موضوع: اصول عمله/ادله برائت در سنت /روایات حل

موضوع بحث ما دلالت سنت در برائت نسبت به شبهات حکمیه است که در جلسات گذشته سه قسمت یا دلیل از سنت بیان شد .

دلیل چهارم : حدیث " الناس فی سعةٍ ما لا یعلمون " این روایت دو نقل دارد از جهت سند

نقل اول به همین شکل در عوال اللعالی ج 1 ص424 به صورت مرسل آمده

نقل دوم در مستدرک ج 18 ص 20 ابواب مقدمات حدود و در وسائل ج 2 ص 1073 ابواب نجاسات این حدیث مستند آمده اما با متنی طولانی عن علی بن ابراهیم عن ابیه عن النوفلی عن السکونی عن الصادق (که با این سند میتوان اثبات کرد حدیث موثقه است) انه قال ان امیرالمومنین علیه السلام سئل عن سفرة وُجدت فی الطریق مطروحةً کثیرٍ لحمها و خبزها و جبنها و بیضها و فیها سکینٌ (از حضرت امیر سوال شد سفره ای ر راه افتاده گوشت و نان و پنیر و تخم مرغ و چاقو در آن است) فقال امیرالمومنین یقوم ما فیها ثم یُأکل لانه یفسد و لیس له بقاء (قیمت آن را مشخص کنند و همه را استفاده نمایند زیرا آنها خراب میشود و اسراف است و اذا جاء طالبها غرموا له الثمن (صاحبش پیدا شد پول آن را به او بدهند) قیل له یا امیرالمومنین لایدری سفرةُ مسلمٍ او سفرة مجوسیٍ (نمیدانیم صاحب آن مسلمان است یا مجوسی) فقال هم فی سعةٍ حتی یعلموا الناس فی سعةِ ما لا یعلمون

حدیثی که محل نقض و ابرام قرار گرفته همان متن " الناس فی سعة ما لا یعلمون " است که اگر نتوانیم اثبات کنیم که امام فرموده الناس فی سعه ما لا یعلمون و ثابت شود که فرموده امام " هم فی سعه حتی یعلموا " است چه میشود .

ابتدائا میرویم سراغ حدیث مشهور مرسل که مرحوم آخوند و دیگران به آن استدلال کرده اند الناس فی سعة ما لا یعلمون این حدیث از جهت ادبیات عرب به دو وجه خوانده میشود اینکه "ما" در مالایعلمون مای موصوله باشد (فی سعةِ)دیگر اینکه "ما" در ما لا یعلمون ظرفیه زمانی باشد (فی سعةٍ).

اگر این "ما" ظرفیه زمانیه باشد(فی سعةٍ) نمیتوانیم توسط این حدیث در شبهات حکمیه حکم به برائت کنیم و در مقابل اخباریین مقاومت نماییم زیرا معنای حدیث اینگونه میشود: مردم در وسعت هستند تا زمانی که نمیدانند و تنها فایده این حدیث اینست که مؤید قاعده قبح بلا بیان است که اخباری میگوید ما بیان داریم و آن احتیاط است در اینجا مرحوم صاحب کفایه میفرماید بیانی که اخباری دارد یعنی احتیاط طریقی بوده و مولوی نیست لذا ولو شما این احتمال(فی سعةٍ) را بگیرید ما لا یعلمون باز هم دلالت بر برائت دارد .

تا الان دو حدیث رفع و کل شیء فیه حلالٌ و حرامٌ به شکل شرعی گویش بر عدم حرمت داشتند در شبهات تحریمیه رُفِع ما لا یعلمون حکم حرمت را برمیداشت و حدیث حجب نیز همینطور بود در اینجا نیز قرار است حدیث را طوری معنا کنیم که بیان شرعی باشد بر عدم حرمت و قصدمان اثبات قبح عقاب بلا بیان نیست مراد اینست که به اخباری بگوئیم شما اوامر مولوی به احتیاط دارید ما نیز در خصوص شبهات تحریمیه مولویاتی داریم که حرمت را برمیدارد.

وجه اولی که قرار است از حدیث استفاده شود "ما" مای موصول باشد در اینصورت سعه به ما اضافه شده

الناس فی سعةِ مردم در وسعت هستند نسبت به حکمی که نمیدانند؛ حکم شبهه تحریمیه است وقتی در وسعت حرمت هستند یعنی حرمتی نیست این احتمال طابق النعل به النعل حدیث رفع است رُفع ما لا یعلمون که "ما" را در آنجا حکم گرفتیم حرمتی که دانسته نمیشود و معلوم نیست، در اینجا نیز مردم در وسعت حرمتی هستند که نمیدانند پس شریعت صریحا میگوید در شبهات تحریمیه ای که حرمت را نمیدانید و در آن شک میکنید، حرمتی وجود ندارد نتیجتا در اینصورت میتوانیم اعتماد کرده و در برابر اخباریین بایستیم و بگوئیم ما دلیل داریم در شبهات تحرمیه بر عدم حرمت .

نهایتا مرحوم خوئی رضوان الله تعالی علیه میفرماید استدلال تمام میشود و این روایت کنار حدیث رفع قرار میگیرد الا اینکه این حدیث سند ندارد و مرسل است و در مجامیع روائی آن را بعنوان حدیث مستند نداریم بجز حدیث طولانی که گذشت و سند دارد.

سلمنا که بخوانیم قال علیٌ علیه السلام الناس فی سعةِ ما لایعلمون که همان دو احتمال وجود دارد احتمال اقرب یعنی مای موصول را میگیریم که حدیث در رابطه با شبهه موضوعیه است ،چنین سفره ای بوده و امام فرموده اشکالی ندارد

در اینجا باید عرض شود که جای برائت نیست در سفره گوشت است و معلوم نیست ذابح آن چگونه عمل کرده است و شک در تزکیه داریم و اصل عدم در تزکیه جاری میشود که اصل موضوعی است و مقدم بر برائت میشود و این مساله با فرمایش حضرت امیر سازگار نیست امکان ندارد امام در برابر شک در اصل تزکیه و عدم تزکیه بگوید الناس فی سعة ما لا یعلمون

حال چه باید کرد سیاتی ان شاالله...