موضوع: اصول عملیه/برائت /تنبیهات برائت

کلام در فرمایش محقق نائینی بود این شخصیت بزرگوار در برابر شیخ اعظم قد علم نمود و فرمود شیخ بر قلمش چیزی جاری شده است که "لاینبغی منه" چنین سخنی از ایشان سزاوار نیست .

از شیخ اعظم معروف است همان طور که در کلمات محققین از جمله امام رضوان الله تعالی علیه در تهذیب آمده است که به این شکل شروع می شود: در بحث احتیاط در عبادات دو نظریه وجود دارد 1.احتیاط ممکن نیست 2. احتیاط ممکن هست برای نظریه اول می فرماید شیخ اعظم فرموده است علت ممکن نبودن احتیاط در عبادات همان بحث قصد امتثال امر است که در باب تعبدیات در جلد اول کفایه بحث شد عبادیت عبادت به آن است که حین الاتیان قصد امتثال امر مولا را بنماییم به همان امری که به خود عمل خورده است نه امری که به احتیاط خورده به عنوان مثال نماز خوانده ایم حال می خواهیم دوباره اعاده نماییم باید قصد کنیم امری را که به خود صلّ خورده است که در دو صورت می شود قصد نمود:

1. امر معلوم به تفصیل باشد 2. امر معلوم بالاجمال باشد

در امر معلوم به تفصیلی بحثی نیست و اما معلوم بالاجمال در شک در مکلف به، دوران امر بین دو عمل مانند روز جمعه وقتی اتیان می کنیم نماز جمعه را علم اجمالی به وجود امر هست و ما قصد می کنیم معلوم بالاجمال را و نماز ظهر را می خوانیم اما یقین نداریم که معلوم بالاجمال ساقط شده باشد لذا دوباره قصد می کنیم معلوم بالاجمال را که نماز جمعه باشد

بنابراین در بحث علم اجمالی در باب شک مکلف به قابل تصور است اما در شبهه بدویه وجوبیه که امر دائر است بین وجوب و غیر استحباب (محل نزاع ما)، در غیر استحباب امری وجود ندارد و فقط شبهه وجوب می ماند که آن هم بدوی بوده و می شود احتمال و علمی در میان نیست؛ شما می خواهید عبادتی را انجام دهید به نیت احتمال امر که شیخ می فرماید نمی شود زیرا احتمال حجت شرعی نیست در احتمال، امری نیست و خود امر می سازیم که می شود تشریع و حرام است این کلام شیخ از نظر علمی و مطالب اولیه در باب تعبدیات "صدر من اهله وقع فی محله" زیرا همه علمای اسلام از محققین در این مساله اتفاق نظر دارند که ما در عبادیت عبادت قصد امتثال امر را چطور درست کنیم زیرا قصد امتثال امر هم نیاز به امر دارد؛ برای محقق شدن نماز رکوع سجود و...امر می خواهد و بعد از درست شدن مرکّب یک امر برای قصد امتثال لازم است که با سه راه درست شد و مرحوم نائینی از کسانی شد که قائل به متمم الجعل است امر صلّ یازده جزء را درست می کند و ما از شارع کشف می کنیم امری دیگر دارد که می گوید ائتِ بهذه المرکب مع قصد امتثال الامر

اما مرحوم نائینی رضوان الله تعالی علیه فرمود امتثال سه مرحله دارد که یکی امتثال احتمالی است

در مقابل محقق نائینی بنده این گونه گفتم که « ان الاحتیاط العقلی بقصد الامر الارشادی الذی تعلق بالاحتیاط لأجل درک الواقع لو کان الواقع غیر مأتی به علی ما هو مأموربه واقعا لاشبهه فیه » اگر منظور محقق نائینی این است که وقتی در عبادت احتیاط می کنیم و به شکل احتمال نماز را می خوانیم به این معنا است که امر احتیاطی آمده و گفته است احتیاط کن یعنی تو نمیدانی شاید در عالم واقع نماز را درست نخوانده ای دوباره بخوان تا به نماز واقعی برسی لذا نیت می کنیم امر احتیاطی را اگر امر احتمالی محقق نائینی مساوی باشد با امر احتیاطی لاشبهه فیه نهایتا این امر احتیاطی بحث عبادیت عبادت را درست نمی کند به این جهت که ارشادی بوده و همان بحث اطاعت و انقیاد است؛ عبادیت عبادت باید از ناحیه خود شارع تاسیساً درست شود یعنی خود شارع دستوری بدهد که توسط آن نماز را اعاده نماییم و بفهمیم شارع دوست دارد نماز را دوباره بخوانیم « ولو کان المراد من الامتثال الاحتمالی هذا المعنی من الاحتیاط فما افاده المحقق النائینی وجیه و أما لو کان المراد من الامتثال الاحتمالی هو امتثال الامر الاحتمالی » اما اگر منظور امتثال احتمالی یعنی امتثال امر احتمالی مولا به صلاة نه امر به احتیاط « المتعلق بنفس العمل العبادی فانه یصح فی الشک فی المکلف به » در باب شک در مکلف به می توان درست کرد «عند الاعلم الاجمالی بالتکلیف فاذا اتی باحد اطراف العلم فی الشبهه الوجوبیه یأتی بامتثال الامر المعلوم بالاجمال و ذلک لاینتفی بامتثال احد الاطراف » شما نماز ظهر بخوانید یقین پیدا نمی کنید که واجب را انجام داده اید لذا اشتغال یقینی یستدعی الفراق الیقینی بخلاف ما نحن فیه در ما نحن فیه امر احتمالی مستقل منسوب به شارع را از کجا بیاوریم؟ امر احتمالی منسوب به عقل به حکم ارشاد هست(الاحتیاط حسنٌ) اما امر احتمالی منسوب به شارع هیچ راهی ندارد مگر برویم سراغ اخبار من بلغ در تنبیه بعدی؛ این حرف خودش فی نفسه حرف شیخ اعظم است که امر احتمالی چیزی نیست شما برای اینکه بگوئید شارع امر می کند باید مجوز داشته باشید، بله امر ارشادی هست اما عبادیت عبادت نیاز دارد به امر مولوی و تاسیسی شارع نمازی که می خواهیم دوباره بخوانیم باید مولویاً اثبات و محرز گردد که شارع با قطع نظر از عقل امر می کند تا بشود عبادت و الا نماز اولی عبادت بود.

با این نگاهِ شیخ و ظاهر کلمات از فوائد به این نتیجه می رسیم که حرف شیخ گویا مطابق با قواعد اولیه است احتیاط در عبادت به عنوان اینکه ما عبادیت این عبادت تکراری را باید لباس عبادت بپوشانیم این لباس از کجا؟ نه علم تفصیلی داریم و نه علم اجمالی فقط احتمال می دهیم شارع دوست داشته باشد در حدی که امر کند به تکرار و این مساله طبق ظواهر احراز نمی شود

آیا می شود کاری کرد و گفت امر احتمالی کافی است ؟

آیا امتثال احتمالی با امر احتمالی یکی است و می توان با امتثال احتمالی امر احتمالی ساخت؟

سیاتی ان شاالله..