موضوع: حجیت خبر واحد//عقل

خلاصه جلسه گذشته :

کان کلامنا فی الدلیل العقلی علی التعبد و خبر الثقه

اولین وجهی که در این باب ذکر شد علم اجمالی بود و شیخ اعظم به آن پرداخت. ما علم اجمالی داریم بوجود احکامی در شریعت اسلامی که این احکام توسط أمارات مختلف به ما رسیده اند بنابراین خبر ها یکی از أمارات هستند و باید به هر خبری که مثبت تکلیف بود از باب احتیاط عمل کنیم تا دین خدا را دریابیم.

همانطور که مشاهده میکنید این دلیل عقلی حجیت خبر واحد را بر اساس احتیاط اثبات میکند زمانیکه علم اجمالی دارید احکام خدا بین این أمارات معتبره و غیر معتبره پخش شده است پس با هر خبری که روبرو شدید و مثبت تکلیف بود یعنی سه حکم وجوب و حرمت و در مرحله آخر استحباب را دارا بود باید از باب احتیاط پذیرفته شود.

علم اجمالی سه مرحله پیدا کرد: کبیر و متوسط و صغیر که کبیر در متوسط منحل شد و متوسط در صغیر، به اینصورت که علم اجمالی کبیر میگوید اخبار و شریعت در بین أمارات معتبره و غیر معتبره موجود است

علم اجمالی متوسط میگوید اخبار و شریعت در أمارات معتبره است و علم اجمالی صغیر میگوید احکام بین روایات معتبره است.

ادامه بحث :

اگر علم اجمالی کبیر بخواهد منحل شود به متوسط و متوسط به صغیر باید معلوم بالاجمال در هر سه به

یک اندازه باشد. بعنوان مثال میدانید در یک گله از بین 500 گوسفند با رنگهای مختلف 10 تا از آنها حرام است این علم اجمالی کبیر است . بعد علم پیدا میکنیم به اینکه این 10 گوسفند فقط بین گوسفندان سفید است یعنی علم اجمالی متوسط که کبیر در آن منحل میشود. در اینجا در هر دو مورد 10 گوسفند علم بالاجمال بود از این جهت در هم منحل میشوند اما اگر علم اجمالی متوسط گفت 8 گوسفند در بین سفیدها است دیگر علم اجمالی کبیر بخاطر 2 گوسفند حرامِ باقیمانده منحل نمیشود و از آنجا که انحلال به علم تفصیلی و شک بدوی تقسیم میشد در اینجا علم پیدا میکنیم به اینکه 10گوسفند حرام در سفید ها است پس علم تفصیلی فقط بین سفید ها است و دیگر نسبت به بقیه رنگها علم نداریم و میشود شک بدوی. انحلال یعنی علم اجمالی به یک قدر متیقن شکسته شود و نسبت به مازاد آن شک بدوی داشته باشیم .

در مانحن فیه نیز باید چنین باشد علم اجمالی صغیر یعنی علم به اینکه احکام بین روایات معتبره است و روایات معتبره در کتب اربعه است. اگر علم اجمالی پیدا کردیم که دوهزار حکم داریم اول گفتیم أمارات معتبره و غیر معتبره (کبیر) بعد گفتیم أمارات معتبره (متوسط)و حالا میگوئیم کتب اربعه (صغیر)

در اینجا معلوم بالاجمال باید همان دوهزار حکم باشد و ما نیز در کتب اربعه همان دوهزار حکم را اجمال داریم پس در اینجا نسبت به أمارات معتبره وغیر معتبره شک بدوی حاصل میشود، در نتیجه علم اجمالی صغیر میماند و میگوید هر روایتی که مثبت تکلیف بود باید به آن عمل کنید تا به حکم الله برسید.

علم اجمالی صغیر الروایات الموجوده فی الکتب الاربعه کافٍ لفقهنا

ان قلت:

ما در کتب اهل سنت نیز روایات معتبری داریم و اینگونه نیست که تمام روایات اهل سنت کذب باشند روایاتی در مجامیع کتب اهل سنت داریم که حکم دین خدا هستند پس بنابراین حکم علم اجمالی کبیر منحل نمیشود .

پاسخ ان قلت:

ما علم نداریم به اینکه روایاتی که در کتب سته اهل سنت است مخالف باشند با آنچه در کتب ما هستند و بسیاری از روایات آنها با روایات کتب اربعه یکی است ، نتیجتا چون علم نداریم به روایات مخالف ، دیگر علم اجمالی پدید نمیآید و باز هم قدر متیقن ما میشود هر آنچه در دین است در کتب اربعه است.

به بیان دیگر جواب مختصر این میشود : برای اینکه بخواهید این اشکال را مستقر کنید باید بدانید در کتب سته اهل سنت روایاتی از پیامبر داریم که مخالفند با روایات ما در باب فروع و چون این مساله معلوم نیست علم اجمالی پدید نمی آید و اگر مواردی باشد شاذ است که در بحث اجمالی وارد نمیشود.

لذا چون علم به مخالف معتدٌ به در روایات اهل سنت با روایات ما وجود ندارد علم اجمالی صغیر ما به قوت خود باقی میماند که احکام دین هر چه هست در کتب اربعه وجود دارد.

در اینجا مشخص شد پایه و اساس دلیلی عقلی در مرحله اول علم اجمالی است و بعد عقل حجیت علم اجمالی را امضا میکند و میگوید علم اجمالی همانند علم تفصیلی است بنابراین اطراف علم اجمالی را باید احتیاط کرد و تا گفتیم احتیاط به ذهن میرسد که خبر واحد در بحث فعلی ما از اصول عملیه است مانند(برائت استصحاب تخییر و ..)

سوال: اگر جایی استصحاب با خبر واحد اثبات شده بوسیله احتیاط مخالفت کرد کدام مقدم است؟ تعارض بین دو اصل تعارض بین خبر واحد تولید شده از علم اجمالی که حجیت آن از باب احتیاط است با استصحاب کدام باید مقدم شود ؟ جواب این سوال سیاتی ان شاالله...