موضوع: اصول عملیه/برائت /تنبیهات برائت

پاسخ سوال دوم: سوال این بود که اوامر احتیاط در طول اوامر واقعی هستند یا در عرض آنها وقتی می گوئیم در طول به این معناست که مکلف در هنگام عمل به احتیاط باید قصد نماید انجام مامور به واقعی و تکلیف واقعی را به برکت و وساطت احتیاط و از کانال احتیاط برود سراغ امر واقعی در مثالی که قبلا ذکر کردیم مکلف بعد از نماز شک کرد نمازش صحیح است یا نه قاعده فراق می گوید نماز صحیح است اما مکلف می خواهد احتیاط نموده و نماز را اعاده نماید امر به احتیاط در طول است یعنی نماز را اتیان کن به نیت امر صلِّ نه به نیت امر احتیاط که به عبارت دیگر می شود امر ارشادی که طریق است برای امر واقع، نماز را دوباره می خوانیم به امید اینکه اگر نقصی دارد جبران شود یعنی رجاء

اما در عرض به این معناست که نماز را دوباره می خوانیم به قصد اتیان احتیاط یعنی با موضوعیت احتیاط به خاطر عمل کردن به امر احتیاطی که اسم آن را در سوال قبل گذاشتیم امر استحبابی مولوی؛ احتیاط از نظر عقل حسنٌ لا شبهه له از نظر شرع نیز چه ارشادی و چه مولوی قابل پذیرش است در ادامه مطلب می رویم سراغ میدان عمل قرار است احتیاط نماییم انما الکلام اینکه در کاربرد و در میدان عمل چه کنیم

در میدان عمل وقتی مواجه می شویم با اعمال بیرونی دو نوع عمل می بینیم: 1. توصلیات 2. تعبدیات

در وادی توصلیات عمل را در خارج هر شکل انجام دهید درست است لازم نیست آن را به خدا اضافه کنید انما الکلام در تعبدیات است که می خواهیم عمل را به خدا اضافه کنیم این اضافه کردن سه نوع بود:

نوع اول: اضافه و تعبدیت را در متعلق امر لحاظ کنیم کما ذهب الیه محقق خوئی

نوع دوم: قائل به متمم الجعل شویم کما ذهب الیه محقق نائینی

نوع سوم: قائل به حکم عقل شویم کما ذهب الیه مرحوم آخوند و تبعناه

بنابراین تعبدیت عبادات سه نظریه و مبنای مشهور دارد و فرقی نمی کند اضافه کردن عمل به خدا از کدام یک از این سه کانال است.

اضافه کردن کار به خدا در شبهات و همین بحث ما نحن فیه اضافه کردن کار به خدا چطور باید باشد ؟

1. زمانی اضافه می شود به خدا به قصد امر واقعی یعنی به قصد امتثال امر صلاة دوباره نماز می خوانم

2. به قصد امتثال امر به احتیاط دوباره نماز می خوانم

آیا می شود این بحث را در ما نحن فیه بدون محظور تعقیب کنیم؟

برای این بحث مرحوم آخوند رضوان الله تعالی علیه در کفایه می فرماید احتیاط در توصلیات محظور و مشکلی ندارد به عنوان مثال در تجهیز میت شک کردیم در غسل با کافور درست عمل کردیم یا نه، دوباره غسل می دهیم یا در شبهات تحریمیه احتیاط کردن قصد قربت و اضافه کردن به خدا نمی خواهد انما الکلام در تعبدیات و در شبهات وجوبیه است

وقتی می خواهیم شبهات وجوبیه را احتیاط کنیم برخورد می کنیم با دو مورد یک مورد آن مشکلی ندارد در آنجا که امر دائر است بین وجوب و استحباب بعد از فارغ شدن از نماز شک می کنیم در صحت و می خواهیم اعاده کنیم نمی دانیم این اعاده واجب است یا مستحب شما می توانید احتیاط کنید چه به وجوب بخورد چه به استحباب هر دو اضافه می شود به الله تبارک و تعالی انما الکلام در مورد دوم است که در میدان عمل امر دائر است بین وجوب تعبدی و غیر استحباب در اینجا محل شبهه است یکطرف احتمال وجوب است و یکطرف احتمال مباح یا مکروه، مثلا سه مرتبه گفتن تسبیحات اربعه در نماز واجب است یا آزادیم بر سه مرتبه و استحباب هم ندارد حال می خواهیم احتیاط کنیم؛ این احتیاط کنیم به دو شکل وارد می شود یکی به عنوان امر واقعی و به عنوان حکم واقعی که قرائت در صلاة دارد بیاوریم و امر داشته باشد به قصد امتثال امری که در عالم واقع دارد تا احتیاط کنید، در اینجا چون امر آن محرز نیست می شود حرمت تشریع "ادخال ما لیس من الدین فی الدین " چون محرز نیست که این جزء اصلا امر واقعی دارد یا نه حال به نیت مطلوبیت و امر می آوریم که تولید و جعل امر می کنیم تا احتیاط بشود طریق، قصد امتثال امر واقعی از کانال احتیاط(شبهه تشریع)

لقائل ان یقول که این گونه احتیاط نمی کنیم، می گویم نماز را اتیان می کنیم به نیت بقیه اعمالش که امر دارند این جزء تسبیحات اربعه را تاکید نمی کنیم نماز را احتیاطا با سه تسبیحات می آوریم به نیت اجزاء دیگر که واجب هستند تا نماز درست شود؛ مرحوم آخوند می فرماید ما همچنین احتیاطی در شریعت سراغ نداریم که با امتثال امر واقعی، موردی که شک دارید نادیده بگیرید و بروید سراغ اجزاء دیگر ایشان می فرماید این عمل به عنوان احتیاط با ادله احتیاط سازگار نیست چرا که ادله از دو حالت خارج نیستند یا می گویند این عمل را بر طبق امری که دارد بیاور و یا آن عمل مشکوک و مشتبه را بر طبق احتیاط بیاور اما به نیت چیزی که از محل بحث خارج است درست نیست و نمی توانیم نیت کنیم امری را که رفته است روی صلاة چون ما در آن امر به صل مشکلی نداریم، شک ما درباره تسبیحات اربعه است لذا مرحوم آخوند این را نمی پذیرد تا برسیم که می توان این تشریع را درست کرد یا باید ملتزم شد که احتیاط در این مورد فقط با امتثال امر احتیاطی است و بعد کاربرد مباحث گذشته را در می یابیم .

و صلی الله علی محمد و اله الطاهرین