موضوع : حجیت خبر واحد//عقل

حجیت خبر واحد بر دو قسم شد حجیت بنفسه و حجیت بغیره و یا حجیت تعبدیه و حجیت عقلیه

کلام در بحث حجیت عقلیه بود یعنی خبر واحد حجت است از باب احتیاط و منشا این حجیت علم اجمالی شد وقتی علم اجمالی تعلق گرفت به کتب اربعه و کتب اربعه کل روایاتش شد اطراف علم اجمالی اگر محقق من لا یحضر را باز کرد همان اول که مثلا میگوید شرب الفقاع حرامٌ اخبار مثبت تکلیف همه میشوند واجب القبول .

مرحوم آخوند عبارتش این است: و لازم ذلک (انحلال علم اجمالی کبیر) لزوم العمل علی وفق جمیع الاخبار المثبته، المثبة للحرمة و الوجوبه و جواز العمل علی طبق نافی منها (روایاتی که نافی تکلیف هستند مختاریم در عمل به آن) فیما اذا لم یکن فی المساله اصل مثبت للتکلیف (در جایی که در مساله اصل مثبتِ تکلیف نباشد مانند قاعده اشتغال یا استصحاب) بناءً علی جریانه فی اطراف ما عُلم اجمالا باتخاذ الحالة السابقه فی بعضها با توجه به این عبارت برمیگردیم به تکمیل بحث جلسه گذشته علت بحث این بود که وقتی خبر واحد از کانال احتیاط واجب العمل میشود سنخ و جنسش میشود

اصول عملیه حالا اگر با اصول عملیه درگیر شد چه باید کرد؟

در جواب گفتیم اگر خبر احتیاطی یعنی خبری که حجیتش عقلی است مثبت تکلیف بود و اصول عملیه نافی تکلیف بود اکثراً قائلند که خبر مقدم است اما اگر برعکس شد خبر احتیاطی نافی تکلیف بود و استصحاب مثبت تکلیف در اینجا دو نظریه وجود دارد

نظریه اول نظریه شیخ است که میفرماید در جایی که خبر واحد احتیاطی میگوید تکلیف نیست ولی استصحاب میگوید تکلیف هست اصل جاری نمیشود

نظریه دوم نظریه عده ای از محققین است که قائلند در اینجا اصل مثبت تکلیف جاری میشود و مقدم بر نافی میشود وبعضی میگویند خبر نافی را کنار میگذاریم. مثالی که زده شد دو ظرف مشتبه که علم اجمالی به نجس بودن یکی از آنها داریم و کسی به ما گفت یکی از این ظرفها باران خورده است پس یکی از آنها پاک شده است در اینجا میتوان استصحاب نجاست را جاری کرد؟ خبر واحد در اینجا میشود نافی تکلیف و نافی نجاست یعنی همانطور که علم اجمالی به نجاست یکی از ظرفها داریم علم اجمالی به پاک شدن یکی از ظرفها هم داریم و علم اجمالی در اینجا پشتوانه حجیت خبر واحد است در اینجا استصحاب جاری میشود لا تنقض الیقین بالشک و اثر نیز بر آن مترتب شده و میگوئیم نجس هستند و اثر دیگر اینکه ملاقی با یکی از ظرفها در حکم اطراف علم اجمالی است این اثرات در مثال به اینصورت است که با هیچکدام از ظرفها نمیتوان وضو گرفت (استصحاب ) و اگر شیء سومی با یکی از ظرفها ملاقات کرد نمیتوان گفت نجس شده است (خبر احتیاطی) الا در یک صورت که شیء با هر دو ظرف ملاقات کند.

اکثر محققین میگویند در این مورد استصحاب جاری میشود اما مرحوم شیخ میفرماید

استصحاب جاری نمیشود زیرا اگر جاری شود تناقض لازم میآید تناقض بین صدر روایت لاتنقض الیقین بالشک به هیچ وجه در اطراف علم اجمالی نقض یقین نکنید، اگر قرار است به خبر احتیاطی عمل کنید و میگوید یکطرف پاک است کمر استصحاب میشکند لاتنقض یعنی اگر استصحاب را بر اساس علم اجمالی قرار است اجرا کنید باید در تمام اطراف جاری شود این سخن برمیگردد به یک مبنای مهم در علم اصول.

چرا در این مساله بین محققین اختلاف است ؟ ملاک جاری نشدن اصل در اطراف علم اجمالی چیست؟ در این جریان دو دلیل وجود دارد

دلیل اول اینکه تضاد لازم میآید

دلیل دوم اینکه مخالفت عملیه اتفاق میافتد بعنوان مثال اگر علم اجمالی داشته باشید به نجاست یکی از دو ظرف و بخواهید در اطراف این علم اصل جاری کنید یعنی یکی از ظرف ها را بردارید و بگوئید اصاله الطهاره و با آن وضو بگیرید ظرف دوم را نیز بردارید و استفاده کنید بعد یقین پیدا میکنید که مرتکب نجاست شده اید این در فرضی است که در تمام اطراف علم اجمالی اصل جاری کنیم در اینجا مخالفت قطعیه عملیه پیش میآید و اما اگر بخواهیم اصل را در بعضی از اطراف علم اجمالی جاری کنیم میشود ترجیح بلا مرجّح اما گاهی مخالفت قطعیه عملیه اتفاق نمیافتد مانند جایی که علم اجمالی داریم به اینکه یکی از دو ظرف پاک است ولی قبلا نجس بوده در اینجا در هر دو طرف استصحاب نجاست جاری میکنیم وهیچ مخالفت قطعیه عملیه ای اتفاق نمیافتد.

بنابراین وقتی در اطراف علم اجمالی اصل جاری میشود در بعض موارد مخالفت قطعیه اتفاق میافتد و در برخی موارد اتفاق نمیافتد . اما مرحوم شیخ میفرماید مطلقا اصل جاری نمیشود یعنی چه باعث مخالفت قطعیه بشود و چه باعث نشود.

از اینجا کشف میشود که دلیل شیخ اعظم مخالفت قطعیه نمیباشد بلکه دلیل ایشان تضاد است.

اینکه چگونه باعث تضاد میشود سیاتی ان شاالله...