هم آن دست راست را پشت دست چپ را مسح می‌کنیم، همین کار را با میت می‌کنند حالا رو به رو بایستند، پشت سر بایستند دستها را این آقا دست راستش چه جوری است، دست چپش چه جوری است، دست راستش به دست چپ آن است این‌ها فرق نمی‌کند برای ما، آن‌که فرق می‌کند همین است آیا دستهای خودش را بزند؟ یا دستهای میت را؟ که ما می‌گوییم اگر می‌شود دست میت را، اگر نمی‌شود دستهای خودش را، دلیلمان چیست می‌گوییم ظهور این‌که تیمم بده این ظهور عرفیش است، تاییدمان هم همین است که اگر کسی زنده است و می‌خواهند تیمم بدهند یک کسی مریض است وضو نمی‌تواند بگیرد، اگر می‌تواند که وضویش می‌دهند سابقا مسئله‌اش را خواندیم دیگر که اگر می‌شود وضویش می‌دهند خودش را با کف دستش که رطوبت کف دست را می‌مالند روی سرش و روی صورتش، وضویش می‌دهند یعنی چه؟ یعنی یک کسی می‌اید آب می‌زند به صورتش به طرف دست راست طرف دست چپ بعد با دست خودش که وضو داده می‌مالد روی سر این روی پاهای این، تیمم بدهید باز همین است در تیمم هم زنده اگر می‌شود تیمم، دستهای این مریض را می‌زنند روی زمین می‌مالند به صورتش و اگر نمی‌شود یک کسی که نایب است دستهایش را می‌زند روی زمین می‌مالد به صورت این به پشت دست راست و دست چپ این،)

  مسئله بعدی که مرحوم سید در این مسائل چهار پنج مرتبه فرموده‌اند و ما قبول نداریم این است می‌فرماید اگر میتی را تیمم دادند بعد از تیمم یک کسی دست مالید به این آیا غسل مس میت می‌خواهد یا نه؟ مرحوم سید می‌گوید می‌خواهد، یا حتی غسل جبیره دادند و بعد یک کسی دست گذاشت به این میت این آیا غسل مس میت باید بکند یا نه؟ مرحوم سید می‌گوید بله و آن کار غسل حسابی را نمی‌کند حتی چند روز قبل داشتیم که مسئله مشکلی هم بود اگر میت را با آب خالص مثل همین الان که گفتیم با آب کافور نه، با آب خالص، اگر با آب خالص چون که سدر و کافور نبود یا نمی‌شد کافور، آب کافور، اگر این را غسل دادند با سه تا آب خالص، حالا بعد یک کسی دست به این میت بگذارد این غسل دارد غسل مس میت یا نه؟ مرحوم سید می‌گویند آری، یا حتی مرحوم سید در مسائل بعد خیلی بالا گرفته‌اند این‌که اگر یک میتی را غسل دادند با آب خالص، سدر و کافور نبود دفنش کردند حالا سدر و کافور پیدا شد مرحوم سید می‌گویند دو دفعه از قبر بیرون بکشید غسلش بدهید کفنش کنید دفنش کنید چه رسد آن جا که غسلش دادند کفنش کردند می‌خواستند دفن کنند سدر و کافور پیدا شد ایشان می‌فرمایند که این غسل باطل است، حالا که باطل است پس برگردید واین را دو دفعه عسلش بدهید و این فرمایش مرحوم سید برمی‌گردد به یک مسئله اصولی و آن مسئله اصولی این است که آیا بدل اضطراری کافی است از بدل اختیاری یا نه؟ خب ما می‌گوییم بله، بدل اضطراری کافی است از بدل اختیاری، آب نیست این آقا را غسل بدهند تیمم دادند، حالا که تیمم دادند این شد پاک، حالا که شد پاک اگر دست به بدن این بگذارند اشکال ندارد چرا؟ برای این‌که بدل از اب تیمم بود تیمم دادند این شد پاک، و ما بگوییم که نه این نا پاک است دلیل ندارد خب همین جور که یکفیک سنه، همین طور که آب وضو درست می‌کند تیمم هم طهارت درست می‌کند چه تفاوت می‌کند؟ حتی ما قائلیم این‌که تیمم دادند بعد اب پیدا شد دیگر تیمم تمام شد اعاده تیمم خب دلیل می‌خواهد دیگر، (سابقا صحبت کردیم اگر نماز نخوانده باشد وضو بگیرد نماز بخواند دلیل داشتیم، آن هم تعبد بود و الا نمی‌گفتیم اما تیمم کرد نماز خواند بعد آب پیدا کرد خب مشهور در میان اصحاب می‌گویند نمازش درست است بدل اضطراری کافی از بدل اختیاری نماز می‌خواسته با وضو، نمی‌توانسته، با تیمم کرده، نماز درست است صحیح است اما ما بگوییم نماز باطل است ظاهراً وجهی ندارد برای این‌که بدل جای مبدل منه است، مرحوم سید این بدل اضطراری کافی از بدل اختیاری این را قبول ندارد هیچ جا قبول ندارد و من‌جمله در مسئله ما، لذا چهار پنج جا مرحوم سید این جا مسئله‌اش را دارند بدل اضطراری کافی از بدل اختیاری نیست حتی می‌رسانند به آن جا که اگر با آب خالص غسل دادند چون سدر و کافور نبوده بعد سدر و کافور پیدا شد می‌گویند که دو دفعه باید این میت را غسل بدهیم،چرا؟ بدل اضطراری کافی از بدل اختیاری نیست، و می‌گوییم حتی مرحوم سید می‌فرمایند که اگر هم دفن کردندو توهین نیست به آن، اشکالی ندارد نبش قبر بکنند یعنی یک ساعت بعد مثلا، دو ساعت بعد، می‌گویند این بدن را در بیاورند غسل بدهند دو دفعه دفنش بکنند و این‌ها علاوه بر این‌که عرفیت ندارد با ظاهر ادله هم جور نمی‌آید خب ان لم تجدوا ماءً فتیمموا صعیدا طیبا این با خاک تیمم کرد تیمم تمام شد وقتی تیمم تمام شد حالا هنوز نماز نخوانده آب آمد خب الان وظیفه دارد با این آب، نماز بخوان با وضو لذا به قول عوام آب آمد تیمم باطل شد، اما نماز را خواند با بدل اضطراری خب مثل این است که نماز خواند با وضو، خب وقتی نماز خواند نماز دیگر ساقط شد، تکلیف ساقط شد دو دفعه تکلیف را برگردانیم دلیل می‌خواهد و جایی نداریم که تکلیف را دو دفعه بیاور.

  به قول مرحوم حاج آقا رضا همدانی این جاها یک مثال خوبی می‌زند می‌گوید که باغچه گل را آب نبود با آب شور آب دادند آب هم برایش ضرر داشت اما حالا آب رسید دو دفعه این باغچه را می‌شود اب داد؟ نه، برایش ضرر دارد، خب آب دادند تمام شد دیگر، یا مثلا مولا تشنه بود گفت آب بیاور آب تصفیه کرده نبود یک آب آلوده گرمی برایش بردیم و خورد و شکمش سیر شد، حالا آب یخ پیدا کردیم دو دفعه یک لیوان ببریم بگوییم روی این آب آب بخور به قول مرحوم حاج آقا رضا معنا ندارد دیگر، خب خورد تمام شد، زمینه از بین رفت، نماز با تیمم هم زمینه را از بین برد یعنی تکلیف را ساقط کرد حالا که تکلیف ساقط شد شما دو دفعه بگویید نه، حالا که آب آمده تکلیف دوم آمده، تکلیف دوم آمده یعنی چه؟ خب مسلم تکلیف دوم نیامده، تکلیف اول که ساقط شد تکلیف دوم هم که نیامده پس بدل اضطراری کافی از بدل اختیاری در همه جا، بالاخره این تیمم چکار می‌کند؟الا این‌که مثلا یک کسی بگوید که موجب اباحه است تکلیف را ساقط نمی‌کند حتی مثلا وقتی نماز خواند با تیمم این نماز ساقط نشده، و یک بدلی است اصلاً تکلیف ساقط نشده آن وقتی که آب آمد تکلیف دو دفعه عود می‌کند و این باید نماز بخواند ما نحن فیه هم این جور بگوییم وقتی تیمم دادید این طاهر نشده این نجس است اما دیگر حالا درد نا علاجی می‌گوییم تیمم بده، آن وقت اگر آب پیدا شد خب تکلیف باقی است باید این را غسل بدهیم و اما اگر یک کسی بگوید نه بابا با آب خالص دیگر این طاهر شد با تیمم این طاهر شد خب بعد دست می‌گذاریم به آن، مثل آن جاست که غسل کرده باشد دست بگذاریم دیگر غسل مس میت برای ما واجب نیست این جا هم همین طور است، و به عقیده ما این بدل اضطراری کافی از بدل اختیاری یکی از واضحات در فقه است وقتی بگردیم می‌بینیم بیش از 100 جا همین مرحوم سید در عروه که این جاها اشکال دارند بیش از 100 جا در همین عروه الو ثقی می‌گویند بدل اضطراری کافی از بدل اختیاری،

  طهارت یک دفعه حاصل می‌شود با وضو یک دفعه هم حاصل می‌شود با تیمم، الان این طاهر است خود ما خب طاهر است دیگر، الا این‌که یک کسی در باب تیمم گفته‌اند که اگر تیمم بکند نه برای این‌که مریض است عذر دارد، برای تنگی وقت این فقط مبیح للصلوه است لذا نمی‌تواند توی مسجد نماز بخواند و اما اگر تیمم بکند برای این‌که مریض است خب این می‌تواند توی مسجد برود امام جماعت هم می‌تواند واقع بشود حالا این حرف که مبیح للصلوه است این خیلی دلیل محکم و مستحکم می‌خواهد و ما قائلیم به این‌که تیمم کار وضو را می‌کند کار غسل را می‌کند وقتی که جایز باشد برایش تیمم، تیمم می‌کند مثل این‌که آب داشته غسل می‌کند، هرکاری غسل از آن می‌آید از این هم می‌‌آید ما نحن فیه هم همین است این میت را تیمم دادند شد طاهر، بعد دست بگذارند به این میت دیگر موجب غسل مس میت نمی‌شود.

 وصلی الله علی محمد و آل محمد